Thread by @mdradvies

Ik had beloofd om iets te gaan vinden van het eindrapport over ventilatie op scholen wat op 1 okt jl gepubliceerd is. Je kunt het rapport hier vinden:

rijksoverheid.nl/documenten/rap…

Aangezien dit een lang draadje wordt een TL;DR: het is niet goed. En dat is een understatement.

1/

Om dit goed te doen is het belangrijk even de aanloop mee te nemen. Als eerste eind Juli een aantal vragen aan het @RIVM:

rivm.nl/documenten/bea…

In dit schrijven geeft het RIVM antwoord op vragen over ventilatie op scholen. Opnieuw een TL;DR:

2/

- Er is geen bewijs voor aerogene transmissie.
- Ventilatiesystemen spelen geen bewezen rol in de verspreiding van #COVID19
- Derhalve geen aanvullende maatregelen nodig.

Aanbeveling: zorg dat scholen voldoen aan de wettelijke normering voor ventilatie

3/

Nav aanhoudende twijfels in de Kamer wordt LCVS opgezet (Landelijk Coördinatieteam Ventilatie op Scholen). De brief die dit beschrijft vindt u hier:

tweedekamer.nl/kamerstukken/b…

4/

Per 1 oktober heeft LCVS het eindrapport opgeleverd wat in de eerste tweet benoemd is. Maar ook een handreiking voor ventilatie in de winter, diverse FAQs en aanvullende documenten.
Je vindt deze hier: lesopafstand.nl/lesopafstand/r…

Doel van het LCVS zie je in de screenshot:

5/

Waarom is dit belangrijk? Simpelweg omdat dit de reikwijdte van het onderzoek bepaalt.

Het onderzoek was NIET bedoelt om vast te stellen wat een veilige omgeving is (de aanname is dat het Bouwbesluit een veilige omgeving garandeert).

6/

Er is veel aan te merken op die aanname. Om te beginnen: welke eis uit het Bouwbesluit geldt dan?

Dit klinkt raar, maar er zijn meerdere niveau's van toepassing voor scholen:

Als eerste het nieuwbouwniveau: vereiste ventilatie is >8.5dm3/s/persoon (950 ppm CO2)

7/

Daarnaast is er bestaande bouw. Dat zijn gebouwen die al bestonden toen het Bouwbesluit in werking trad. Deze gebouwen hebben "van rechtswege" een andere ventilatie-eis, namelijk >3,44dm3/s/persoon (1600 ppm CO2)

8/

En ter vergelijking: binnen de gezondheidszorg mogen zieken waarbij kans is op "druppelinfectie" op een standaard beddenkamer worden verzorgd. Daar is echter de ventilatie-eis >12 dm3/s/persoon.

Alle drie kunnen niet tegelijk waar zijn...

9/

Hoe gaat het rapport hiermee om? Hier wordt wel degelijk verschil gemaakt tussen bestaande en nieuwe scholen
Waarbij aangetekend dat LCVS uitgaat van een minimale eis van 6 dm3/s/persoon (en dus niet 3,44) op basis van Arbo richtlijnen.

Dit verschil wordt niet onderbouwd

10/

Het is mij daarom niet duidelijk waarom in een "oude" school ventilatie minder belangrijk is, of #COVID19 minder besmettelijk
Volgens mij is hier vooral sprake van een politieke keuze: als de nieuwbouweis onverkort toegepast wordt, is er niet één bestaande school die voldoet

11/

Laat staan als we dus gaan kijken naar de eisen die in de gezondheidszorg worden gesteld aan de ventilatie. Die liggen nog een factor 1.5 hoger dan bij scholen

Bot beschouwd: geen enkele school voldoet aan de eisen voor veilig verblijf bij potentieel besmettelijke personen.

12/

Dan het rapport inhoudelijk:

Op blz 4 wordt een samenvatting gegeven van de resultaten. Hieronder in een staatje de belangrijkste uitkomsten.

Samengevat volgens LCSV:
79% heeft gereageerd
Hiervan voldoet 11% niet en 38% wel aan de eisen

Alleen klopt dat niet!

51% van de scholen die gereageerd hebben heeft aangegeven het onderzoek NIET te hebben uitgevoerd.

Dat betekent dat van de scholen die het onderzoek WEL hebben uitgevoerd 21% van de scholen niet voldoet.

