Ethereum ve L2 Rollup meselesi, nedir bu Rollup?
Rollup işlemlerin bir operator vasıtasıyla bir araya getirilip gas tasarrufu sağlayacak tekniklerle blockchain'e yayınlanmasıdır. Bu gas tasarrufundan yararlanabilmeniz için tokenlerinizin bu teknikleri mümkün kılan bir +
Rollup işlemlerin bir operator vasıtasıyla bir araya getirilip gas tasarrufu sağlayacak tekniklerle blockchain'e yayınlanmasıdır. Bu gas tasarrufundan yararlanabilmeniz için tokenlerinizin bu teknikleri mümkün kılan bir +
+ akıllı kontratın içerisinde bulunması gerekmektedir. Bu akıllı kontratlar uygulamaya özgü olabileceği gibi daha genel maksat olması da mümkün. Ekosistem nasıl bir yol izleyecek göreceğiz.
Peki bu Rollup'lar neden daha önce değil de şimdi gündeme geldi ona bakalım. +
Peki bu Rollup'lar neden daha önce değil de şimdi gündeme geldi ona bakalım. +
+ Flow hakkındaki yazımda blockchain'lerdeki konsensüs yapısının bir saat gibi kullanılıp data(veri) ve execution(hesaplama)nın ayrılarak nasıl performans kazanımı sağlanabileceğinden bahsetmiştik.
Hata toleransı vaad eden her dağıtık sistemde de temel ölçeklenme prensibi +
Hata toleransı vaad eden her dağıtık sistemde de temel ölçeklenme prensibi +
+ bu şekildedir.
Consensus, Data, Execution
Geçtiğimiz market döngüsünün zirvelerinde Ethereum'da yine günümüzdeki gibi ölçeklenme sorunları baş gösterince Ethereum'un ilk başvurduğu çözüm bugünlerde adını artık pek duymadığımız "Plasma" oldu.
Plasma'nın amacı +
Consensus, Data, Execution
Geçtiğimiz market döngüsünün zirvelerinde Ethereum'da yine günümüzdeki gibi ölçeklenme sorunları baş gösterince Ethereum'un ilk başvurduğu çözüm bugünlerde adını artık pek duymadığımız "Plasma" oldu.
Plasma'nın amacı +
+ Data ve Execution yükünü L1 dediğimiz ana Ethereum ağından alıp L2 dediğimiz ikinci katmana yüklemekti. Ek bir güvenlik riski oluşturmamak amaçlı da ikinci katmanda yapılan işlemleri doğrulayabilmek için her blokta ağa kriptografik bir kök bırakıyordu. Kullanıcılar işlemlerini+
+ ikinci katmanda hızlı bir şekilde görüyordu. İşleri bittiğinde de ağdan ayrılıyorlardı. Ağdan ayrılma ise aynı bir Lightning Network tarzı ödeme kanalı sisteminden ayrılırken ki gibi uzun zaman alıyor. Bunun sebebi de aynı ödeme kanalında olduğu gibi parasını çekmek +
+ isteyenin beyanatına karşı çıkan birisinin çıkıp çıkmayacağını görmek. İşlerin yolunda gittiği senaryoda bu süre boyunca kimse itiraz etmiyor. Kullanıcı ağa bir data veya execution yükü oluşturmadan işlemlerini tamamlamış oluyor. Eğer bir itiraz gelirse de kullanıcıların +
+ ikinci katmandaki işlemlerin datasını sunması gerekiyor ve Ethereum ağı bu dataların "Execution"ını da yaparak hangi kullanıcının haklı olduğuna karar veriyordu. Yani burda Data ve Execution'dan tasarruf sorunsuz gerçekleşen çıkışlar ile sağlanıyor. Sorunlu çıkışa sebep +
+ olanlara da bir çeşit ceza sistemi uygulanması gerekiyor. Peki Plasma ismini artık neden duymuyoruz?
"Mass Exit" problemi yüzünden.
Mass Exit problemi operatörün kötü niyetli davranmaya başladığı bir senaryoda bu operatörün işlettiği L2'da bulunan kullanıcıların hepsinin +
"Mass Exit" problemi yüzünden.
