Thread by @frauke_pauwels

Natuurlijk kunnen we niet zonder wetenschap en technologie. Kiezen voor #STEM is kiezen voor de toekomst, vertellen we de kinderen – althans via het onderwijs en @STEMplatform. Maar wat vertellen jeugdboeken? @UAntwerpen @UAntwerpenFLW #ThesisThread (1/20)

https://twitter.com/dagvdwetenschap/status/1447921591090925570

Ik bestudeerde in +100 hedendaagse jeugdboeken hoe zij wetenschappers en technologen portretteren. Ideeën over wie wetenschap uitvoert, bepalen immers mee hoe mensen naar wetenschap kijken – elke #STEMinist is van tel. @hHetty @AnnDooms @avombergen @FChombar (2/20)

Ook personages in fictie en non-fictie zijn een toetssteen. Zoals mensen zich spiegelen aan anderen, zo doen zij dat ook met personages. Op die manier helpen personages om na te denken over de invulling van wetenschap en technologie. (3/20)

De wetenschappers in mijn corpus spreken in flarden jargon, denken logisch en methodisch, werken afgezonderd in een rommelige schuur, kelder of zolderkamer, dragen slordige kledij of (vaker niet dan wel) een labjas. Maar het blijft daar zelden bij. (4/20)

De waanzinnige geleerde, professor-leermeester, verstrooide professor of Frankenstein-lookalike wordt niet ‘zomaar’ ingezet. Ze brengen spanning of humor, én dagen lezers uit na te denken: hoe ‘echt’ is dit personage? Welk onderzoek is wenselijk, welk niet? (5/20)

Ook zijn er meer uiteenlopende STEM-personages dan vaak gedacht. Meisjes zijn uitvinder, zoals #RozaRozeur @Nieuwezijds, jongens groeien dankzij wetenschap, zoals #Spinder @Querido_kind, of moeder-wetenschappers werpen ethische vraagstukken op, zoals in #Keverjongen enz. (6/20)

Wetenschappers en technologen in jeugdboeken zijn dus niet in één labjas te vangen. Wetenschappers en technologen zijn weliswaar vaak wat ‘anders’ maar niet per se dat vreemde, te vrezen buitenbeentje zoals de waanzinnige geleerde. (7/20)

Mijn onderzoek weerlegt dan ook het idee dat media voor kinderen het laatste toevluchtsoord voor stereotiepe wetenschappers zouden zijn. Toch staan wetenschap en technologie er niet altijd voor vooruitgang, en zijn ze al zeker niet de enige weg naar de toekomst. (8/20)

Wetenschap of technologie die dient voor geldgewin wordt steevast negatief afgeschilderd. Industriëlen, ondernemers of politici zijn in die boeken dan wel de echte schurken, wetenschappers worden mee verantwoordelijk gesteld voor de gevolgen van hun onderzoek of ontwerp. (9/20)

Niet alle boeken uit het corpus brengen dat verhaal over technowetenschap. Er zijn daarnaast ontdekkingen en uitvindingen die op kleinere schaal, in de onmiddellijke leefomgeving van de kindpersonages, oplossingen, hoop en verwondering brengen. (10/20)

Zo leidt de vriendschap met genetisch gemanipuleerde kevers de strijd tegen een waanzinnige wetenschapster (!) in #Keverjongen. In Zondag maandag sterrendag van @AnnaWoltz zorgt uitvinder Nora ervoor dat haar buurjongen voor de klas durft te spreken over het heelal. (11/20)

Op die manier sturen jeugdboeken het vooruitgangsverhaal rond #STEM bij. Dat gebeurt zelden vanuit expliciete reflectie op de rol van wetenschap en technologie. Veeleer worden motieven en thema’s uit jeugdliteratuur vervlochten met de karakterisering van wetenschappers. (12/20)

‘Typisch kinderlijke’ elementen zoals aandacht voor de natuur, nieuwsgierigheid en verwondering, de zorg voor anderen en voor de omgeving verruimen het verhaal over wetenschap als rationeel en objectief instrument om aan problemen te sleutelen en de toekomst te verzorgen. (13/20)

Opmerkelijk: er was in de jeugdliteratuurstudie en daarbuiten tot nog toe weinig aandacht voor personages én lezers als wetenschappelijk en technisch denkende wezens, of als iemand die daarover wil en kan nadenken, een kritische vriend van de wetenschap. (14/20)

Zelfs de jeugdboeken uit mijn corpus die wetenschap en technologie aantrekkelijk (willen) maken, propageren vooral en expliciet de waarde van schrijven en lezen – “kinderen die lezen, redden de wereld” stelt professor Eensteen in #Botje van @Superjuffie. (15/20)

De wereld zullen we niet redden met lezen alleen, net zomin als met alleen maar #STEM. Verschillende onderzoekers naar wetenschapscommunicatie proberen de verbeelding bij de lurven te grijpen die wetenschapsbeoefening en haar relatie met de maatschappij vormgeeft. (16/20)

Die verbeelding vindt een uitlaatklep in verhalen én wordt erdoor gevoed, ook in jeugdliteratuur. Veel personages dragen er ‘niet eens een witte jas’, zo blijkt: de verbeelding van wetenschappers en technologen in jeugdboeken is veelSTEMmig. (17/20)

In verhalen vindt een intrigerend en complex spel plaats waarbij vaste patronen, creatieve invullingen, lezersverwachtingen, herinneringen en emoties allemaal aan zet zijn, op een spelbord dat ook ver buiten de pagina’s van het boek loopt. (18/20)

Om in te zetten op de toekomst zullen #STEM én kennis van verhalen nodig zijn: #STEAM. Wat vertellen we kinderen via andere media over wetenschap? Hoe verloopt de lees- en kijkervaring precies? Welke invulling krijgt wetenschap in de samenleving? (19/20)

‘Stel de maatschappelijke perceptie bij’ beveelt @vlor aan voor #STEM-agenda 2030. Laten we daartoe luisteren naar verhalen en begrijpen hoe die werken. Ik begon alvast: hdl.handle.net/10067/17936501… (20/20)