Kort berekend:
(school voldoet niet) / (totaal gereageerd - niet uitgevoerd) *100%

In getallen:
(777 / (7340 - 3682))*100% = 21%

En dan denkt u misschien:
"huh, ik mis nog een paar honderd scholen???"

Dat klopt.
Als je heel goed leest blijkt dat het aantal scholen wat gereageerd heeft op de onderzoeksvraag niet 7340 te zijn, maar 7137 (welke vragen die overige scholen beantwoord hebben is niet duidelijk)

Het totale rekensommetje is dus zoals in onderstaand figuur. Maakt niet zo heel veel uit, maar het gegoochel met cijfers is niet echt vertrouwenswekkend.

Maar wat belangrijker is:

Het uitgangspunt was dat 100% van de scholen onderzocht moest zijn. Dat is bij lange na niet gelukt. Slechts 37% vd scholen heeft onderzoek gedaan.

Ook is het veelgebruikte getal van 11% scholen dat niet voldoet niet juist. Dat moet 22% zijn.

Klein tussenschrift:
Dit is een live draadje, en ik ga nu even eten. Vanavond verder kijken naar de verschillen tussen bestaande bouw en nieuwbouw, en waarom dit relevant is...

En weer verder....
Nu we geconstateerd hebben dat:

1. Er geen eenduidig "veilig" niveau is vastgelegd (immers: scholen < 2012 hebben ander ventilatieniveau als veilig dan scholen > 2012 en beiden liggen ver onder de norm van wat de gezondheidszorg als veilig beschouwd)

2. Niet 11% van de scholen maar 22% vd scholen niet voldoet aan deze eisen;

Kunnen we gaan kijken naar de verdere inhoud van het rapport.

Dan komen we bij bestaand vs nieuw. Hoeveel scholen vallen nu eigenlijk onder het "hoge" veiligheidsniveau van 8.5dm3/s/persoon, en hoeveel vallen er onder het "lage" veiligheidsniveau van 6dm3/s/persoon?

Dat vinden we in figuur 7:
5572 bestaande bouw en 990 nieuwbouwscholen

En blijkbaar 778 scholen waarvan de eigenaren niet weten wanneer ze gebouwd zijn... (7340 reacties maar 5572 + 790 = 6562 antwoorden)

Wat hier opvalt is de grote discrepantie in "voldoen aan de eisen" van het Bouwbesluit.

Van de bestaande scholen geeft ongeveer 1/4 scholen aan niet te voldoen. Voor de nieuwbouwscholen is dit 1/18.

LET OP: Het is dus NIET bekend hoeveel bestaande scholen voldoen aan de nieuwbouweisen (maar mijn inschatting is dat dit percentage niet hoog ligt)

Kortom: is uw school jonger dan 2012? Dan zal in 95% van de gevallen de ventilatie voldoen aan het Bouwbesluit. Is uw schoolgebouw ouder? Dan is de kans 25% dat de school niet voldoet. De verhouding tussen die 2 is ongeveer 1:5.

Daarnaast is ook nog het type ventilatiesysteem belangrijk. In NL herkennen we er standaard vier, zie afbeelding.

Belangrijk om te weten is dat type A (natuurlijke ventilatie) NIET meer toegepast mag worden in NL omdat er geen gegarandeerde luchtverversing is.

De hoeveelheid ventilatie in systeem A is namelijk afhankelijk van trek / tocht. En dus van thermo-dynamica, luchtstromingen, etc. Niet te garanderen en dus al sinds 1990 niet meer toegepast. Dit is belangrijk.

Waarom?

Als eerste omdat opvalt dat maar van 3386 schoolgebouwen bekend is welk type ventilatiesysteem ze hebben. Aangezien in de uitkomsten ook scholen staan die het CO2-onderzoek niet hebben uitgevoerd, neem ik aan dat we moeten kijken naar de verhouding met het totaal aantal scholen

Dat betekent dat van 46% van de deelnemende scholen (en 36% van het totaal aantal scholen in NL) bekend is welk ventilatiesysteem ze gebruiken.

Vind ik vrij laag, maar goed. Daarover later meer.

Van die 3386 scholen geeft maar liefst 29% (!) aan dat men gebruik maakt van ventilatiesysteem A...
Als ik deze uitkomst onder ogen had gehad, had ik deze 29% direct onder de noemer "voldoet niet" geschaard. Er is namelijk geen enkele garantie dat de ventilatie over tijd voldoet.

