Thread by @selcuksalih

2021 yılı ile birlikte, Dünya tarihinin -kapitalizmin bir sistem haline gelip Avrupa'nın sosyoekonomisini devraldığından beri- yaşanan en önemli ikinci yılı gündemde. 2020 yılı, doğal seleksiyon gibi bir Virüs vesilesiyle sisteme nokta koyulduğu -bitişi işaret eden- yıldı... >>

Virüsle birlikte bilinen sistem alenen stop etmişken bazıları hâlâ, "Ne olacak, bittikten sonra her şey aynen kaldığı yerden devam edecek" modunda olabilir, -elbette hiçbir şey eskisi gibi olmayacak ve 2010'dan tekrarlayalım:
Anadolu ve İstanbul'da İslamcı ot bile yeşermeyecek...

Akılların almadığı konular hakkında, daha kolay anlaşılabilmesi babında söylenebilecek -ve yüz yıl önce, şimdiki gibi kimsenin aklının almadığı- örnekler var. Türkiye'den:
1921'de Türkiye'de Arap alfabesiyle okuryazar oranı %5 civarındaydı, 2021'de Latin Alfabesiyle bu oran: %95.

1928'de Latin alfabesine geçilirken Türkiye'de okuryazar %8'di. O zaman da, olacaklara inanıp inanmamak "sorunu" vardı.
1921'de bir Anadolu vatandaşına, sadece 7 yıl sonra Arap alfabesinin terkedilecek, "Osmanlı, Tekkeler, hatta Hilafet iptal edilecek" denseydi kimse inanmazdı...

Şimdi böyle köklü bir karmaşık Değişim/Dönüşüm Döneminin hem de tüm Dünyada bir tür eşzamanlılık içinde yaşandığı/yaşanacağı hızlı süreç başlarken, bu süreçte "hamili kart yakınımdır" türü "idare-i maslahat" vasatizminin ülkelerin kaderinde rol oynama şansları kocaman bi Sıfır...

Vasatların bütün yüksek seviyelerden çekilip, yerlerini, çok karmaşıklaşan eşzamanlı evrensel sorunlarla başa çıkabilecek olanlara bırakmaları, kendileri için hayırlı bile olabilir, zira -hiç hoş olmayacak bir şekilde- buna mecbur da kalabilirler...

Kapitalist sistemin transformasyonu, "Beğenmedik, başka bir sistem kuralım" meselesi değil; "İşlemiyor, üzerimize çökmeden kenara çekilelim" meselesi ve bu sadece "insanoğlunun/insankızının yeryüzündeki uygarlık macerası" falan gibi insan merkezli bir güzelleme de değil...

Burada sistemin atmosferi CO2 çıkışı ile nasıl ısıttığından, insanların bunu bile bile herşeye aynen nasıl devam ettiğinden falan bahsetmeyeceğim (2003'den 2008'e kadar her yazımda değindim).
Sistemin değiştirileceği/değişeceği alternatiflerin tartışılan birinden bahsedeceğim...

İnsanın yeryüzünde yaşadığı Dünyası, Gök ile Yer arasındaki 12 Kilometre kalınlığında bir atmosfer bölümünden oluşuyor. Solunan havanın %80'i, su buharının (Bulutların) %99'ı da bu alanda bulunuyor. Yani "Rabbim bizi Dünyanın hakimi kılmış" denilen o Dünya, sadece bu kadar...

Ve Dünyanın sadece 12 kilometre kalınlığındaki bu soğan zarı çok nazik dengeler sayesinde varolan bir mucize, yani Dünya o zar olmadan da yoluna devam edebilir, bakteriler virüsler vd. bi şekilde hayatlarına devam edebilir ama para/mal manyağı insan türü devam edemeyecek gibi...

"İnsanlar aklını başına toplamayıp aynen devam ederse ne olur?" Bu yerindeki soruya "bilimsel" insan türünün yanıtı, "e ölcez o zaman" gibi bir şey oluyor!
Buradaki konu, kendini (artık din falan zaten değil) bilim üzerinden Tanrı sananların -aşılacak- miyopluklarıyla alakalı...

İnsan bilim gözlüğüyle Dünyaya bakarken "herşeyi" görebiliyor mu, yoksa Ahtapotların Dünyayı siyah-beyaz görmesi gibi bir sınırlılık/darlık/dangıllık'dan mı muzdarip?!
Galiba Evet...
(Bilime göre "e nasılsa ölcez" isek, bilimi finanse eden Eski'de ısrar, bilimsel akıl mı?!)

