Thread by @AsafVodvil

internetteki en büyük problemlerden biri fake haberlerin doğru kabul edilip çok hızlı yayılması. 2 dakikalık bir google aramasıyla engellenebilecek bu duruma karşı insanlar neden bilinçlenemiyor? cevabı başka başka yerlerde aramaya çalışacağım bir soru bu. (flood)

öncelikle ‘aptal’ bir tür olduğumuzu kabul etmemiz lazım. genel olarak hayatımız, kısa zamanda aptalca şeyler yapıp, uzun zamanda bunları toparlamakla geçiyor. çünkü insan, hem eksik/yetersiz bir canlıdır yani tutkularının kölesidir, hem de yaşamak için bilgiye ihtiyaç duymaz.

bu konuları birazcık açmaya çalışacağım, sonra tekrar toplayıp bir sonuca varacağız. insan eksik bir canlıdır konusu eğlenceli bir konu. psikolojiye meraklı kişiler bu konuyu lacan’dan araştırıp kafalarını açabilirler. malumatfuruşluk yapmiyim yetkin değilim. konumuza dönelim.

insan yetersiz bir canlıdır çünkü bakıma muhtaçtır. hayvan yavruları doğar, 1 saat ayağa kalkmak için bocalar sonra kalkar gider süt emer. insan yavrusunu 1 saat bırakırsan ölür, geçmiş olsun.

ve eksik bir canlıdır çünkü ölene kadar ne için hayatta olduğunu sorgular ve bulamaz. bakıma muhtaç olduğu için de hayatın anlamını başkalarında arar; eksikliğini giderme arzusuyla.

ve insan türünün, hayvanlardan en büyük farkı da irrasyonel/akıl dışı davranmasıdır. hayvanlar rasyoneldir; acıkır yemek yerler, çiftleşir ürerler ve canlarını korumaya çalışırlar. insanlar oruç tutar, allah allah diyerek ölüme gider, kendi kendine doğrular yaratıp inanırlar.

sanırım aptallığımız, eksikliğimiz, yetersizliğimiz ve irrasyonel oluşumuz için lafı daha fazla uzatmaya gerek yok. ama bir de şu var; insanlar hayatları süresince bilgiye ihtiyaç duymadan yaşarlar.

hepi topu 300 yıl geriye gitsek, 1000 yıl öncekine ya da 2000 yıl öncekine benzeyen bir dünyaya gitmiş oluruz. dünyanın değişimi çok çok yeni oldu, 100 sene önce bile dünya neredeyse tamamen karanlıktı. haliyle bilgiyle olan ilişkimiz çok yeni.

peki, nasıl bilgiye ihtiyaç duymadan bugünlere geldik? çünkü inanmak yetiyor. doğduğu anda bakıma muhtaç olan bir tür inanmaya mahkumdur. ebeveynlerinin onu besleyeceğine inanmaya mahkumdur. sevileceğine, sevildiğine inanmaya mahkumdur. mutluluğu hak ettiğine inanmaya mahkumdur.

ve geçtiğimiz 300 yıldaki gelişmeler bizi bugüne getirene kadar, biz inanarak bütün problemlerimizi çözebildiğimizi düşünüyorduk çünkü çözecek bir şey de yoktu.

yeni dünyaya adapte olmak, ‘kullanım kılavuzu’ okumaya başlamak demektir. bilginin değerini fark edip işleri akılcılıkla yapmaya başladık ve yazdıklarımı bu sayede elinizdeki aletten okuyabiliyorsunuz. (ama hala şarjın sizi tüm gün götüreceğine inanmaya devam ediyorsunuz.)

biyolojik yapımız hala bu yeniliklere alışamadı ve haliyle eskisi gibi davranmaya devam ediyor. nedir bu eski alışkanlıklar?

konumuzla ilgili olan kısmı ‘önyargı’; yani yetersiz bilgiyle karara varma durumu. bu kelime çok kullanıldığı için hepimiz buna az çok aşinayız. ama çok kullanıldığı alanlarla bu yazının bir ilgisi yok.

