Thread by @VeFinans

1/24- Merkez Bankası neden rezerv tutar? Dalgalı kur rejiminde MB’nin bir kur taahhüdü, hedefi yoktur. Döviz alma, satma yükümlülüğü de yok. Ancak yine de merkez bankası rezerv tutar. Hazine’nin dış ödemelerini yapmak için rezerve ihtiyaç duyar. Daha önemlisi,

2/24- rezervler kamu, özel toplam dış yükümlülükler için bir tampon, sigorta işlevi görür. Her sigorta gibi maliyeti vardır. Tamponu yüksek ülkelerin risk primi (borçlanma maliyeti) daha düşük olur.

3/24- Merkez bankasının bir brüt bir de net rezervi vardır. Net rezerv yükümlülükler düşüldükten sonra kalan rezervdir. Hazine’nin MB’deki döviz mevduatı net rezerv hesabında yükümlülük olarak yer almaz. Yükümlülükler ağırlıklı olarak bankalaradır.

4/24- Döviz alımı, reeskont kredisi geri ödemeleri, hazine döviz borçlanması merkez bankasının net uluslararası rezervini artırır. Döviz satışı, hazine dış borç ödemesi net uluslararası rezervi azaltır.

5/24- Döviz/altın karşılığı ₺ swap işlemleri de merkez bankasının net rezervini artırır. Çünkü bu işlemlerde vadedeki döviz yükümlülüğü bilanço dışı nazım hesaplarda izlenir.

6/24- 2018-2020 yıllarında birikimli olarak net rezervi artırıcı girişler 186 milyar$, net rezervi azaltıcı çıkışlar 53 milyar$ olmuştur. Net giriş 133 milyar$. Halbuki 2017’de 31 milyar$ olan net rezerv 2020’de 14 milyar$’a düşmüş.

7/24- Yani net rezervin 133 milyar$ artması beklenirken 17 milyar$ azalmış. Arada 150 milyar$ tam açıklanamayan bir fark var. Tabi burada değerleme etkileri de var. Ayrıca 2020’de yurtiçi döviz tahvil ihraçlarının bir kısmının rezervleri artırmadığı biliniyor.

8/24- Hazine kendi dövizini satıp, bankalar bu dövizle tahvil aldığında rezervler etkilenmiyor. Dolayısıyla yaklaşık 130 milyar$ hesabı buradan geliyor. Tutar değişebilir ama giriş ve çıkış düşünüldüğünde açıklanamayan önemli bir fark var. Bu rezerv nereye harcanmış olabilir?

9/24- Ödemeler dengesi verilerinden 2018-2020 yıllarında birikimli cari açığın 52 milyar$, TCMB yükümlülükleri hariç finans hesabı çıkışının 6 milyar$, net hata ve noksan girişinin 2 milyar$ olduğunu biliyoruz. Yani 56 milyar$’lık bir finansman açığı var.

10/24- 2018-2020 yıllarında birikimli olarak ödemeler dengesinde resmi rezerv azalışı 36 milyar$, ülke swapları kaynaklı TCMB yükümlülük girişi hariç tutulduğunda ise resmi rezervlerdeki azalış 56 milyar$. Yani rezervlerin bir kısmı ödemeler dengesi finansmanında kullanılmış.

11/24- Bu 3 yıldaki 52 milyar$ birikimli cari açığın 40 milyar$’ının net altın ithalatından geldiğini not edelim. Peki rezervler ödemeler dengesi dışında nereye harcanmış olabilir? Bankaların yabancı para pozisyon açığının kapatılmasına diyebiliriz.

12/24- Yurt içi yerleşiklerin yabancı para mevduatı 2017’de 165 milyar$ iken 2020’de 236 milyar$’a çıktı. Artış 71 milyar$. Yabancı para mevduat artınca bankaların bilanço pozisyon açığı artar. Bu dönemde hazine yurtiçi YP tahvil ihracı da 36 milyar$ oldu.

13/24- 2017-2020’de bankaların bilanço içi açık pozisyonu 12 milyar$ artarken, yabancıların swap pozisyonu 28 milyar$ azaldı. TCMB’nin bankalarla swap tutarı ise 44 milyar$’a ulaştı.

14/24- Merkez Bankası bankalara döviz sattığında merkez bankasının yurtdışı muhabirindeki döviz mevduatı azalırken, bankalarınki artar. Bu arada bankalar Merkez Bankası’ndan ₺ borçlanarak dövizin ₺ karşılığını MB’ye öder.

15/24- Swap yapıldığında merkez bankası sattığı dövizi ileride ödemek üzere geri alır yani borçlanır. MB’nin yurtdışı muhabirindeki döviz mevduatı tekrar artar, bankaların azalır. Vadede bankaların MB’den döviz alacağı ve MB’nin döviz borcu bilanço dışında izlenir.

16/24- Rezervlerin ağırlıklı altın ithalatına dayalı cari açığın finansmanına ve yurtiçi yerleşiklerin döviz talebine harcandığı anlaşılıyor. Peki bu cari açık, altın ve döviz talebi neden oluştu? Cevap: Ucuz ve bol kredi, düşük faiz, yüksek enflasyon.

17/24- Ucuz ve bol kredi-düşük faiz-yüksek enflasyonla döviz talebi patladı ama döviz kurunun da yükselmesi istenmedi. Bu nedenle rezervler harcandı. Sonunda gelinen noktada faizler düşük kalabildi mi, TL’nin değeri korunabildi mi, büyüme ve istihdam ne oldu?

18/24- Bu politika ayrıca şeffaf yürütülmedi. Yani bir yandan faizler düşürülüp, krediler coşarken, döviz kuru artışı rezervlerle durdurulmaya çalışılırken bu müdaheleler duyurulmadı. Normalde merkez bankasının hem ihale hem de müdahaleleri kamuoyu ile paylaşılır.

19/24- Sonuç olarak, hesapsız büyüme isteği ile düşürülen faizler ve verilen ucuz krediler cari açığı ve dolarizasyonu patlattı. Kur artışının da önüne geçmek için rezervler şeffaf olmayacak şekilde harcandı.

20/24- Geldiğimiz noktada yüksek risk primi, değersiz türk lirası, yüksek enflasyonla ile baş başa kaldık. Şu süreçten aslında çıkarmamız gereken ders polisiye bir hikayeden ziyade gevşek bir para politikası ve merkez bankası bağımsızlığına müdahalelerin nelere yol açabileceği.

21/24- Bitirmeden önce biraz olayın magazin boyutuna da değinelim. Bazıları harcanan rezervlerle şu kadar yatırım yapılır, vatandaşın cebine şu kadar para konulurdu diyor. Tabi bunun ekonomik bir anlamı yok. Hazine harcarken merkez bankası rezervine ihtiyaç duymaz.

22/24- Bazıları da diyor ki rezervlerin bir kısmı yurtiçi yerleşiklerin döviz ve altın talebine gitti. Tespit doğru (gerçi neden gittiğine ve neden şeffaf olunmadığına değinilmiyor). Peki rezerv vatandaşın hesabında mı?

23/24- Vatandaşın döviz mevduatındaki artış nedeniyle döviz satılıp sonra swapla döviz geri alınmışsa artan döviz mevduatının karşılığı bankanın merkez bankasından swap döviz alacağıdır.

24/24- Peki merkez bankası swapla borç olarak aldığı dövizin bir kısmını harcamışsa ve döviz yükümlülüğü varlığını aşmışsa vatandaşın hesabındaki dövizin karşılığının tamamının merkez bankasında olduğu söylenebilir mi? Çok uzatmadan artık burada bitirelim...