Mass Exit problemi operatörün kötü niyetli davranmaya başladığı bir senaryoda bu operatörün işlettiği L2'da bulunan kullanıcıların hepsinin +
+ aynı anda çıkış yapmaya çalışmasıyla Ethereum ağının bu kadar doğrulama yükünü kaldıramamasından ve itiraz süresinin kısıtlılığından dolayı kullanıcıların mağdur olmasını içeren bir sorundur.
Rollup'ların ortaya çıkma sebebi de bu Mass Exit problemine sebep olmadan +
Rollup'ların ortaya çıkma sebebi de bu Mass Exit problemine sebep olmadan +
+ ölçeklenmeye katkıda bulunmaktır. Bunun için ortaya ilk çıkan çözüm ZK-Rollup'dır.
ZK-Rollup Plasma'da olduğu gibi Data ve Execution'ı ana zincir dışına almaz. Onun yerine ana ağın Execution yükünü azaltır. ZK-Rollup ağın normalde teker teker kontrol edeceği 100 imza yerine +
ZK-Rollup Plasma'da olduğu gibi Data ve Execution'ı ana zincir dışına almaz. Onun yerine ana ağın Execution yükünü azaltır. ZK-Rollup ağın normalde teker teker kontrol edeceği 100 imza yerine +
+ geçecek 1 Zero Knowledge kanıt oluşturur. Bu sayede ağ tek bir imzanın doğrulunu kontrol ederek daha az hesap gücü kullanmış olur. Bunun sonucunda da daha az fee ödenir. Ağ tarafında tasarruf edilen hesaplama gücünün bedelini de operatörler ödüyor diyebiliriz. Zero Knowledge +
+ kanıtları oluşturmak operatörler için ciddi bir hesaplama gücü gerektiriyor çünkü.
ZK-Rollup'ların en önemli avantajı çok güvenli olmaları ve L2'dan anlık çıkabilme imkanı sağlamalarıdır. Şuan ZK-Rollup'ı en iyi uygulayan ekip bana göre Loopring ekibidir. L2 borsalarına bir +
ZK-Rollup'ların en önemli avantajı çok güvenli olmaları ve L2'dan anlık çıkabilme imkanı sağlamalarıdır. Şuan ZK-Rollup'ı en iyi uygulayan ekip bana göre Loopring ekibidir. L2 borsalarına bir +
+ Gelelim dezavantajlarına. ZK-Rollup'ların en önemli dezavantajı her tür işlemi desteklememeleri. Mevcut bir Ethereum uygulaması paketten çıktığı haliyle ZK-Rollup'ları destekleyemiyor. Bu konuda çalışmak için de ZK-Sync ekibi 2 gün önce ekosistemdeki borsa ve uygulamalardan +
+ ZK-Rollup'lara genel maksat Ethereum uygulama desteği getirmek amacıyla yatırım topladığını duyurdu.
+
https://twitter.com/zksync/status/1366387870735495169
+
+ Rollup'ların Plasma kadar ağdan bağımsız çalışmadığını ve özellikle Data konusunda bir avantaj sağlamadığı için ölçeklenmeye katkılarının daha sınırlı olduğunu belirtmek lazım.
Gelelim bir diğer Rollup çözümüne Optimistic Rollup'a. Optimistic Rollup ZK-Rollup'a göre +
Gelelim bir diğer Rollup çözümüne Optimistic Rollup'a. Optimistic Rollup ZK-Rollup'a göre +
+ Plasma'ya daha çok benzeyen bir çözüm. Aynı ZK-Rollup'larda olduğu gibi her blokta ana ağa verileri yazarak, sonrasında Mass Exit problemi oluşturmasının önüne geçiliyor fakat ZK-Rollup'da olduğu gibi bir Zero Knowledge kanıt oluşturulmuyor. Onun yerine ağa işlemleri +
+ yayınlayan operatörün verdiği bilgiler doğru kabul ediliyor. Bu da Plasma'da olan bilgiye karşı çıkma sürecini geri getirmiş oluyor. Bunun karşılığında da genel maksat uygulama desteği sağlanmış oluyor. Optimistic Rollup'a optimistic denmesinin sebebi de operatörün bildirimine+
+ optimistic yaklaşarak doğru kabul etmesi. Eğer operatör kötü niyetli bir hareket yaptıysa buna karşılık sistem tarafından cezalandırılıyor. Optimistic Rollup'ın en büyük sıkıntısı 1-2 hafta süren parayı sistemden çekme süresi. Ölçeklenme konusunda ZK-Rollup'da da olduğu gibi +
+ Data konusunda bir avantaj sağlamadığı için Data konusu bir limit olmaya devam ediyor. Plasma kadar yüksek TPS vaad etmiyor ancak yine de güzel miktarlarda ölçeklenme sağlayabiliyor.
