రాయలసీమలో పులగం పేరు తెలియని వారు ఉండరు. శనివారాల్లో, పండగ దినాల్లో ( ముఖ్యంగా సంక్రాంతి పండుగకు) సీమ ఇండ్లల్లో ఎక్కువగా పులగం చేసుకుంటూ ఉంటారు. అందరూ సాధారణంగా చేసుకునే వంటకమైనా, పులగానికి చాలా పెద్ద చరిత్ర ఉంది.
పులాక అనే సంస్కృత పదము నుండి పులగము అనే పేరు వచ్చింది.
పులాకము అంటే అన్నపు మెతుకు అని అర్థము. పెసర పులాకము / పెసర పులగాన్నే సంక్షిప్తంగా పులగం అంటున్నారు. బియ్యానికి, పొట్టుతో కూడిన పెసరపప్పు (పెసర బేడలు) కలిపి చేసే అన్నమే పులగం. పులగాన్ని ముద్గాన్నాము లేదా ముద్గలాన్నాము అని కూడా అంటారు.
ముద్గలు అంటే పెసలు అని అర్థం. అందుకే పెసర పులగానికి ముద్గాన్నము అని కూడా పేరు. పిండిపదార్థం (carbohydrates) (బియ్యం) , మాంసకృత్తులు(preoreins) (పెసలు) కలగలిపి చేసే పులగం రుచిపరంగానే కాక, ఆరోగ్య రీత్యా కూడా శ్రేష్టమైనది.
పులగం ఎక్కువగా శనివారమే ఎందుకు చేసుకుంటారు ? దానికీ ఒక చరిత్ర ఉంది. శ్రీ వేంకటేశ్వర స్వామికి అత్యంత ప్రీతికరమైన నైవేద్యాలలో ఈ పెసర పులగం కూడా ఒకటి.
అందుకని స్వామివారికి ప్రీతిపాత్రమైన శనివారం నాడు ఆయనకు ఇష్టమైన నైవేద్యం పులగం చేసి, స్వామివారికి సమర్పించి ఆ తరువాత తినేవారు.
అలా పులగం శనివారం చేయడం అలవాటయ్యింది. ప్రత్యేకించి ధనుర్మాసంలో శ్రీమహావిష్ణువుకు పులగం నైవేద్యంగా పెడితే స్వామివారిని వెయ్యి సంవత్సరాలు పూజించిన ఫలం లభిస్తుంది అని పురాణాలు చెబుతున్నాయి.
॥ కోదండస్తే సవితరి ముద్గాన్నం యో నివేదయేత్ |
సహస్ర వార్షికీ పూజా దినేనైకేన సిధ్యతి ||
తమకు నచ్చిన రుచికి అనుగుణంగా బియ్యం, పెసర బేడల పరిమాణంతో పులగం చేస్తూ ఉంటారు. కొందరు ఒక కప్పు బియ్యానికి ఒక కప్పు పెసరపప్పు వాడితే, మరికొందరు అరకప్పు, పావు కప్పు పెసర బేడలు వాడుతూ ఉంటారు. అయితే బియ్యం, పెసరపప్పు సరిసమానంగా తీసుకుని చేసే పులగం ఉన్నతమైనది అంట.
పులగం - నెయ్యి జానపద పిట్ట కథ
పులగం లోకి చెనిక్కాయ పచ్చడి (వేరుశనగ / పల్లీ పచ్చడి) మరియు నెయ్యి అద్భుతమైన కాంబినేషన్. రాయలసీమలో ఈ కాంబినేషన్ ఎంత ప్రాచుర్యం పొందినదంటే పులగం - నెయ్యి గురించి ఏకంగా జానపద కథలు అల్లేంతగా.. అలా చిన్నప్పుడు విన్న జానపద పిట్ట కథలలో ఒకటి👇
ఒక ఊరిలో దంపతులు ఉండేవారు. ఆమె పేరు పులగం, అతని పేరు నెయ్యి. వారికి ఒక ఎనుము ఉండేది దాని పేరు దొంగ. ఒకరోజు ఒక దొంగ వాళ్లింట్లో దొంగతనం చేయాలని భావించి నెయ్యి(భర్త) దగ్గరికి వెళ్లి తాను వాళ్ళ దూరపు బంధువును అని చెప్తాడు. ఇంటికెళ్లన్నా, ఇంట్లో పులగం(భార్య) ఉంది అని చెప్తాడు నెయ్యి
దొంగ విషయం తెలీక తినే పులగం అనుకుంటాడు. ఇంటికివెళ్లి పులగాన్ని(భార్యని) కలిసి తాను వారి దూరపు బంధువునని, ఆమె భర్త ఇంటికి వెల్లమన్నాడని చెప్తాడు. అప్పుడు ఆమె అన్నా, భోజనం ఇప్పుడే చేస్తారా లేక నెయ్యి(భర్త) వచ్చాక చేస్తారా అని అడుగుతుంది. వచ్చిన దొంగతనం గురించి మరచిపోయి
కమ్మగా పులగంలో, నెయ్యి వేసుకుని తినొచ్చు అని అనుకుని నెయ్యి వచ్చాకే తింటాను అని చెబుతాడు. కాసేపటికి పొలం నుండి నెయ్యి (భర్త) వస్తాడు. వచ్చీ రాగానే బయట తిరుగుతున్న ఎనుమును చూసి, ఏమే, దొంగను (ఏనుమును) అట్లా వదిలేశావ్, తాడు ఇట్లా పట్టకరా, కట్టేస్తా అని అరుస్తాడు.
