Thread by @Antikor38Junior

ATATÜRK VE ROOSVELT

Dışişleri Bakanlığı'nın resmi belgelerine göre, Cumhuriyet döneminde Amerika Birleşik Devletleri-Türkiye diplomatik ilişkileri ilkin 1927 yılı Mayıs ayında Amerika'nın Ankara'ya bir büyükelçi ataması ile başlamıştır.

Şöyle ki Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Dr. Tevfik Rüştü Aras'la, Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanı Frank B. KelIog'un 1927 yılı başlarında Cenevre'de bir araya gelmelerinden sonra iki ülke arasında o güne kadar konsoloslukları aracılığı ile

yapılan ticari, siyasi ve kültürel her türlü ilişkinin bundan böyle her iki ülkenin başkentleri olan Ankara ve Washington'da büyükelçilikler kurarak diplomasi kurallarına uygun bir biçimde büyükelçilikler eliyle yürütülmesi kararlaştırılmıştır.

Bu karar gereğince ABD Ankara'ya Joseph Grew'u Büyükelçi sıfatıyla göndermiştir (Mayıs 1927). Joseph Grew, 12 Ekim 1927'de, ABD Cumhurbaşkanı Calvin Coolidge'nin imzasını taşıyan itimatnamesini (Güven mektubu) Atatürk'e sunmuştur.

İtimatnamede Başkan Coolidge, Atatürk'e en iyi dileklerini bildirmekte ve Büyükelçi Grew'un iki dostu ülke ilişkilerinin devamına çalışacağı ifade edilmektedir.

İki ay kadar sonra da, Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk Washington Büyükelçisi Ahmet Muhtar Bey, Başkan Coolidge'e güven

mektubunu sunup göreve başlamıştır. Büyükelçilerin göreve başlamaları dolayısıyla Coolidge ile Atatürk birbirlerine en iyi dileklerini göndermişlerdir. Böylece, Türkiye-ABD ilişkileri karşılıklı büyükelçilikler düzeyinde yeni bir döneme girmiştir.

Dışişleri Bakanlığı Arşivi'nde Atatürk ve ABD Başkanı Coolidge arasında teati edilen resmi mektuplar büyükelçiler atanması ve 1927 yılı Aralık ayında bir kaza sonucu batan S/4 denizaltısı nedeniyle Atatürk'ün gönderdiği bir taziyet telgrafı ve bunun cevabından ibaret kalmaktadır.

1929 yılında ABD Başkanlığına seçilen Mr. Hoover ile Atatürk'ün yine diplomatik bir platformda yazışmaları elçilikler atanması, deprem gibi felâketler dolayısıyla üzüntülerini paylaşma, resmi bayramlarda karşılıklı kutlamalarla 1933 yılı Şubat'ına kadar sürüp gitmiştir.

Bu arada daha sonra Atatürk hakkında bir kitap yazacak olan Charles H. Sherill, Başkan Hoover tarafından Ankara'ya ABD Büyükelçisi olarak atanmıştır. Charles H. Sherill 20 Mayıs 1932 günü Çankaya'da Atatürk'e güven mektubunu sunmuştur.

Başkan Hoover'dan sonra, Mart 1933 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri Başkanlığı'na Franklin Roosvelt seçilmiştir. Atatürk, ABD başkanları arasında en çok Franklin Roosvelt'e yakın olmuştur. Atatürk doğrudan Roosveltle çektiği 4 Mart 1933 tarihli telgrafında onu yürekten

kutlamış; Roosvelt 10 Mart 1933 tarihli cevabi telgrafında, şahsı ve Amerikan  milleti adına Atatürk'e teşekkür etmiştir.

İktidara geldiği günden başlayarak Roosvelt ile Atatürk arasında oldukça yakın ilişkiler ve yoğun yazışmalar görülür.

İki başkan her vesileyle birbirlerine yakınlıklarını, dostluklarını gösterirler. Başkan Roosvelt'e suikast girişimi olur. Atatürk derhal suikastçıları lanetler, Roosvelt'e geçmiş olsun der. Los Angeles'ta deprem, Texas'ta büyük bir kaza olur.

İki başkan arasında taziyet telgrafları teati edilir. İki devlet başkanı her vesileyle birbirlerine yakınlıklarını, dostluklarını gösterirler.

Roosvelt iktidara geldikten kısa bir süre sonra, büyük devlet başkanlarına, dünya siyasal ve ekonomik barışını sağlamak için işbirliği

çağrısında bulunur. Atatürk'ten hararetli destek görür. Atatürk, Roosvelt'in 16 Mayıs 1933 tarihli uzun mektubunu 18 Mayıs 1933 günü aynı düşünceler ve dileklerle cevaplandırmıştır. Atatürk'ün bu mektubu 20 Mayıs 1933 tarihli Hakimiyet-i Milliye Gazetesinde yayımlanmıştır.

İki başkan birbirlerinin milli günlerini kutlamayı hiç ihmal etmezler. Bu arada Başkan Roosvelt'in posta pullarına meraklı olduğunu öğrenen Atatürk 15 Haziran 1935 de Türk pullarından bir takım yaptırıp Washington Büyükelçiliği yolu ile Roosvelte göndermiştir.

