Thread by @lordsinov

Önde Enver Paşa, sağda Cemal Paşa, solda Ahmet İzzet Paşa ve Mustafa Kemal Paşa... 1917 olsa gerek.

Çok ilginç ve mazisi olan bir fotoğraf... Hatta bu fotoğrafın bir ismi olsa "SEN LAZIMSIN" olabilir. Çünkü:

Enver Paşa 1916'ın sonları gibi Harput'a geliyor. Orada bazı duyumlar alıyor. Savaş kötü gittiği için Mustafa Kemal Paşa'nın arkasından onu eleştirdiği, Cemal Paşa ve Ahmet İzzet Paşa'yı onun aleyhine etkilemeye çalıştığı yönünde duyumlar alıyor.

Mustafa Kemal Paşa'nın diğer paşalara Enver Paşa hakkında raporlar gönderdiği, hükümete baskı yapılarak paşayı görevden aldırmak için çabaladığı iddia ediliyor.

Enver Paşa bu iddiaları duyunca hepsini toplayıp bir toplantı yapıyor.

Enver Paşa en sonunda "O mu sizi kumanda edecek, siz mi onu kumanda edeceksiniz" diye çıkışıyor. Sonra da Mustafa Kemal Paşa'ya dönüp "Bunları arkandan sürükleyen sensin. Bu hareketin çok büyük cezadır. Ama bundan fazlasını yapma. Sen lazımsın" diyor.

Fotoğraf tarih olarak bu olaydan kısa süre sonra çekiliyor. Enver Paşa hepsinin kumandanı olarak önde. Diğerleri arkada. Hakimim mesajı veriyor muhtemelen.

Bu anıyı Ali Fuat Cebesoy, Bilinmeyen Hatıralar isimli mülakatta anlatıyor.

Bu anıdan çıkarılan mesaj, Enver Paşa'nın Mustafa Kemal Paşa ile rekabetine rağmen onu memlekete yararlı bir isim olması nedeniyle harcamaya çalışmak istememesidir. Enver Paşa, Mustafa Kemal'in kabiliyetlerinin ve yapabileceklerinin farkındadır ve onu bitirmeyi istemez.

Bu olaydan yaklaşık 1,5 yıl sonra, savaş kaybedildiğinde Enver Paşa'nın yurdu terk etmeden önce "memleketi ancak Mustafa Kemal kurtarır" mealinde söz söylediği de iddia edilir.

Yani bu iki adam rakiptir ama birbirlerinin de farkındadırlar. Düşmanca rekabet etmiyorlar.

Atatürk de mesela Enver Paşa'yı eleştirir ama başkalarına da yedirmez. Mesela İstanbul'da Rahip Frew ile görüşmesi sırasında Frew, İTC'ye giydirir ama Mustafa Kemal Paşa çok laf ettirmez. İTC'nin vatanseverliğine vurgu yapar. Yedirmez.

Cumhuriyet'in ilanından sonra Enver Paşa'dan söz açıldığında "Enver bir güneş gibi doğmuş, bir gurûb ihtişamıyla batmıştır; arasını tarihe bırakalım" diyerek konuyu kapatır.

Kaybetmiş eski rakibini çiğnetmez. Böyle bir raconları var. Erdemliler, orası çok kesin.

Şunu da söylemek lazım, hareket motivasyonları tamamen memlekete faydalı olmak üzerine. Yani o dönemde yoğun bir "yiğitlik" ekolu var. Hepsi badirelere doğrudan dalıyor. Mesela Trablusgarp'ta savaş çıkıyor. Kazanma ihtimali çok yok. Ama hepsi orada gitmek için öne atılıyor.

Deyim yerindeyse yiğitlikte yarışıyorlar. Enver Paşa mesela Sakarya öncesinde hazırlık yapıyor. Savaşta hezimet olursa belli ki Anadolu'ya girmek isteyecek. Ama savaş başarılı şekilde bitince yönünü değiştiriyor. Böyle atılgan, yiğitlik meraklısı değişik karakterler.