Thread by @scientiadomum

5 İlginç Psikolojik Deney

1. Pratfall Etkisi – Eğer mükemmel değilseniz, insanlar sizi daha çok sevecek.

Belki de Jennifer Lawrence’ın iki Oscar töreninde milyonların gözü önünde düşmesinin sebebi budur. Psikolojik araştırmalar gösteriyor ki, başkalarının önünde hata yapmanız, veya bir hatanızı itiraf etmeniz sizi başkalarına daha çok sevdiriyor.

Psikolog Elliott Aronson bir grup insana bir sınav sorusu yanıtlayan öğrencileri dinletiyor. Öğrencilerin bazıları ses kaydında bir fincan kahveyi döküyorlar.

Araştırmacılar, dinleyicilerin hangi kişileri daha çok sevdiğini sorduğunda, sonuçlar gösteriyor ki dinleyiciler, fincan kahve döken grubu daha çok sevmişler.

Bu psikolojik araştırmadan çıkarmanız gereken şey: Hatalı olmak sorun değil. Hatta bu sizi başkalarının gözünde daha sevimli kılacaktır.

2. Pygmalion Etkisi – Başarınız çevrenizdekilerin sizinle ilgili ne düşündüğüne göre değişebilir.

Psikolog Robert Rosenthal birinci ve ikinci sınıfların olduğu bir sınıfa gider ve senenin başında bir zeka testi uygular.

Ancak zeka testinin sonuçlarına bakmaksızın, kendisi rastgele seçerek, sınıf öğretmenlerine sınıftaki bazı öğrencilerin isimlerini vererek çok başarılı olabileceğini söyler.

Senenin sonunda sonuçlar şaşırtıcıdır: Sınıfın en başarılı öğrencileri zeka testinde en yüksek seviyede çıkanlar değil, Rosenthal’in öğretmenlere “Başarılı olacaklar.” diye belirttiği öğrenci grubundadır. Rosenthal’in sene boyunca gözlemleri şunu göstermektedir:

Öğretmenler bu başarı beklentisi öğrencilere daha çok ilgi göstermişler, onlara daha çok olanak sağlamışlar ve başarısız olduklarında da daha kapsamlı geri bildirim vermişlerdir. Yani beklentiler farklı bir gerçeklik yaratmıştır.

3. Bystander Etkisi: Ne kadar çok kişi bir kişinin yardıma ihtiyacını görürse, o kişinin yardım alma şansı o kadar azalır.

Sokakta yardıma ihtiyacı olan biri varsa, ve bunu 3-4 kişi yerine 30-40 kişi görürse o kişinin yardım alma ihtimali daha mı azdır? Maalesef evet. Psikologlar bunu ‘sorumluluk konusunda şaşkınlık’ yaşamaya bağlıyorlar.

Bystander Etkisi’ni sosyal psikologlar Bibb Latane ve John Darley şu şekilde ölçüyorlar: Bir üniversite kampüsünün kütüphanesinde bir sırada sanki bir öğrenci boğuluyormuş gibi bir arbede yaratılıyor.

Eğer bu olay sadece bir öğrencinin önünde gerçekleşirse, bu öğrencilerden %85’i yardıma koşuyor. Eğer bir kişi daha varsa, %65’i yardıma koşuyor. Eğer öğrenciler çevrede iki kişiden fazla olduklarını düşünüyorlarsa yardım oranı %31’e düşüyor.

Grup projelerinde bu sıklıkla başınıza gelir: Grupta en az bir kişi (grubun büyüklüğüne göre değişir) projeye pek bir katkıda bulunmaz, çünkü yapması gerekenleri zaten gruptan bir başkasının yapacağını düşünür.

Bu psikolojik araştırmadan çıkarmanız gereken şey: Yardım için büyük gruplara güvenmeyin ve yardım isterken spesifik olun. Genelde insanlar büyük grupların daha çok yardımcı olacağını düşünür, ancak bu doğru değil.

4. Spotlight Etkisi – Hatalarınız zannettiğiniz kadar başkalarının gözüne batmıyor.

Özellikle Twitter, Instagram ve Snapchat gibi sosyal medya uygulamalarının etkisiyle günümüz insanında sürekli gözlendiği veya kendisinin dikkati çektiği hissi var. Bu bazen öyle bir noktaya varabilir ki, kişi görüntüsü ve davranışları konusunda paranoyaya kapılabilir.

Ancak psikolojik araştırmalar gösteriyor ki, kusurlarınız başkalarının gözüne sandığımız kadar batmıyor. Cornell Üniversitesi’nde bir grup psikolog, katılımcılara utandırıcı bir resmin olduğu T-shirtler giydirirler, ve onlara bu T-shirt’ü kaç kişinin farkedeceğini sorarlar.

Sonuçlar şunu gösterir: Deneye katılanlar, kendilerini gerçeğe göre 2 kat fazla kişinin farkedeceğini belirtmişlerdir.

Bu psikolojik araştırmadan çıkarmanız gereken şey: Sandığınızdan daha az farkediliyorsunuz. O yüzden umumi yerlerde kendinizi çok da kasmayın. Ayrıca küçük bir kusur işlediğinizde yerin dibine geçmenize gerek yok.

5. Odak Etkisi – İnsanlar bir durumun veya olayın tek bir yönüne çok fazla odaklanıp, diğer faktörün etkisini unutmaya meyilliler.

Sizce yüksek geliri olan bir kişi ile, düşük geliri olan bir kişinin duygu durumları arasında ne kadar bir fark vardır. İlk bakışta çok yüksek olduğunu düşünüyorsunuz değil mi? Ancak, aslında gerçek fark birçok kişinin tahmin ettiği oranın 1/3’ünden daha az.

Bu Odak Etkisi’ni gözlemlediğimiz bir durum – duygu durum tahminlerinde geliri odağa koymak – yani kısaca, “Zenginler daha mutlu.” varsayımına kapılmak.

Odak Etkisi günlük yaşantımızda nasıl kullanılıyor? Örneğin, reklamcılar eğer bir ürüne sahip olursanız daha geç yaşlanacağınızı, daha mutlu olacağınızı veya kendinizi daha iyi hissedeceğinizi size tekrar ediyorlar.

Politikacılar ise, onların iktidarı giderse mutsuz olacağınızı, ülkenin kaosa sürükleneceğini size tekrar edip duruyorlar.

Bu psikolojik araştırmadan çıkarılan: Size vaat edilenlere kanmayın. Ayrıca mutluluğunuzu veya mutsuzluğunuzu değerlendirirken bunu tek bir sebebe bağlamaktan kaçının. Hayatınızı lineerden ziyade, multifaktöriyel bir denklem olarak değerlendirin.