Thread by @yukselcayiroglu

1. Günümüzün tartışmalı dinî meseleleriyle ilgili fikir beyan edilirken gördüğüm çok temel bir yanlış şu: Bir çok kişi şahsi görüş ve değerlendirmeleriyle, dinin hükümlerini birbirine karıştırıyor. Daha da acısı kendi indi görüş ve mülahazalarını “din” olarak takdim edebiliyor.

2. Elbette her insanın kendi doğruları olabilir ve o, hayatını bu doğrulara göre yaşayabilir. Devletle, siyasetle, aileyle, kadınla, sanatla, eğitimle, ahlakla ilgili bir kısım yaklaşımları rasyonel ve mantıki bulabilir ve savunabilir. Kimsenin buna diyeceği bir söz olamaz.

3. Günümüz insanlığının problemleriyle ilgili herkes yetiştiği kültür ortamına, aldığı eğitime, sahip olduğu dünya görüşüne, bilgi ve birikimine göre farklı yaklaşımlar ortaya koyabilir. Başkaları da bunları değerlendirir, alınacak kısmını alır, atılacak kısmını da atar.

4. Fakat eğer biz muayyen bir meseleyle ilgili dinin hükmünü yani o konudaki ilahi maksadı ifade edeceksek bu kadar rahat hareket edemeyiz. Öncelikle Allahın murad ve maksadını bizlere bildirdiği ayet ve hadislere müracaat etmek ve oradan hareketle bir neticeye varmak zorundayız.

5. Bu demek değildir ki bir metodolojiye bağlı olarak nasslardan çıkarılan hükümler mutlak olarak Allah katındaki doğruyu ifade eder. Bilakis Efendimiz, içtihadda hata ve isabet olabileceğine işaret eder. Çünkü naslardan hüküm çıkaran insan aklıdır. İnsan ise masum değildir.

6. İşte bu sebeple hiçbir içtihat başkaları için bağlayıcı değildir. Zan ifade ettiği için objektif bir bilgi kaynağı olarak görülemez. İçtihat sadece müçtehidin kendini bağlar. Başkaları isterse onunla amel edebilir. Klasik tabirle içtihatta ilzam değil, iltizam söz konusudur.

7. Bununla birlikte Peygamber Efendimiz içtihat edip isabet edenin iki sevap, hata edenin ise bir sevap kazanacağını beyan etmiştir. Çünkü hata eden kimsenin maksadı da Kur’an ve Sünnet’ten hareketle doğruyu bulmaktır. Dolayısıyla onun bu çabası karşılıksız bırakılmaz.

8. Dini anlamak, yorumlamak ve ondan yeni hükümler çıkarmak hiçbir kişinin ve hiçbir zümrenin tekelinde değildir. İslam’da Hıristiyanlıkta olduğu gibi sözü hüccet olan ve masum sayılan din adamları sınıfı yoktur. Liyakat ve ehliyeti olan herkes içtihat edebilir.

9. Fakat bu demek değildir ki, önüne gelen herkes kendi indi ve şahsi görüşlerini “dinin hükmü” olarak insanlara sunabilir. Bilakis kişinin Kur’an ve Sünnet’in maksatlarını çok iyi anlaması, onlara bütüncül bakabilmesi ve her sözünü şeri bir delile dayandırması gerekir.

10. Beşeri kanaat ve yaklaşımlarla dini hükümleri (içtihatları) birbirinden ayıran da bunların ehlinden sadır olup olmadığı ve şeri bir asla dayanıp dayanmadığıdır. Bu yüzden ulema hüküm istinbat edilecek kaynakların üzerinde hassasiyetle durmuş ve “delile” çok önem vermişlerdir.