काही महत्त्वाच्या Technical Discussion साठी गेलो होतो. आमचे ऋणानुबंधही तसे चांगले आहेत.
त्यांनी लगेच बेल वाजवली आणि दरवाज्यातून त्यांचा ॲाफीसबाॅय आत आला, मी त्या ॲाफीसबाॅकडे पाहिले आणि म्हणालो - “सतिशला माहित आहे”
आणि त्यानेही हलकेच हसून मान डोलावली... 2/15 #SaturdayVibes
साहेबांकडे पाहून सतिशने “तुम्ही, काय घेणार सर? असे विचारले, साहेबांनी त्याला त्यांच्यासाठी काॅफी आणायला सांगितले. तो ही लगेच केबिनमधून बाहेर गेला.
जाताजाता मला एका हाताने नमस्कार केला आणि मी ही त्याला तसाच प्रतिसाद दिला.
“तु या सतिशला कसा काय ओळखतोस? आणि तो ही तुला कसा?”3/15
साहेबांनी काम बाजूला ठेवले आणि तोंडाचा चंबू करून एकदम आश्चर्याने माझ्याकडे पहायला लागले..
मी त्यांना शांतपणे आठवण करून दिली की “मागे मी जेंव्हा आलो होतो तेंव्हा हाच होता की आणि मी त्याला सांगितलेले,सकाळी मी काॅफी घेत नाही म्हणून” हे उत्तर ऐकून त्यांचे काही समाधान झाले नाही 4/15
त्यांनी पुन्हा विचारले, “अरे पण तुला इथल्या ॲाफीसबाॅयचे नाव बरोबर लक्षात कसे?
बर ते एकवेळ तुझी स्मरणशक्ती त्यातल्या त्यात बरी म्हणून मान्य करू पण त्याने तुला कसे ओळखले?
आणि त्याला तू काय घेणार हे त्याला कसे काय कळले वा आठवतेय, हे कसे काय शक्य आहे?” 5/15
मी त्यांना म्हटले “बरं, थोडा वेळ थांबा आणि पहा तो माझ्यासाठी लिंबु पाणी घेऊन येईल....”
आणि पाच-दहा मिनिटात सतिश केबिनमध्ये आला.....ट्रे मधे काॅफी, कुकीज आणि माझ्यासाठी लिंबूपाण्याच्या ग्लाससह.....
मी सतिशकडे पाहून मनापासून त्याला धन्यवाद म्हटले आणि साहेबांकडे पाहिले, 6/15
तो आम्हाला सर्व्ह करून केबिनमधून बाहेर पडला.
तोपर्यंत साहेब माझ्याकडे, मी काही जादूगार आहे आणि काहीतरी जादूचा प्रयोगच सादर केलाय या थाटात माझ्याकडे कुतूहलाने पहात होते....
“खरं सांग, त्याला कस कळलं तूला लिंबु पाणी हवयं, कारण आपण दोघे तर बरोबरच ॲाफीसमधे आलोय आणि ..
7/15
तु तर त्याला आत्ता माझ्यासोबतच भेटलास... हे कसे काय मग आश्चर्य?”
मी खळखळून हसलो आणि म्हणालो, “सर आपण माणसांशी कसे वागतो, काय बोलतो आणि त्यांच्यासाठी काय करतो यावर बरेच अवलंबून आहे” मी सांगत होतो आणि साहेब एकदम कान देऊन ऐकत होते.
मी म्हटले “हा सतिश, या ॲाफीसमधे... 8/15
गेली चार-पाच वर्ष झाली काम करतोय, याआधी मी बऱ्याचदा इथे आलोय, आणि या ॲाफीसमधून निघताना मी नेहमी त्याच्याशी जाताजाता दोन-पाच मिनिटे तरी बोलून जातो....
त्यात, त्याचे घरचे कसे आहेत? तो कसा आहे, बऱ्याचदा साहेब लोकं ॲाफीसमधे नसतात तर मग काय करावे? काही वाचन वगैरे करतोस का? 9/15
हे मी निघताना त्याला सहजच विचारतो....
“सतिश दुर्गम खेडेगावातून आलेला गरीब पण अत्यंत हुशार मुलगा आहे, आईवडील गावी शेती करतात, तो मुक्तविद्यापिठातून पदवी घेतोय...”
“.....आणि त्याने गेल्या वर्षी BA ची फायनल परिक्षाही दिलीये.....” हे वाक्य जेंव्हा मी त्याच्याच साहेबाला ..10/15
सांगितले तेंव्हा ते फक्त खुर्चीतून तीन ताड उडायचेच बाकी होते.
त्यांनी खुर्चीतून उठून अत्यंत प्रेमाने त्यांचा हात पुढे केला आणि आपुलकीने माझ्यासोबत हॅंडशेक केले...त्यांना उत्तर भेटले होते.