పులగం, నెయ్యి తిందాము అని ఎదురుచూస్తున్న దొంగ ఈ మాటలు విని, తాను దొంగ అనే విషయం వాళ్లకు తెలుసిపోయిందేమో అని అక్కడి నుండి పరిపోతాడు. ఇప్పటికీ పులగం, నెయ్యిలకి వాళ్లింటికి వచ్చిన దూరపు బంధువు అన్నం తినకుండానే ఎందుకు పరిపోయాడో తెలీదు.
చాలామంది పులగం, పొంగలి ఒకటే అనుకుంటూ వుంటారు.
రాయలసీమలో రెండింటినీ చేసే విధానం పూర్తిగా భిన్నమైనది. పులగం ఎలా చేస్తారో ఇంతకు ముందే రాశాను. ఆ తీగ ఇక్కడ పొందుపరుస్తున్నాను.
రాయలసీమలోని ప్రముఖ పట్టణాలలో అతి నూతనమైన పట్టణాలలో ఒకటి హిందూపురం (పుట్టపర్తి కూడా ఆ కోవలోకే వస్తుంది). హిందూపురం ఏర్పడేకంటే ముందు అక్కడ 'సూగూరు' అనే ఊరు ఉండేది. 18వ శతాబ్దంలో మరాఠా సర్దారు మురారి రావు గుత్తి కోట నుండి పరిపాలన చేసే కాలంలో,
వారికి, మైసూరు సుల్తానులకు నిత్యం యుద్ధాలు జరిగేవి. రాజ్యరక్షణకు, మైసూరు సుల్తానులను ఎదుర్కొనేందుకు మురారి రావు తండ్రి సిద్ధోజి నేతృత్వంలో పెద్ద సైనిక పటాలంతో ఈ సూగూరు పరిసరాల్లో చాలా కాలం ఉండేదట. సైనికులకు అవసరమైన సేవలు అందించేందుకు అనేక వృత్తుల వారు కూడా సూగూరుకు వచ్చి ఉండేవారు
సిద్ధోజీ, అతని సైన్యం సూగూరును వదిలిపెట్టి వెళ్లినా, వారు అక్కడే స్థిరపడినారు. తరువాత గుంతకల్ - బెంగళూరు రైల్వే లైను హిందూపురం మీదుగా వెళ్లడం వల్ల, బెంగుళూరుకు సమీపంగా ఉండటం వల్ల, కాలక్రమేణా హిందూపురం / సూగూరు వాణిజ్య కేంద్రంగా ఎదిగి, పెద్ద పట్టణం అయ్యింది.
రెండు తెలుగు రాష్ట్రాలలో ఏకైక అదిశకంర పీఠం కడప జిల్లాలోని పుష్పగిరి. వేల సంవత్సరాల చరిత్ర కలిగిన పురాతన ఆలయ సముదాయం పుష్పగిరి. శైవమత కేంద్రంగా, నివృత్తి సంగమంగా, హరిహర క్షేత్రంగా, అదిశంకర పీఠంగా వెలసిల్లిన పుష్పగిరి
ఒకప్పుడు నిత్యం వేదపారాయణంతో మారుమోరోగిన అగ్రహారం. ఏనుగుల వీరాస్వామి కాశీ యాత్ర చరిత్రలోనూ, శ్రీ పోతులూరి వీరబ్రహేంద్ర స్వామి జీవిత చరిత్రలోనూ పుష్పగిరి అగ్రహారం ప్రస్తావన ఉంది.
వీరబ్రహేంద్ర స్వామి తన ప్రియశిష్యుడు సిద్దయ్య తో కలిసి పుష్పగిరి మీదుగా ప్రయాణిస్తున్నప్పుడు వారిని అవహేళన చేసిన పుష్పగిరి బ్రాహ్మణులు స్వామివారి ఆగ్రహానికి లోనయ్యి, వారి ఇళ్లు తగలబడ్డ తరువాత తమ తప్పు తెలుసుకుని స్వామికి శిష్యులుగా మారినట్టు బ్రహ్మంగారి చరిత్ర చెబుతుంది.
కంబదూరులోని కళ్యాణి చాళుక్య చక్రవర్తి నాలుగవ సోమేశ్వరుడి శాసనం
Sōmēśvara IV inscription from Kambaduru, Anantapur District, Andhra Pradesh
This inscription is found near the Akkamma temple in the village Kambaduru, Anantapur district, Andhra Pradesh.
It is written in Kannaḍa language and characters, dated in Śaka 1108, Viśvāvasu, Chaitra Śu 15, Monday (Irregular) = 1186 C.E. April 5, (However the week day was Saturday)
Records the gift of 6 Khanduga _ of wet land to the god Kamblēśvara of Kambadahola after laving the feet
of Yogiramadeva of Rumam, on the occasion of lunar eclipse by mahāmaṇḍalēśvara Tribhuvana Malla Bhōgadēva Cholamahārāja ruling from Henjēṛu under the Kalyāni Chālukya king Sōmēśvara IV.