Thread by @jjvvhh

Welkom bij mijn TEDx-talk over neurotransmitters!

Maar eerst: de prefrontale cortex (PFC) is de plek waar je lichaam cognitieve en emotionele functies als beslissingen nemen, plannen, sociaal gedrag en impulsbeheersing uitvoert. De regelkamer dus van alles wat je voelt en denkt.

'Cognitieve functies' is daarin alle informatieverwerking in je lichaam: waarnemen, denken, taal, bewustzijn, geheugen, aandacht en concentratie.

(Ongetwijfeld snijd ik in dit draadje 100 bochten af - ik heb geen neuropsychologie gestudeerd - maar het klopt echt wel bijna 🙃)

Een van die cognitieve functies is de 'executieve functie': organisatie, planning, werkgeheugen, emotieregulatie en aandacht.

Eigenlijk is 'executie' een subset (onderdeel) van 'cognitie', maar op een basisniveau zou je grofweg kunnen stellen dat het redelijk uitwisselbaar is.

Naast de PFC is de hersenstam van belang. Je hersenstam bestuurt belangrijke levensfuncties als temperatuur, hartslag, ademhaling, spijsvertering en bloeddruk. De controlekamer dus van alles wat je lichaam automatisch doet.

Die hersenstam is van belang, omdat daar de neurotransmitters worden aangemaakt waar de PFC op reageert.

Een neurotransmitter is een signaalstof - een soort e-mail - die door een zenuw gaat - internetkabel - en een bepaalde actie uitlokt bij de ontvanger (hier dus de PFC)

Een aantal van die neurotransmitters van hersenstam naar PFC zijn veel bekender dan je uit deze inleiding zou verwachten: adrenaline is waarschijnlijk de bekendste.

Er zijn twee belangrijke opeenvolgingen van neurotransmitters. Zie het als de evolutie van een Pokémon, waar eerst de Poliwag er moet zijn voordat deze kan evolueren tot een Poliwhirl of Poliwrath.

De eerste is dopamine > noradrenaline > adrenaline.

[[Dopamine zorgt voor geluk, genot, blijdschap en welzijn]]

Je lichaam kan (in de PFC) dopamine omzetten in noradrenaline.

[[Noradrenaline stimuleert de alertheid, focus, controle en aandacht]]

Vervolgens kan noradrenaline weer omgezet worden in adrenaline.

[[Adrenaline is vaak bekend als 'vecht-of-vluchtreactie' en zorgt dus voor actie, controle en piekenergie, (maar ook angst, woede, stress en onrust)]]

De andere evolutie is die van serotonine > melatonine.

[[Serotonine reguleert en beheerst pijn en emoties. Het vermindert de werking van dopamine en (nor)adrenaline]]

Het kan worden omgezet in Melatonine

[[Melatonine speelt een rol in het slaap-waakritme van ons lichaam]]

Deze 5 neurotransmitters spelen een hele grote rol in alle geestelijke welzijn.

Voorop gesteld: het is zeker NIET zo dat als we ooit in de toekomst dit precies kunnen reguleren (via nieuwe technologie) dat alles is opgelost in de GGZ.

Daarvoor is het te ingewikkeld, zijn er veel te diverse oorzaken, sociale factoren, andere lichamelijke processen die een rol spelen, enzovoort.

Maar: het reguleren van deze neurotransmitters kan wel een steuntje of hulpmiddel zijn om therapie veel succesvoller te laten zijn

Al deze neurotransmitters worden niet opgebruikt. Het is geen email die verwijderd wordt, het is ook geen pakketje dat wordt opgegeten. Ze worden na gebruik heropgenomen rond de plek waar ze heen gestuurd zijn (hier dus de PFC).

Een burn-out bijvoorbeeld wordt gekenmerkt door een overschot aan adrenaline. Door teveel stress (binnen of buiten werk, maakt niets uit) sta je altijd áán, maar heb je alle dopamine (geluk) of noradrenaline (controle) opgebruikt om adrenaline te maken.

Daarbij is het ook nog zo dat er een beperkt aantal receptoren (emailboxen) beschikbaar is, dus als er veel adrenaline is, is er minder ruimte voor serotonine (rust) en melatonine (slaap).

Je hebt dus constante stress zonder geluk, controle, rust of slaap. Jeej.