Atatürk 1935 yılında dördüncü kez Türkiye Cumhurbaşkanlığı'na  seçilir. Ertesi yıl Roosvelt ikinci kez ABD Başkanı seçilir. Atatürk ile Roosvelt yine birbirlerine mektuplar, telgraflar gönderirler.
1937 yılında Atatürk ile Başkan Roosvelt arasında geçen hoş bir olay,

iki ülke başkanı arasındaki dostluğu daha ileri bir aşamaya eriştirmiştir. Olay basında da yankılar uyandırmıştır.

Şöyle ki: Julian Bryan adında bir film operatörü Atatürk'ün, Çankaya'daki köşkünde çalışırken, Florya'da küçük Ülkü ile plajda oynarken filmini çekmiş,

Amerika'ya dönünce bir kopyasını Başkan Roosvelt'e vermiştir. Başkan Beyaz Saray'da filmi iz[emiş, çok hoşlanmış olacak ki Atatürk'e şu mektubu göndermiştir:

Beyaz Saray, Washington, 6 Nisan 1937
Azizim Bay Cumhurbaşkanı
Ahiren Türkiye'de Bay Julien Bryan tarafından alınmış

olan filmi, birkaç akşam evvel, Beyaz Ev'de seyrettim. Nispeten kısa bir zamanda meydana getirdiğiniz pek çok şayan-ı hayret hususatı görünce hissettiğini şevk ve heyecanı size arz etmek istedim.
Kıymetli şahsiyetinizin, evinde ve plajda küçük kızınız ile oynarken çekilmiş olan

resimlerinizi seyretmekle bilhassa bahtiyar oldum. Bu, sizin ve benim bir gün birbirimize mülâki olmak fırsatı bulacağımız ümidini bende bir kat daha takviye etti.

Nadir olan istirahat zamanlarımda, bana göndermek lütfunda bulunduğunuz Türk posta pulları koleksiyonunu

seyretmekteyim. Bunlar üzerinde resmedilmiş olan manzaraları, bir gün kendi gözlerimle görmeyi ümit ediyorum.
Samimi saygılar ve halisâne temennilerimle.
                                                  Vefakârınız
Franklin D.Roosvelt

Atatürk, Başkan Roosvelt'in bu samimi mektubuna şu cevabı vermiştir:

Ankara, 25 Mayıs 1937
Azizim Bay Cumhurbaşkanı,
Ahiren Türkiye'de Bay Julian Bryan tarafından alınmış olan filmi seyretmekten duyduğunuz memnuniyeti bildiren 6 Nisan 1937 tarihli lütufkâr mektubunuzu hakiki

sevinç ile aldım. Mektubunuzda, ahvali şerait müsaade eder etmez, birbirimize bir gün mülâki olacağımız ümidini de izhar buyuruyorsunuz.
Samimi duygularınız ve modern Türkiye'de elde edilen terakki hakkındaki takdirkâr telakkinizden dolayı size fevkalâde müteşekkir olduğuma

inanmanızı rica ederim, Bay Cumhurbaşkanı
Bu fırsattan istifade ederek Amerika Birleşik Devletleri hakkındaki hayranlığımı tekrar bildirmek isterim, bilhassa ki, bizim iki memleketimiz, umumi sulh ve insanlığın saadetini istihdaf eden ayrı ideali gütmektedir.

Size bir an evvel mülâki olmak benim de samimi arzum olduğundan harikulade işler yapmış sevimli ve kuvvetli şahsiyetinizi Türkiye'de selâmlayacağım güne sabırsızlıkla intizar ediyorum.
Samimi duygular ve hâlisane temennilerimle,

Vefakârınız K.Atatürk

Her iki mektup da o tarihlerde gazetelerde yayımlandığı gibi Ayın Tarihi Dergisinin Ağustos 1937 tarihli 44. sayısında da yayımlanmış, ayrıca Yunus Nadi "İki Büyük Cumhurbaşkanı Arasında" başlığı ile 1 Temmuz 1937 tarihli Ulus Gazetesinde birer başmakale yazarak

iki devlet başkanının Türkiye ve Amerika arasındaki barışcıl yakınlığını övmüşlerdir.

Ancak buluşmak kısmet olmaz. Atatürk ertesi yıl hayata gözlerini kapar. Başkan Roosvelt TBMM Başkanı'na çektiği başsağlığı mesajında "en derin sempatilerini bildirir".

Kemal Atatürk'ün " tüm dünyanın saygısını kazanmış" olduğunu belirtir.

Başkan Roosvelt, Atatürk'ün cenaze töreninde kendini temsil etmek üzere Ankara'daki Amerikan büyükelçisi Mac Murray'a özel görev vermiştir. 11 Kasım 1938 günü ABD Dışişleri Bakanı Mr.Hull,

Washington'daki Türkiye Büyükelçiliği'ni ziyaret ederek Başkan adına taziyetlerini bildirmiş, Amerikan halkının derin üzüntülerini belirtmiştir.

Sonuç olarak diyebiliriz ki, ABD Başkanı Roosvelt ile Atatürk’ün diplomasi alanında da olsa birbirlerine karşı duydukları saygı iki ülkenin barışa dönük ilişkilerini daha da artırmıştır.

ALINTIDIR.