yani ırka, dine, dış görünüşe göre olan önyargıları bir kenara bırakıp; beynimizin çalışma prensibindeki sıkıntıya bakalım. bu sıkıntı, bizi koşulsuz bir önyargılı yapıyor.

o da şu; beyin aldığı her girdiye karşılık bir çıktı ortaya çıkarır. bunu da sürekli/hiç durmadan/daima yapar ve bununla birlikte her gelen yeni girdiyle, önceki çıktılarından vazgeçerek yeni çıktılar sunar. bir örnekle anlaşılır hale getireyim:

sokakta bir bankta oturuyor ve etrafı izliyorsunuz, yaklaşık 200 metre ilerden biri de size doğru yürüyor. beyin önce mesafe gereği bunun kendisini ilgilendirmediğini düşünür ve çıktı olarak ‘200 metre ötede yürüyen bir kişi var’ çıktısını verir. siz de bunu önemsemezsiniz.

beyniniz 30 saniye sonra bu sefer şöyle bir çıktı verir, ‘100 metre ötede SANA doğru yürüyen bir erkek var ELİNDE DE BİRŞEY VAR’ siz bunu artık önemsemeye ve sahip olduğunuz dataları çoğaltmaya çalışırsınız. bir taraftan da beyniniz vücuda adrenalin salgılamak için tetiğe geçer.

beyniniz 30 saniye sonra bir çıktı daha verir, ‘yürüyüş yapan tesbihli orta yaşlı bir adam’ siz de ‘ulan ben de ne sanmıştım ha’ deyip oturmaya devam edersiniz. bu girdi-çıktı ilişkisi ölene kadar devam edecek bir mekanizmadır yani beyniniz önyargılı olarak çalışır.

çünkü tehlikelerden kurtulmak için önceden pozisyon almak şarttır. bilinç sahibi oldukça, beynimizi datalarla güçlendirdikçe; anksiyetelere kolayca hapsolmamaya, ota boka silahları çekmekten vazgeçmeye başlarız. fakat beynimiz daima önyargılı çalışır.

biz de bunlara inanırız. mesela herhangi bir ortamda ilk defa denk geldiğimiz birinin kurduğu bir cümle nedeniyle ondan nefret edebiliriz ya da sadece dış görünüşünü beğenip 1 saat içinde bir yabancıyla seks yapmaya evine gideriz.

belki de iyi çocuktur diye tenkit dahi etmeyiz kendimizi, nefret ettiğimize direkt kani oluruz ve ‘zaten bayık bayık bakıyordu’ gibi beynimizi/kendimizi haklı çıkaracak sonuçlarla pekiştiririz.

insanlar sürekli olarak aldatılmaktan, kandırılmaktan, aptal yerine konmaktan şikayet eder. oysa ilk twitte yazdığım 2 dakika google’layıp doğru bilgiye ulaşmak akıllarına gelmez. ‘hiç tanımamışım’, ‘bambaşka biriymiş’, ‘sahtekarmış’, ‘ikiyüzlüymüş’...

peki, sen neden bu kadar çok güvendin?
- çok tatlıydı, çok güldürüyordu beni.
ya da:
- ne bileyim, başlarda öyle değildi...
ya da demeye örnek çok, ama anladınız siz beni.

kısaca evleneceğimiz, evimize alacağımız, borç verdiğimiz, işe aldığımız insanlar hakkında bilgi toplayıp karar almaktan ziyade beynimizin ilk çıktılarını hesaba katarak yola devam ederiz. ya severiz ya da sevmeyiz ve bilgi almakla çok fazla işimiz olmaz.

çünkü inanmaya bayılıyoruz. inanmak harika bişe. beynimiz de iki-üç ham bilgiyle götünden fikir uydurmaya da bayılıyor zaten. bu ikisi bir arada oldukça ve biz bilgiyi hayatımıza dahil etmedikçe; daha çok hayal kırıklığı yaşarız. yaşar yaşar dururuz. bitti. :)