Daarom is de oplossing vaak: ga maar niets doen. Dan is in ieder geval de adrenaline gezakt en is er ruimte voor de andere.

Daarmee is het niet opgelost, maar het geeft na een periode van rust wel de ruimte om de oorzaak of het energielek te vinden en opnieuw te gaan bouwen.

Een depressie wordt vaak daarentegen in verband gebracht met een tekort aan serotonine en noradrenaline. Er is dus geen rust, geen emotieregulatie en geen controle, waardoor je eindigt met somberheid, angst en vermoeidheid.

De bekendste antidepressiva zijn daarom serotonineheropnameremmers, die (zoals de naam zegt) zorgen dat serotonine niet wordt heropnomen in de omgeving, maar constant bij de receptor blijft (in de mailbox blijft staan). Daardoor is er meer serotonine beschikbaar.

Meer serotonine lost een depressie niet op (was het maar zo'n feest 🥳), maar het kan wel helpen om emoties makkelijker te reguleren en makkelijker grip te krijgen op negatieve gevoelens, of zelfs net dat opstapje te geven om therapie wel te laten aanslaan.

Antidepressiva zijn dus geen gelukspilletjes, maar 'slechts' seratonine-terugstuurders. Zeg maar een achtbaan met een wachtrij, maar dan met een paar medewerkers die tegen alle seratonine-tjes zeggen 'nee jij blijft zitten, jij gaat nog een rondje mee'. En dat is heel waardevol.

Dat is dan ook direct het risico met andere stofjes die vooral dopamine (=geluk) aanmaken: alcohol, suiker, cafeïne, tabak, drugs. Ze zorgen kort voor dopamine, maar lossen het onderliggende probleem niet op.

Sterker nog, als je altijd dopamine uit bijvoorbeeld drugsgebruik haalt, dan stopt je lichaam met actief aanmaken ervan (want het komt toch binnenkort wel van buitenaf) en wordt het probleem groter.

Goed, we gaan verder. Bij ADHD (#ADHDnl) blijkt er dan weer een tekort te zijn aan dopamine en noradrenaline. Vooral het noradrenalinetekort (noradrenaline = alertheid, focus, controle en aandacht) mag natuurlijk geen verrassing meer zijn inmiddels.

Methylfenidaat (Ritalin) is qua werking vergelijkbaar met een antidepressiva: het is alleen juist een dopamine- en noradrenalineheropnameremmer. Het zorgt dus voor een groter aanbod van beschikbare dopamine en noradrenaline voor de receptoren, waardoor je meer focus hebt.

Zelf slik ik nu én serotonineheropnameremmers (escitalopram), én dopamine- en noradrenalineheropnameremmers (methylfenidaat). En dat voel ik gedeeltelijk ook zo: mij krijg je niet meer gek (want adrenaline ga ik niet meer binden).

Elke hulpverlener begint ook met de vraag: slaap je dan nog wel (want ik zou ook geen melatonine moeten binden), maar blijkbaar ben ik nog moe genoeg van alle activiteiten om nog wel te slapen. Maar een echt ritme heb ik nooit gekend.

De laatste waarschuwing is dan ook over melatonine van de drogist. Want dat is echt de grootste belachelijkheid dat dat zomaar mag. In tegenstelling tot de slimme heropnameremmers, bevatten melatoninepilletjes van de Kruidvat gewoon een emmer melatonine.

Die slik je, in de hoop dat een gedeelte opgenomen wordt, met de verwachting dat een gedeelte daarvan misschien de PFC haalt, zodat je misschien gaat slapen.

Zeg maar een vliegtuig boven een attractiepark de deur opendoen, de afgeladen volle melatoninevoorraad zonder parachute eruit gooien, in de hoop dat er een paar levend in de wachtrij van je achtbaan gaan staan.

En dat zonder voorschrift van een arts.

De dosis is echt heel hoog, maar het is ook nog zo dat zelfs als ze de wachtrij halen, je lichaam op een gegeven moment denkt: ach joh, die melatonine komt vanzelf wel. En dan heb je dus helemaal geen slaapritme meer, en dat kun je echt bijzonder slecht terugleren.

Dus please: zoek waarom je een tekort aan melatonine hebt (vaak stress), in plaats van de sterkste melatonine uit het schap te makken, want het is echt rotzooi.

Zo, dat was mijn TEDx-talk, zijn er vragen?