Thread by @ibrahimmturhan2

Pazartesi piyasalarda ne olacak?..
Herkesin aklındaki soru bu.
Diyelim ki Pazartesi bir şekilde yönetildi (bu arada bu hâlâ mümkün ama doğal olarak maliyeti çok yüksek olacaktır), sonrasında bizi neler bekliyor?
Bir ay, üç ay, yıl sonu?..

İsterseniz yarını bırakalım da geçmişte yaşananları şöyle bir hatırlayalım ya da o günleri yaşamamış olanlara anlatalım.
Hem ne demişti M. Akif;

Tarihi ‘tekerrür’ diye tarif ediyorlar;
Hiç ibret alınsaydı, tekerrür mü ederdi?
...

Yıl 1993...Özal’ın ani ölümüyle Demirel Cumhurbaşkanı oldu. Kısa süre sonra da Tansu Çiller, (Demirel’in desteklediği adaya karşı yarışı kazanarak) iktidardaki DYP’nin genel başkanı ve Türkiye’nin ilk kadın başbakanı oldu.
Ekonomi politikalarında deneysel bir girişim başlattı.

1993’te yıllık ortalama tüketici fiyat enflasyonu yüzde 66, yıl sonunda ise yüzde 71 düzeyindeydi. Hazine ağırlıklı olarak kısa vadeli (üç aylık) bonolarla borçlanabiliyordu ve artan bütçe açıkları ve finansman gereği yüzünden ortalama borçlanma maliyeti yüzde 90’a yaklaşmıştı.

Çiller bu faizin çok yüksek olduğunu savunuyordu. Çare olarak bulduğu yöntem; Hazinenin finansman gereksinimini piyasadan borçlanmak yerine Merkez Bankasına para bastırarak ve avans kullanarak karşılaması oldu. Dönemin TCMB yönetimi bunu kabul etmedi ve görevden ayrıldı.

Meclisten geçirilen ek bütçe ve Hazinenin TCMB’ye olan borçlarının silinmesini öngören tahkim yasası ile Hükümetin Merkez Bankasından kaynak kullanımı genişletildi. Kısa vadeli avans 2 milyar doları geçti.
İşin nereye gittiğini görenler uyarmaya çalıştıysa da kulak asılmadı.

Hazine finansmanında kullanılan TCMB kaynağı milli gelirin yüzde 2,7’sine çıktı.
Arka arkaya 7 Hazine borçlanma ihalesi iptal edildi. Piyasada endişeler arttı ve döviz talebi fırladı. Daha önce yüzde 1 olan Merkez Bankası kuru-piyasa kuru farkı yüzde 25’e yaklaştı.

O noktada Hükümet kontrolü tamamen kaybetti.
Gecelik faizler %700’e çıktı. Tahvil-bono piyasası çöktü. Hazine TL borçlanamaz hale geldi. Panik havası hızla yayıldı, dövize atak başladı. Döviz rezervleri eridi ve TCMB ‘kırmızı bakiye’ye düştü, yabancı para ödeme yapamaz hale geldi

Ekim’de 12 bin TL olan USD kuru 40 bin TL’nin üzerine çıktı.
Hazine Şubatta yüzde 125 faizle bile borçlanamayınca; tarihe “Çiller bonosu” olarak geçen ve üç aylık net dönem getirisi yüzde 50 olan (yıllık bileşik %406) süper Hazine bonoları çıkarmak zorunda kalındı.

Hükümet; fiyatı kamu tarafından belirlenen ve yönlendirilen ürünlere büyük oranlı zamlar yaptı, olağanüstü yüksek vergiler getirdi ve IMF ile 14 aylık bir stand-by anlaşması yapmak zorunda kaldı.
1993’te kişi başına 3.056 dolar olan milli gelir 2.161 dolara geriledi.

Sonuç olarak;
Yüzde 70’e yakın enflasyon varken yüzde 90 faizi yüksek bularak bunu talimatla düşürebileceğini sanan Hükümet, 1994 yılında yıllık ortalama yüzde 106 enflasyonla ortalama yüzde 150 faizle borçlanmak zorunda kaldı. Bu arada da döviz kuru yüzde 170 arttı.

Türkiye 40 yıldır dışa açık bir ekonomi. Üretim girdileri arasında zorunlu olarak ithal edilenlerin önemli ağırlığı var. Piyasa ekonomisi iş modelleri için vazgeçilmez durumda. 1990’dan beri sermaye serbestisi ve serbest kambiyo rejimi var. 1995’ten beri AB Gümrük Birliğindeyiz.

Türkiye’nin dışa kapanması ya da AB başta olmak üzere dünya ile serbest ticaret yapmaktan vazgeçmesi gerçekçi ve uygulanabilir değil. Dolayısıyla, geçmişte birçok örnekte olduğu gibi sonunda gereken neyse yapılacak, gerçek kendisini kabul ettirecek.
3 vakte değilse 5 vakte kadar.

Sadece, ne yazık ki daha kötü bir denge düzeyinde olacağız...