Gelelim şuan için Rollup'ların ne kadar mantıklı bir ölçeklenme çözümü olduğuna. Bilindiği +
Gelelim şuan için Rollup'ların ne kadar mantıklı bir ölçeklenme çözümü olduğuna. Bilindiği +
+ gibi Ethereum'da ölçeklenme sorunları baş gösterince $AVAX ve $BSC gibi Ethereum sanal makinesini kullanan ve Ethereum'un aksine yüksek miktarda işlem yapılmasının önünü kesmeyen ağlar öne çıktı. Kimi kesimlerden bu blockchainlere yönelik TPS'leri yükselterek blockchain'in +
+ boyutlarını çok hızlı bir şekilde arttırdıkları eleştirisi geldi. Halbuki Rollup çözümü de blockchain boyutu konusunda bir avantaj sağlamıyor, onun yerine Execution'dan tasarruf sağlıyor. Blocklardaki Gas Limit'ini artık Execution maliyetleri değil çoğunlukla Data maliyetleri +
+ harcayacak ve bu Data maliyetlerinin de Rollup'ların önünün açılması için azaltıldığı düşünülürse Ethereum'da da Rolluplar ile beraber TPS'ler arttığında aynı oranda blockchain'in boyutu da daha hızlı bir şekilde artacak. Bu konuda ağ içindeki Validator'lere veya Ethereum +
+ özelinde madencilere daha fazla işlem yüklem yüklemekle Rollup ile işlemden tasarruf etmek arasında Data'ya yönelik etkileri açısından bir fark yok. Ethereum'daki madencilerin elindeki devasa işlem güçleri de hesaba katılırsa Eip 1559 ile ellerine geçen feelere göz dikmektense+
+ daha fazla işlem kapasitesiyle çalışmalarını gerektirecek bir Gas Limit'i artışı bugün Ethereum'da L2'ya ihtiyaç kalmadan çok ciddi TPS artışları sağlayabilirdi. Bunun yerine Rollup'ları tercih etmeleri şuan için mantıksız olsa da uzun vadede bir mantık teşkil ediyor. +
+ Ethereum 2.0 yol haritasına baktığımız zaman Data Sharding'in Execution Sharding'den daha önce geleceğini görüyoruz. Data Sharding'in uygulanması da Execution Sharding'den daha kolay denebilir. Yani Data konusunda oluşacak dar boğazlara Ethereum 2.0 Phase 1.5'da çözüm bulmayı +
+ planlıyorlar. Fakat onun gelmesi de çok yakın bir zamana denk gelmiyor. O yüzden yakın zamanda Ethereum'da ana gündem State Size Management olacak gibi duruyor. Vitalik de bunun ilk sinyallerini verdi.
hackmd.io/@HWeNw8hNRimMm…
+
hackmd.io/@HWeNw8hNRimMm…
+
+ Özetleyecek olursak Ethereum biraz dolambaçlı yollardan da olsa TPS miktarını ciddi oranlarda arttıracak gibi duruyor. Bunun ZK-Rollup tarafında uygulama geliştirme zorluğu Optimistic Rollup tarafında da uzun çıkış süreleri gibi yan etkileri olacak. Genel perspektifde de +
+ Ethereum 2.0'daki homojen sharding modeline kıyasla heterojen bir sharding modeli uyguluyor diyebileceğimiz Polkadot bu yıl içinde aktif hale gelirse yatay ölçeklenme konusunda piyasada zirveye yerleşecek. Polkadot ekosistemini de o sebeple takip etmenizde fayda var.
• • •
Missing some Tweet in this thread? You can try to
force a refresh