मंडळी, सतिश असो की अजून कोणी आपण या लोकांना त्यांच्या नावाने ओळखण्यामुळे, चारचौघात 11/15
आपुलकीने बोलल्यामुळे आणि चार चांगल्या गोष्टी (त्यांच्या वैयक्तिक प्रगतीच्या ) सांगितल्या तर त्या कोणाच्याही अंतर्मनाला स्पर्श करतात. ..
मला मुंबईत येऊन वीस वर्षे झाली, आणि माझा स्वानुभव आहे की तुम्हाला माणूसकी, खरे कष्ट, मोठी स्वप्न आणि मुंबई स्पिरीट हे फार मोठ्या प्रमाणात 12/15
याच कष्टकरी तरूणांमधे दिसेल.
मी ही असाच गावाकडून आलो होतो,तेंव्हा कोणी प्रेमाने बोलले की खुप बरे वाटायचे, चार गोष्टी शिकवायचे, चुकले तर समजून घ्यायचे, मदत करायचे. आजही ते सर्व लोक लख्ख पणे आठवतात आणि मी तर कायमच त्यांचा ऋणांत आहे.
असे कितीतरी “सतिश” कित्येकांच्या लेखी आज 13/15
फक्त एक ॲाफिसबाॅय,नवे इंजिनियर कामगार किंवा हेल्पर असतील पण ते त्यांच्यात्यांच्या कुटुंबाचे महत्वाचे आर्थिक आधार, कुटूंबप्रमुख असतात, त्यांनाही स्वप्न असतात, परिस्थितीवर मात करण्यासाठीची ते पण लढाईच लढत असतात.
त्यांची विचारपूस करा,त्यांच्याशी प्रेमाने बोला,नावाने हाक मारा 14/15
शक्य असेल तर नक्की काही मदत करा” आणि पहा, अनुभवा - “माणूसकीची खरी जादू”
गेले तीन दिवस महाराष्ट्राच्या वार्षिक आर्थिक पाहणी अहवालावर “सालाबाद” प्रमाणे चर्चा सुरूये.
त्यातील आकडेवारी, दरडोई उत्पन्न, एकूण कर्ज, इंफ्रास्ट्रक्चर, उर्जा, शिक्षण, इतर राज्यांशी तुलना, मॅन्यूफॅक्चरिंग-सर्व्हिस इंडस्ट्री, शेती या आणि अशा
#SaturdayThread #EconomicSurvey
१/७
अनेक महत्वाच्या मुद्यांवर “विचारांच्या धारेनुसार” मत व्यक्त केली जाताहेत.
यात एक चांगली आणि सकारात्मक बाब म्हणजे वर्ल्ड “हॅपीनेस इंडेक्स” किंवा “भूकेल्या देशांची यादी” ही जशी खोटी वा बदनामीसाठीच बनवलीये असा जो नेहमीचा सूर उमटतो तसा न उमटता “जे आहे, जसे आहे तसे” या तत्वावर सर्वांनीच ही आकडेवारी स्विकारलेली दिसतेय.
त्यातील प्रत्येकाला नक्की काय बरोबर किंवा काय चूक हे ठरवायचा वैयक्तिक अधिकार आहे आणि तोच लोकशाहीचा गाभा आहे अस मानून आपण पुढे जावूया.
आता या आकडेवारीतून अनेक गोष्टी स्पष्ट दिसताहेत, बरं त्या बऱ्यापैकी ट्रांसपरंटली ठेवल्यात त्यामुळे जो कोणी हा रिपोर्ट मेंदू वापरून वाचेल त्याला वर्तमान अगदी सहज कळेल.
परंतू अशा रिपोर्ट्समधून त्या आकडेवारीपलिकडे विचार करता यायला हवा. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचे एक प्रसिद्ध वाक्य आहे. - “जे इतिहास विसरतात, ते इतिहास घडवू शकत नाहीत.”
वर्तमान आकडेवारीतून इतिहासातून झालेले बदल आपल्याला भविष्याची दिशा दाखवतात. आपल्याला फक्त त्याची नीट सांगड घालता यायला हवी.
२/७
उदाहरणादाखल आपण या रिपोर्टमधला हा एक मुद्दा पाहू -
साल १९६० मधे संपुर्ण महाराष्ट्राची लोकसंख्या होती ३ कोटी ९५ लाख.
त्यात ग्रामिण भागात राहणारे तब्बल २ कोटी ८३ लाख आणि शहरी भागात फक्त १ कोटी ११ लाख.
आता हेच आकडे २०२३ मधे कसे आहेत पहा - महाराष्ट्राची लोकसंख्या झालीये तब्बल ११ कोटी १२ लाख.
आणि त्यात ग्रामिण भागात राहणारे ६ कोटी १५ लाख आणि शहरी भागात तब्बल ५ कोटी ८ हजार.
ही आकडेवारी फार महत्वाची आहे.