İşte tam da bu noktada tartışmak istediğim üç kitap var:
1. James Lovelock'un "Novacene", The coming age of hyper intelligence,
2. Max Tegmark'ın "Life 3.0", Being Human in the Age of Artificial Intelligence,
3. Philipp Blom'un "Was auf dem Spiel steht" adlı kitapları...

Bu ve önümüzdeki yıllarda sistemin aşılması için adımlar atılmaya başlandığında, insanın kendini Dünyanın efendisi sanmasına neden olan monoteist kalıntıların, para/mal üzerinden büyüklük taslama takıntısının ortadan kaldırılması yolunda, alternatiflerden BİR'ine değineceğim...

James Lovelock 2019 yılında 100 yaşına bastı ve aynı yıl, yukarıda sözünü ettiğim "Novacene" adlı kitabını yayınladı. Lovelock'la değil ama onun "Gaia" teorisini anlattığı kitabıyla, Berlin'de toy bir öğrenciyken kampüsteki kitap sergisinde tanışmıştım...

James Lovelock'un 1979'da "Gaia / A new Look at Life on Earth" başlıklı ve altbaşlıklı kitabı Almancaya 1982'de yeni çevrilmişti ve altbaşlığı için de, çok doğru ve yapıcı bir farklılıkla "Unsere Erde wird überleben" (Dünyamız hayatta kalacak) cümlesi seçilmişti...

1970'lerde Solcu "Abi"lerin tartışmaları, "Milli demokratik devrim mi sosyalist devrim mi?" ekseninde dönerken, 21'inci yüzyıl ortasında belki her talebenin Einstein gibi tanıyor olacağı Lovelock'un "Gaia" hipotezi, Yeryüzü'nü kendi içinde bütün tek bir dinamik canlı sayıyordu...

Lovelock bu adı, Yunan Mitolojisinden (yerin dişi tanrıçası Gaia'dan) almış. Türk Mitolojisinden "Umay Ene" (Ana) de uyar, veya başka kültürlerin benzeri isimleri. Burada, Yeryüzünün kişilik sahibi tek ama karmaşık bir canlı gibi karmaşık reaksiyonlar göstermesi fikri esastır...

Önce bir makale olan ve sonradan kitaba dönüşen "Gaia"da anlatılan en önemli konu, Yeryüzünün havadaki oksijen oranını onca etkiye rağmen nasıl konstant tutabildiği, denizlerin tuzunun nasıl ayarlandığı gibi konular var, ve "Rabbim yapmış" kolaycılığına kaçmıyor...

Lovelock, Yeryüzünü, kendi iradesi olan bir canlıdan ziyade, otomatik olarak işleyen ve değişimlere kendince tepkiler veren bir canlı gibi düşünüyor, animist/şamanî bir Tanrı gibi değil. Ve yüz yaşında yazdığı son kitabı da bu teorinin son aşaması gibi okunabilir...

Lovelock'un "Novacene" kitabında, insanlığın iklimleri bozan ve yaşamı tehdit eden "Kapitalist üretim/tüketim çevreyi kirletim" sisteminin Yeryüzü tarafından -insanı da kullanarak- nasıl (şimdi!) aşılıyor olabileceği ihtimali anlatılıyor: Yeni bi yaşam formu/biçimi yaratılarak...

Burada dikkat çeken, Lovelock'un taa 1970'lerden beri iyimser bir ökoloji/çevrebilim savunucusu olmaya devam etmesi değil sadece. Klasik, "İnsan Doğaya karşı" denklemiyle, "insan Dünyanın hükümdarı" (Dünya başka İnsan başka) saçmalığını tersinden üretenleri de deşifre ediyor...

Yeryüzünde her canlı türünün bir amacı/işlevi vardır...
Arı, bitkilerin üremesinde büyük rol oynar, Karınca başka bir alanda hizmet eder, tilki tavşan yiyerek cihanın tavşana kesmesini önler vs.
Ya İnsan?!
İnsanın Yeryüzündeki amacı/işlevi nedir?

Şimdi bunu düşünmenin vakti...

İnsanın amacı/işlevi, aklı fikriyle ve doymak bilmez hırsları ihtiraslarıyla Dünyanın -efendisi olduğunu sandığı- o oniki kilometre kalınlığındaki soğan zarı atmosferini -vur patlasın çal oynasın hesabı- ikiyüz elli yıl içinde yoketmek mi?
Elbette değil...