Thread by @tarihsanatmit

🗽🇹🇷Flood: Osmanlı’da kendi heykelini yaptıran ve hatta New York’ta bulunan Özgürlük Heykelini Mısır için yaptırıp parasını da ödeyen, ilk ve tek heykeli olan padişah Sultan Abdülaziz ve heykellerinin hikayesi...⏬

1867 yılında Fransa’da gerçekleştirilen bir fuara katılan Sultan Abdülaziz, bu ziyaret sonrası batı usulü protokol, mekân düzenlemesi gibi konularda yeniliklere açık olmuş ve desteklemiştir. İlklerin padişahı diyebileceğimiz Sultan Abdülaziz, Avrupa seyahatinden dört yıl sonra

yine bir ilke imza atmıştır. Daha önce birçok padişahın plastik sanatlara ilgisi olmuşsa da heykel sanatı dinî sebeplerle kabul görmemiştir. Sultan Abdülaziz ise 1871 yılında sipariş ile kendi heykelini yaptırmak istemiştir. 
1871’te Floransalı sanatçı C. F. Fuller tarafından

tasarımı gerçekleştirilen heykelin döküm işlemi 1872’de Münih’te gerçekleştirilmiştir. Sultan Abdülaziz, tunçtan yapılan heykelinde gerçek boyutta ve at üstünde tasvir edilmiştir. Padişahın hükümdarlığı süresince önce Dolmabahçe, ardından Topkapı Sarayı’na nakledilen heykel,

Beylerbeyi Sarayı’nda havuzlu salonun kara tarafında ziyarete açıktır. Sultan Abdülaziz, kendi heykelini yaptırdıktan sonra heykel sanatına ilgi göstermeye devam etmiş, sarayın bahçesinde çeşitli noktalara yerleştirilmek üzere onlarca hayvan heykeli  yapılmasını istemiştir.

Yeniliklerin ve sanatın yanında olan Sultan Abdülaziz’in usta heykeltraşlara yaptırdığı heykellerin bir kısmı bugüne ulaşmıştır. Ondan sonra Osmanlı Dönemi boyunca hiçbir padişah heykelini yaptırmamıştır.

Bu durum, Sultan Abdülaziz’i Osmanlı Devleti ve heykel sanatı ilişkisinde ilk olmanın yanı sıra tek kişi de yapmaktadır. Hatta New York’taki Özgürlük Anıtı’nın yapımı da ona bağlanmaktadır. Şöyle ki;

Süveyş Kanalı’nın açıldığı dönemde, Auguste Bartholdi adında genç bir heykeltraş arkadaşları ile beraber Mısır’a gitmişti ve firavunlar zamanından kalma tarihî mekânları dolaşıyordu... Eserlerden fazla etkilenen Bartholdi, Mısır için bir heykel yapma hayaline girdi,

1867’de temaslarda bulunmak için Paris’e giden İsmail Paşa ile buluştu ve kanalın Akdeniz’e açıldığı yere, yani İskenderiye taraflarına dev bir heykel yapılması konusunda anlaştılar.

Heykel klasik giysilerine bürünmüş Mısırlı kadın şeklinde ve elinde “Asya’nın ışığının Mısır’dan geldiğini” sembolize eden bir meşale tutacaktı. Böylelikle “dünyanın yedi harikası”ndan biri olan ama yüzlerce sene önce yıkılan İskenderiye Feneri yerine anlamlı bir eser geçecekti.

Bartholdy iki sene boyunca İsmail Paşa ile temasta bulundu, heykelin topraktan mâmul modellerini de hazırladı, hattâ parçalar halindeki eserinin Marsilya’dan bir gemi ile İskenderiye’ye naklinin çalışmalarını bile yaptı.

Ancak müslüman ülkede kadın heykeli Dikmen’in halkta rahatsızlık yaratacağı düşüncesi ve maddi problemler üzerine Kanal 1869 Kasım’ında büyük ama “heykelsiz” törenlerle açıldı, Bartholdi’nin kısmen tamamlanmış eseri ise, Paris’te bir depoda tozlanmaya terkedildi…

O yıllarda dünyanın bir başka tarafında, Fransa ile Amerika Birleşik Devletleri arasında büyük bir muhabbet yaşanıyor ve taraflar birbirlerine jest üstüne jest yapıyorlardı. Paris’te kurulan Fransız-Amerikan dostluk grubunun lideri olan Edouard Rene Lefebvre de Laboulaye,

Fransız Amerikan dostluğunu daima hatırlamaları için bir hediye gönderilmesi konusunda ikna etti ve hediyenin devâsâ bir heykel olması kararlaştırıldı. Heykel bir elinde hukuku simgeleyen bir kitap tutacak, diğer elinde “dünyayı aydınlatan özgürlüğün sembolü” bir meşale olacaktı.

Sipariş aynı heykeltraşa, F. Bartholdi’ye verildi. Bartholdi’nin eseri zaten hazır gibiydi, senelerden beri depoda duruyordu ve tek eksiği üst kısmında, yani ellerinde, kollarında yüzünde bazı değişiklikler yapılması, yani Mısırlı kadının Romalı bir hanıma dönüştürülmesiydi.

Özgürlük Anıtı ilk yapıldığı tarihte kızıl/kahverengi bir renge sahipti ve zamanla günümüzdeki yeşil rengi aldı. Heykelin tacındaki yedi diken, dünyanın yedi okyanusunu ve yedi kıtasını temsil ederek tüm dünyadaki özgürlük mücadelelerini selamlar.

Ayrıca heykel İngilizcesiyle Statue of Liberty, Roma'nın Özgürlük tanrıçası Libertas model alınarak tasarlanmıştır.

Eyfel Kulesi'nin tasarımcısı Gustave Eiffel, aynı zamanda Özgürlük Anıtı'nı tasarlayanlardan biridir ve Paris'te ilk heykelin bir kopyası da bulunmaktadır.

Kadın özgürlüktür. Heykelin elinde bulunan tabletin üzerinde Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi'nin tarihi olan 4 Temmuz 1776 tarihi yer alır.

Çoğumuzun dikkatinden kaçar ancak özgürlüğü tasvir eden kadın, zincirlerini kırmış durumdadır. Aynı zamanda havada olan sağ ayağı, zulüm ve kölelik prangasını yıkmış olan kadının kurtularak ileriye attığı ilk adımı sembolize eder.

Ayrıca Sultan Abdülaziz bir bestekardı. Klasik müzik üzerine besteler yapıyordu. “Valse Davet” ve “Goldol Şarkısı” bunlardan bazılarıdır.