हे असं फक्त महाराष्ट्रातच घडलय का?
तर नाही. थोडंफार गुगल केलं तरी कळेल की जगभरात सगळीकडेच हा ट्रेंड आहे. आणि या प्रकारालाच “अर्बनायझेशन” असं म्हणतात.
मानवी उत्क्रांतीच्या इतिहासात हजारो लाखो वर्षात जे घडलं नाही ते औद्योगिक क्रांतीनंतर घडलंय. सोळाव्या-सतराव्या शतकात केवळ ५% आसपास असलेलं शहरीकरणाच प्रमाण आता कसलं बदललय पहा. लोकांचा ओढा हा असाच शहरांकडे वाढत जाणार आहे. जगभरात प्रचंड मोठ्या मेगा सिटीज तयार होत जाणार आहेत.
गेल्या शतकानुशतकांपासून चालत आलेला गावगाडा आता हळूहळू मागे पडलाय.
लोकसंख्यावाढीने शेतीचे पडलेले तुकडे, शेतीमालाला नसलेला भाव, (अनिश्चितता) ग्रामिण भागातली भयान बेरोजगारी, जातीवाद, भाऊबंदकी तसेच शिक्षणाचे वाढलेले प्रमाण यामुळे मोठ्या प्रमाणावर लोकं शहरांकडे वळलेत, नव्हे तर इकडे रूळलेतही. कित्येक जणं तर परदेशातील विविध शहरांत जावून स्थायिक झालेत.
शहरात असलेल्या शैक्षणिक सुविधा, आरोग्यसुविधा, कामधंदे, रस्ते, वीज, पाणी, रोजगार, त्यातल्या त्यात शेतीच्या तुलनेत असलेली स्थिरता आणि सर्वात महत्वाचं पैसे हे सर्वांनाच खुणावतात.
आपल्या स्वप्नांवर कुत्सितपणे हसणाऱ्यांना कधीही उत्तरं द्यायचं नसतं……आपल्या समाजाचा खूप मोठा हिस्सा अशा लहान लहान लोकांनीच भरलेला आहे.
हे वाक्य लहानपणापासून प्रचंड अवहेलना वाट्याला तमाशात काम करणाऱ्या वडीलांच्या मुलाचे आहे. तो एका मल्टीनॅशनल कंपनीत मलेशियात कंट्री हेड आहे.
कोण कोणाच्या पोटी जन्म घेतो. त्याचे आईवडील काय करतात? त्याची जात कोणती? धर्म कोणता? भाषा? रंग ? किंवा प्रांत यात कशातच कोणाला जन्माच्या आधी चॉइस नसतो. मग जी गोष्टीत आपले काहीच कर्तृत्व नाही त्याचा फुकाचा अभिमान बाळगून काय हशील?
आपापल्या कर्तृत्वाच्या जोरावर जो तो पुढे जातोच. एखाद्याच्या स्वप्नपुर्तीसाठी आपण हातभार लावत नसू तर निदान हे कुत्सितपणे हसणं किमान एकविसाव्या शतकात तरी थांबायला हवं.
काळ बदलला आहे. इंटरनेट आणि जगाच्या स्पर्धेत आपल्या माणसांनी आता १८ व्या, १९ व्या, २० व्या शतकातून बाहेर पडून
आपल्याकडे इंडस्ट्री आल्या, शहरीकरण वाढले,पायाभूत सोईसुविधांसाठी सरकारकडून जमिनींचे अधिग्रहन झाले.
खाजगी उद्योगासाठी,बिल्डींग्जसाठी जमिनींचे व्यवहार झाले.अनेकांकडे अचानक खूप पैसे आले.
काहींनी तो पैसा जपला परंतू बरीच मंडळी तो पचवू शकली नाहीत
#आर्थिकसाक्षरता #SaturdayThread १/१४
त्यातच इंटरनेटमुळे जागतिकीकरणास अधिक गती मिळाली.
काही मंडळी चांगली शिकली. काहींना सरकारी/खाजगी नोकऱ्या लागल्या.
चांगले पगार मिळायला लागले.
काहींनी उद्योग व्यवसायातून पैसा उभारला. बहुतांश लोकांनी आपापल्या बौद्धीक व सामुहीक परंपरेनुसार तो पैसा जसा वापरता येईल तसा वापरला,
२/१४
काहींनी तो गुंतवला.
ते करत असताना मात्र यातल्या अधिकाधिक लोकांनी तो रिअल इस्टेट, गाड्या,टोलेजंग घरं, ब्रॅंडेड वस्तू,गॅझेट्स, लग्न समारंभ, खाणपिणं, राजकारण किंवा एकमेंकांच्या द्वेष व मत्सरापोटी खर्च केला.
यातले बहुतांश फार लवकरच कफल्लक झाले किंवा पहिल्यापेक्षा अधिक गरिबीत
३/१४