रत्नागिरी जिल्ह्यात मंडणगडपासून पाच मैलांवर आंबडवे नावाचे एक खेडे आहे. हाच आंबेडकर घराण्याचा मूळ गाव. या घराण्याचे कुलनाव सकपाळ. त्याची कुलदेवता भवानी.तिची पालखी ठेवण्याचा मान ह्याच महार घराण्याचा असे. गावातील वार्षिक उत्सवसमयी तर त्यांना गावकऱ्यांत विशेष मानाचे स्थान असे.
आणि या कुटुंबाला वर्षाकाठी तो दिवस
मोठा महत्त्वाचा, सोहळ्याचा नि अत्यंत उत्साहाचा वाटे.
आंबेडकरांच्या आजोबांचे नाव मालोजी सकपाळ. ते एक सेवानिवृत्त लष्करी शिपाई होते. त्यांच्या मुलांपैकी मीराबाई नावाची मुलगी आणि रामजी नावाचा मुलगा ह्या दोघांचीच
काय ती माहीती मिळते.
मोठा महत्त्वाचा, सोहळ्याचा नि अत्यंत उत्साहाचा वाटे.
आंबेडकरांच्या आजोबांचे नाव मालोजी सकपाळ. ते एक सेवानिवृत्त लष्करी शिपाई होते. त्यांच्या मुलांपैकी मीराबाई नावाची मुलगी आणि रामजी नावाचा मुलगा ह्या दोघांचीच
काय ती माहीती मिळते.
मालोजींना आणखी तीन मुलगे होते.
परंतु त्यांच्या लष्करी विभागाच्या वारंवार होणाऱ्या स्थलांतरामुळे, पुढे या त्यांच्या कुटुंबाशी मालोजींचा संबंध राहिला नसावा, असे दिसते. रामजी सकपाळ हेही सैन्यात नोकरीस राहीले.
परंतु त्यांच्या लष्करी विभागाच्या वारंवार होणाऱ्या स्थलांतरामुळे, पुढे या त्यांच्या कुटुंबाशी मालोजींचा संबंध राहिला नसावा, असे दिसते. रामजी सकपाळ हेही सैन्यात नोकरीस राहीले.
पूर्वी सैनिकांना लष्करी छावणीतील शाळांतून सक्तीचेच शिक्षण देण्याची ईस्ट इंडिया कंपनी सरकारने व्यवस्था केली होती.त्या व्यतिरिक्त लष्करी शिपायांच्या मुलामुलींसाठी दिवसाच्या शाळा असत.त्यांच्या प्रौढ नातलगांसाठीही रात्रीच्या शाळा असत. तशा प्रकारचे शिक्षण रामजी सकपाळास मिळाले होते.
रामजी सकपाळ ज्या पथकात सैनिक होते, त्याच पथकात योगायोगाने सुभेदार मेजर
धर्मा मुरबाडकर यांची बदली झाली. हे मुरबाडकर महार कुटुंब ठाणे जिल्ह्यातील मुरबाडचे.
मुरबाडकरांचे कुलनाव पंडित असे होते.
धर्मा मुरबाडकर यांची बदली झाली. हे मुरबाडकर महार कुटुंब ठाणे जिल्ह्यातील मुरबाडचे.
मुरबाडकरांचे कुलनाव पंडित असे होते.
पुढे लवकरच धर्माजी मुरबाडकर यांची कन्या भीमाबाई हिच्याशी रामजी सकपाळांचा विवाह
व्हावा असे घाटू लागले.
तो विवाह १८६५ सालच्या दरम्यान झाला. विवाहसमयी रामजीचे वय वीसएक वर्षांचे असावे. भीमाबाईचे तेरा असावे.
व्हावा असे घाटू लागले.
तो विवाह १८६५ सालच्या दरम्यान झाला. विवाहसमयी रामजीचे वय वीसएक वर्षांचे असावे. भीमाबाईचे तेरा असावे.
पुण्यातील पंतोजी शाळेतील परीक्षा उत्तीर्ण होऊन रामजी शिक्षक झाले. आणि हळूहळू लष्करी छावणीतील शाळेत ते मुख्य शिक्षक झाले. मुख्याध्यापकाचे काम त्यांनी
जवळजवळ चौदा वर्ष केले. त्यांच्या या सेवेचे चीज होऊन शेवटी त्यांना सुभेदार-मेजर
पदापर्यंत बढती मिळाली.
जवळजवळ चौदा वर्ष केले. त्यांच्या या सेवेचे चीज होऊन शेवटी त्यांना सुभेदार-मेजर
पदापर्यंत बढती मिळाली.
वरील माहिती ही 'डॉ बाबासाहेब आंबेडकर' या धनंजय कीर लिखित चरित्रग्रंथातून घेतली आहे. या माहितीवरून आपण सहज असा तर्क लावू शकतो की बाबासाहेबांचे वडील रामजी सकपाळ यांचे सासरेबुआ यांनी त्यांच्या मुरबाड या कोकणातील गावावरून स्वतःला मुरबाडकर असे आडनाव लावून घेतले होते,
त्यांचे कुलनाव पंडित होते.
त्याचप्रमाणे रामजी सकपाळ यांनी आपलं कुलनाव त्यागून आंबडवे या आपल्या मूळ गावावरून आपलं आडनाव आंबडवेकर असं केलं असेल.
त्याचप्रमाणे रामजी सकपाळ यांनी आपलं कुलनाव त्यागून आंबडवे या आपल्या मूळ गावावरून आपलं आडनाव आंबडवेकर असं केलं असेल.
आणि त्यांनी बाबासाहेबांना जेंव्हा साताऱ्याच्या प्रतापसिंह हायस्कूल मध्ये प्रवेश करवून घेतला तेंव्हा बाबासाहेबांचे पूर्ण नाव 'भीमराव अंबडवेकर' असं नमूद केलं असेल.
पुढे क्लर्कच्या टायपिंग मिस्टेकमुळे ते 'आंबेडकर' असं झालं असेल.
पुढे क्लर्कच्या टायपिंग मिस्टेकमुळे ते 'आंबेडकर' असं झालं असेल.
"बाबासाहेबांना साताऱ्याच्या हायस्कूलमधील ब्राह्मण शिक्षकाने स्वतःचं आंबेडकर हे आडनाव दिलं." मला तर ही बामणी भाकडकथाच वाटते. कारण या भाकडकथेचा एकही सकृतदर्शनी पुरावा आज सापडत नाही. तुम्हाला काय वाटतं ? तुमचा काय तर्क आहे.
संदर्भ : 'डॉ बाबासाहेब आंबेडकर'
लेखक : धनंजय कीर
संदर्भ : 'डॉ बाबासाहेब आंबेडकर'
लेखक : धनंजय कीर
*आंबडवेकर
• • •
Missing some Tweet in this thread? You can try to
force a refresh
