Thread by @AmirKhaleqi

نیما قاسمی نوشته ای خواندنی درباره رزم آرا داشت، مرورش بد نیست:

1. "در هندوستان آنکه ته کوچه‌ی بن‌بست اجابت مزاج می‌کند به آنکه سر میدان چنین می‌کند، می‌گوید بی‌فرهنگ! حالا اگر دولتی پیدا شود که بگوید اجابت مزاج در ملأ عام، خلاف شئونات یک شهروند مدرن و موجب هتک حیثیت ملی‌ست

2. و برای ممنوعیت آن قانون از مجلس بگذارند، آنکه ته کوچه می‌شاشد با آنکه سر میدان چنین می‌کند با هم متحد می‌شوند و علیه این دولت مبارزه می‌کنند! می‌دانید بهترین اتهامی که می‌توان به چنین دولتی وارد آورد چیست!؟ اتهام استبداد یا از آن بهتر، مدرنیزاسیون تحمیلی یا سطحی! در مورد

3. هندوستان مزاح می‌کنم که علیرغم یک بدنه‌ی اجتماعی سنت‌زده و حتی مرتجع، سیستم سیاسی مترقی و پیشرویی دارد. هندوستان را بهانه کردم تا یادآوری کنم وقتی سپهبد علی رزم‌آرا قانون گذاشت که من‌بعد پوشیدن پیژامه و زیرشلواری در ملا عام، پی‌گرد قانونی دارد، در واقع چنین اتفاقی افتاد. یکی

4. دیگر از خصوصیات او این بود که با همه‌ی قدرت‌های جهانی روابط حسنه‌ی خود را حفظ می‌کرد اگرچه کشور را وابسته نمی‌خواست و نشانه‌ی آن اینکه ژاندارمری تهران را از زیر نفود یک افسر آمریکایی که مستشار بود، خارج کرد. مذهبی‌ها گفتند توده‌ایست! توده‌ای‌ها گفتند آمریکایی‌ست. طرفداران مصدق

5. و جبهه‌ی ملی، گفتند انگلیسی‌ست. اما به نظر من مشکل اصلی رزم‌آرا، عزم جزم او برای جبران عقب‌ماندگی‌های این کشور بود! بر همین اساس بود که تنش در سیاست خارجی را مقرون به صرفه‌ی کشور نمی‌دانست حتی اگر برای هدف ارزشمندی مانند ملی کردن صنعت نفت باشد. دکتر کاتوزیان می‌نویسد نگرش او

6. نسبت به مدرنیزاسیون «سطحی» و مبتنی بر نگرشی خودکم‌بینانه نسبت به اروپایی‌ها بود. نسل من چهل سال جمهوری اسلامی را تجربه کرد تا بفهمد، تن‌زدن از ایجاد تنش در سیاست خارجی (که این همه در خاورمیانه ‌سکه‌ی رایج است،) مبتنی‌ست بر نگرشی عمیق نسبت به مدرنیزاسیون و لوازم تحقق آن و

7. ارتباطی به خودکم‌بینی در برابر غرب و یا وابستگی و مزدوری ندارد. بصیرتی که این نظامی تحصیل‌کرده در فرانسه و وطن‌دوست، جان خود را پای اصرار بر آن فدا کرد.

توسعه‌ی مدرن تنها در انگلستان و فرانسه از بطن جامعه جوشید. (در انگلستان به تدریج، در فرانسه ناگهان) مابقی دولت‌های عالم، از

8. این دو کشور الگو گرفتند و به سمت آن حرکت کردند. از این حیث، توسعه‌ی آمرانه به سبکی که نظامیانی مانند رزم‌آرا برای کشور می‌خواستند، یک گزینه در کنار روش‌های دیگر توسعه‌گرایی نیست! بلکه گزینه‌اییست که بدیل آن - دست‌کم در خاورمیانه - ارتجاع است! من متوجه عوارض توسعه‌گرایی

9. (به ویژه توسعه‌گرایی آمرانه) هستم. اما سخنم با دوستانی که قرار است پای همین مطلب چنین عوارضی را با توپ پُر یادآوری کنند این است که طرح انتقاد از توسعه، اگر همداستانی با ارتجاع نباشد، تنها زمانی منطقی‌ست که شما یک سیستم توسعه‌گرا داشته باشید و اکنون دلنگران تعدیل یا تخفیف عوارض

10. توسعه باشید. در غیاب چنین سیستمی، یا در شرایط نوپایی و تازه‌کاری آن (یعنی زمان رزم‌آرا) هر گونه انتقاد از توسعه‌ (ی‌ آمرانه) باید پس از مرزبندی با مخالفان اصل و اساس آن باشد. یعنی پس از مرزبندی با آنها که ته کوچه یا سر میدان می‌شاشند و با استناد به سنت و دین، کار خود را

11. توجیه می‌کنند و عوامل دلیر توسعه را با طرح مفاهیم مدرنی مثل دموکراسی، به استبداد متهم می‌کنند؛ در حالی که پرواضح است خودشان به چنین مفاهیمی اعتقاد ندارند.

چهارچوب کلی آنچه بر ما گذشته است در تاریخ معاصر، بدون توجه به این داستان ائتلاف ته‌کوچه‌ای‌ها با سر میدانی‌ها قابل فهم

12. نیست. البته این روایت کلان، در خود داستانک‌هایی هم دارد که به نوبه‌ی خود در خور توجه است (مثلاً اینکه توسعه‌ی آمرانه، نظامی‌های مترقی راسخ‌الاراده می‌خواهد و این خطر استبداد را پیش می‌کشد). اما خطر اینجاست که هر کدام یک داستانک را بگیریم و به جای داستان اصلی بنشانیم. فراموش

13. کنیم که صرفنظر از دعواهایی که جناح‌های مختلف فکری و سلایق مختلف سیاسی با خود دارند، پرسش از منظر واقعیات بطن جامعه این است: در ملآ عام، باید مزاج را اجابت کرد یا نه؛ مسأله واقعاً این است. جامعه‌ای که پر از مشکل است، باید تصمیم بگیرد به خودش بپردازد یا دشمن خارجی بتراشد.

14. رزم‌آرا با چهره‌ای مصمم و عبوس، اولی را انتخاب کرد و همه مقابلش صف کشیدند. متأسفانه هنوز هم ترانه درست می‌کنیم با ترجیع‌بند «مدرنیته رو اخلاق سگ آورد»! خب شما اگر بلدید، با لبخند بیاورید! نواب صفوی و ایادی‌اش (قاتلان رزم‌آرا، هژیر و کسروی) هنوز زنده‌اند و برای لبخند شما

15. احترامی قائل نخواهند بود".