Thread by @SanatnTarihi

Jakub Schikaneder, 1889'da ''Evdeki Cinayet'' adlı bir esere imza attı...

Ressam, izleyiciyi olay yeri ile baş başa bırakıyor ve belki de sadece resmi değil, cinayeti de çözmemizi istiyor. Sanat tarihinin en gizemli resimlerinden birini, gelin beraber inceleyelim...

Sanatçı Prag'daki Dekoratif Sanatlar Okulu'nda görev yapıyordu ve görevinin beşinci yılında, 1889 yılında böyle bir sahneye imza attı. 203 x 321 cm gibi büyük ölçülere sahip. Yani ressam, eserine dikkatlice ve detaylıca bakılmasını istemiş.

1890 yılında ise Almanya Berlin'de sergilenmeye başlanan eser, ziyaretçileri şok ediyor. Daha sonra Prag'da bulunan Jubilee sergisinde de büyük bir sansasyon yaratıyor.

Çünkü sergiyi ziyaret eden herkes bu eseri çözmeye ve anlamaya çalışıyor...

Bu bir cinayet mi? Bir intihar mı? Kadın öldürüldüyse onu kim öldürdü? Herkes birbirine bu soruları soruyor.

Ancak ressam soruları yanıtsız bırakıyor ve biz bu cinayeti kimin işlediğini kesin olarak kavrayamıyoruz. Ancak sorulması gereken ikinci bir soru daha ortaya çıkıyor. Ressam neden böyle bir konu seçti??

Resmin gizeminin peşinde koşmaya karar veren araştırmacılar Prag'daki bir Yahudi kasabasında, Špitálská caddesine açılan ve diğer tarafı çıkmaz bir sokak olan Rabínská sokağındaki bir avlunun aynısı olduğunu fark etmişler.

Sanatçı 1872 yıllarında bu bölgede yaşamıştı ve belki de bire bir tanıklık ettiği bir olayı yıllar sonra resmetmek istemişti. Aslında anlatmak istediği gizemli bir cinayet, çözülmeyi bekleyen bir dava değildi. Kadın cinayetleriydi...

Burası oldukça fakir bir mahalleydi ve şehrin en tehlikeli sokakları buradaydı. Kadın öldürülmüştü ancak onun ölümünü değil de katilin kim olduğunu merak ediyordu herkes. Bu eserde toplumsal bir eleştiri vardı.

Kendi kanı içinde yatan kadın figürü öldürülmüştü. Ancak izleyici ona üzülmek yerine katilin kim olduğunu tahmin etmeye çalışarak kendince bir oyun oynamaya başlıyordu.

Aslında bu oyunun oynanmasını isteyen kişi ressamın kendisiydi. Peki burada toplumsal eleştiri nerede? Cesede bakan şu mahalleliye tek tek bakın. Aşırı bir tepki, bir yardım çağrısı, kadının üzerini örtme girişimi var mı?

Cinayeti görenlerin verdikleri tepkilere bakarsak, onların böyle bir sahne ile ilk kez karşılaşmadıkları sonucuna varabiliriz. Endişeli ya da korkmuş gözüken çok az figür var. Aslında daha çok meraklı figürleri görüyoruz.

Bunu bize en güçlü hissettiren figür ise çocuk figürü. Bir kadının kendi kan gölü içinde uzanıyor olması onun için çok da şaşılacak bir şeye benzemiyor. Merak içinde ve düşünceli bir şekilde olay yerini inceliyor.

Figürlerin bu şekilde olay yerini incelemesi bizlerinde doğal olarak öldürülen bir insan hayatını arka plana atıp, heyecan içinde cinayeti çözmek istememize neden oluyor.

Ressam bizle dedektif oyunu oynuyor gibi yapıyor ancak toplumsal olarak hedef aldığı kitle bizleriz. Oyun oynuyor ancak dedektiflikle alakası yok.

O dönem içinde, o mahallede yaşanan çok sayıda kadın cinayetine ve bu cinayetlerin ne denli sıradanlaştığına dair zekice bir anlatım kullanıyor. Eserin adı 'Evdeki Cinayet' ancak biz cinayetin evin dışına taştığını görüyoruz.

Kadın sokakta ölü olarak yatıyor olabilir ama asıl arbede evin içinde yaşanmış. Sağ tarafta gördüğümüz cam muhtemelen içerden kırılıyor.

Kadın kan kaybederken evin dışına atıyor kendini. Orada durup yardım için bağırmış olmalı. Ancak şuan izleyici olarak sahnenin içinde bulunanlar o an orada değiller...

Muhtemelen kocası ya da ailesinden birisi bu kadına evin içinde saldırdı, yaraladı, evin dışına çıkmaya çalıştığında öldürdü ve dar bir sokağa doğru ilerlerken kanlı elleriyle duvara dokundu. Ya da belki o da yaralanmıştır ve duvara çarptığında kanı duvara bulaşmıştır.

Sonuç olarak bu evin içinde kalmış bir cinayet değildir. Bu cinayetler sokağa, o sokağı paylaşanlara, komşulara da aittir. Toplum buradaki cinayetin bir parçasıdır. Bu tepkisizlik ve durağan tavırlar sizin mücadele etmenizi, bağırmanızı, yardım istemenizi anlamsız kılmaktadır...

Okuduğunuz için teşekkür ederim. Sanatla, sevgiyle, barışla ve mutlulukla kalın... 🌻