Maar niet de LCVS. Die gaan er gewoon vanuit dat Ventilatiesysteem A kan voldoen, zoals blijkt uit dit staatje. Ook hier begaat men de doodzonde om in de duiding van de cijfers de "ik heb niets onderzocht" mee te nemen in de berekening van percentages voldoet wel / voldoet niet.

Gecorrigeerd hiervoor kom ik op het volgende overzicht. Waarbij ik dus in het bijzonder wil benadrukken dat volgens het Bouwbesluit het percentage voldoet NIET onder ventilatiesysteem A 100% zou moeten zijn.

Als we dat ook zo doorrekenen, dan komen we aan nog schokkendere cijfers: 43% van de scholen voldoet NIET aan de eisen van het Bouwbesluit.

En dat is iets heel anders dan 10%. Dat betekent dat dagelijks ongeveer 1.250.000 kinderen naar een onveilige school gaan.

Dan nog wat opmerkingen over het onderzoek zelf. Dit is gedaan door de scholen zelf. Het is dus bijzonder de vraag of dit goed is gebeurt.

Zo weet ik van onze basisschool dat 2 kinderen uit groep acht de CO2-metingen hebben gedaan (waaronder mijn dochter).

Overigens hebben ze wel meerdere dagen getest, en niet 1 dag zoals gevraagd in het onderzoek.

Waarom maar 1 dag is mij een volslagen raadsel. Iedereen weet dat n=1 nooit betrouwbare data oplevert.
Van mijn dochter begreep ik ook dat ze dagelijks verschillende uitkomsten hadden.

Maar zelfs al gebeurt dit door volwassenen: normaal gesproken heb je hier experts voor. Dit is niet iets wat je zomaar iedereen kunt laten doen.

Toch is dit van niet-deskundigen gevraagd. In het rapport wordt in de Bijlagen een overzicht gegeven van de vragen die gesteld zijn.

Soms zijn die vragen nodeloos ingewikkeld. Wat men hier wil vragen is:

"Is uw school gebouwd voor 2012?"

Ik heb de begeleidende tekst 3x gelezen, weet wat men wil vragen, maar kom er nog niet uit.

Daarnaast zijn de vragen niet goed. Er wordt namelijk gestuurd op een antwoord, want dat is al gegeven (resp 1200ppm CO2 voor bestaande en 950ppm CO2 voor nieuwbouwscholen).

Wil je echt eerlijk antwoord krijgen is het nooit slim de gewenste antwoorden al in de vraag te zetten.

Blijkbaar willen we alleen weten hoe het onderzoek is gedaan als aangegeven is dat NIET voldaan is aan het Bouwbesluit...
En de vervolgvraag lijkt te impliceren dat we ook alleen willen weten wat de precieze meting was als er NIET wordt voldaan aan het Bouwbesluit.
Vind ik raar.

En tot slot: dit onderzoek kijkt alleen naar leslokalen. Aula's, mediatheek en andere bijeenkomstfuncties worden niet geïnventariseerd. Maar ook gymzalen niet. Of de gangen (waar over het algemeen de lucht vanuit het klaslokaal naartoe gaat voor het afgezogen wordt)

Het onderzoek is dus nogal gebrekkig qua opzet, inhoud en reikwijdte. De uitkomsten worden verkeerd geïnterpreteerd maar zijn ook niet gepubliceerd. Dus het is ook niet bekend hoe groot de afwijkingen zijn.

Hoe is het dan met de nazorg?

Als uit het onderzoek blijkt dat de school niet voldoet, wordt het advies gegeven vooral veel te "spuien". Dat is de Bouwbesluitterm voor het luchten door ramen en deuren tegen elkaar open te zetten.

Enige nadeel: voor 2012 was er geen enkele eis aan schoolgebouwen om te spuien.
De "oplossing" is dus niet beschikbaar. In de afbeelding de eisen aan scholen in de vorige versie van het Bouwbesluit, uit 2003

Was het misschien toch handig geweest wat historisch onderzoek te doen

Naschrift: in het kader van hoor en wederhoor ga ik volgende week eens kijken naar het voorstel van @C19RedTeam voor veilig openen van scholen. Benieuwd of hun aanpak deze problemen wel goed tackelt ipv alles alleen maar wegredeneren... 😉
Cc @ginnymooy

Maar nu weer aan het werk