Thread by @curdistani

"Osmanlı döneminde Ermeniler Anadolu’nun hemen her tarafına dağılmış, ama hiçbir bölgede çoğunluk oluşturmadan yaşıyordu. En yoğun yaşadıkları yer İstanbul’du. İkincisi Çukurova (Kilikya) bölgesi, üçüncüsü başta Van, Bitlis, Erzurum bazı doğu vilayetleriydi." - Haluk Özdalga

Osmanlı ve Rusya’nın Kafkasya’da izlediği siyaset birbirine benziyordu. Osmanlılar Kafkasya’daki Müslümanları Rusya’ya karşı ayaklanıp cihat ilan etmeye teşvik ederken, Rusya aynı bölgedeki Ermenileri Osmanlıya karşı örgütlüyor, parasal ve askeri destek sağlıyordu.

1914 yaz aylarında İstanbul seferberlik ilan edip asker toplamaya başlamıştı. Rusya’nın verilerine göre, bu askerlerden çoğu Ermeni olan 50.000’i, sınırın öteki tarafına geçip Rus-Ermeni birliklerine katılmıştı (s. 105).

Van Valisi Cevdet Paşa Mart 1915’te civarda yaşayan Ermenilerin silahlarını toplamaya başladı. Ermeni liderlerden Aram Manukyan ayaklanma başlattı ve Van dahil bölgede yaygın ve kanlı çatışmalar başladı. Ermenilerin tahminen 100 bin kadar askeri vardı.

19 Mayıs 1915’te Rus orduları Van’a girdi ve Manukyan’ı Van Valisi ilan etti. Van’ın düşmesinden sekiz gün sonra, 27 Mayıs 1915’te İttihatçı hükümet, Talat Paşa’nın Tehcir Kanunu olarak bilinen talimatı çıkarttı.

Doğuda altı vilayette yaşayan tüm Ermeniler zorunlu göçe tabi tutulacaktı. Bulundukları yeri terk etmeleri için Ermenilere sadece 3-5 gün veriliyordu.

Talat Paşa Haziran 1915’te, zorla göç ettirmenin doğudaki tüm vilayetlerde Ermenilere ‘istisnasız’ uygulanmasını emreden bir karar daha yayınladı. Kadın, erkek, çocuk, yaşlı tüm Ermeniler konvoylar halinde önce belli merkezlere, oradan Suriye çölünde Deyr-i Zor’a gönderilecekti.

Emirler tüm vilayetlere yazılı gönderildi. Ama İttihatçılar zorla göçürülen Ermeni konvoylarına saldırılar düzenlenmesi için sözlü ve gizli emirler verdi. Yazılı belge olmasa da, bu emirler pek çok tanık ifadesiyle kanıtlanmıştır.

Prof. Rogan:

“Genç Türkler, göç ettirilen Ermenilerin kitlesel katli için gizli emirler verdi. Yok etme emirleri yazılı değildi ama valilere ya müellifi İttihat ve Terraki Cemiyeti Merkez Komite üyesi Dr Bahaeddin Şakir ya da başka İTC yetkilileri tarafından verildi."

Yazılı emir isteyen veya verilen kitlesel katliam emrine itiraz eden Valiler görevden alındı hatta infaz edildi. Emirlere uyan valiler, zorla göçürülenleri katledecek çeteler oluşturmak göreviyle karşı karşıya idi.

Enver’in gizli istihbarat örgütü Teşkilat-ı Mahsusa, hapishanelerden serbest bırakılan şiddet suçlularını, Ermenilerle uzun düşmanlık geçmişine sahip Kürt çetelerini,Balkanlardan &Kafkasya’dan gelen muhacirleri örgütledi; göçürülenleri öldürme emirlerine uyan valilere yardım etti

Açık verilen zorla göç kararları ve gizli verilen yok etme emirlerinden oluşan bu ikili yaklaşım, savaş sonrasında hükümet memurlarının ifadeleriyle açığa kavuştu” (s. 172-173).

Sürülen Ermenilerin %5’i dahi Suriye çöllerine ulaşamadı, anlatılması zor korkunç insani trajediler yaşandı. Talat Paşa’nın kendi defterlerine göre hayatını kaybeden Ermeni sayısı 800 bin civarındadır. Ermeni kaynaklarına göre 1,0 – 1,5 milyon arasındadır.

"İmparatorluğun değişik askeri cephelerde var veya yok oluş savaşı yaptığı günlerde Ermenilerin Müttefik kuvvetlerden yana tavır aldığı açıktır. Bu, kader tayin edici bir hataydı. Ama bu ağır hata, acımasız ve orantısız kitlesel misillemeyi haklı kılmaz." - H. Ozdalga.