Bu yılki ekonomi Nobel'i, siyasi kurumların oluşumu ve ekonomik gelişmedeki rolüne dair çalışmaları nedeniyle Daron Acemoğlu ve birlikte çalıştığı iki isme verildi. Ben Daron hocanın bu alandaki düşünsel evriminde tespit edebildiğim bazı meseleleri tartışmak isterim. ++ Daron hocanın alandaki genel katkısını North, Moore, Olson gibi isimlerin dile getirdiği tezleri formelleştirerek daha keskin ve tutarlı hale getirmek, sonra da müthiş bir üretkenlikle bunlara dair kuramsal&görgül bir külliyat ortaya çıkarmak olarak özetlerdim. Daha özeldeyse: ++

Saygın tarihçi rahmetli Kemal Karpat’ın geçersiz bir metotla vardığı bir bulgu vardı: 1893 Osmanlı okur yazarlık oranının %54 olduğu. Bu siyasetçileri de yanılttı ve demeçlere konu oldu. Düzeltenler de oldu. Benim öğrencilerden soranlar oluyor, ben de biraz açıklayayım: ++ "Osmanlı Nüfusu 1830-1914" (orijinali İngilizce 1985 basım) kitabının popülerleştirdiği bu oran, literatürdeki diğer bilgilerle örtüşmüyor, Kemal hocanın başka tespitleriyle de çelişiyor. Peki bu oran nereden çıktı? ++

Her seçimin sonucunu açıklamak için kullanışlı bulunarak fetişe vardırılan bir "sosyoloji" var. Bu "sosyoloji" seçmeni %70/30 bölmüyor, %60/40 bölmüyor, ne hikmetse hep kabaca 50/50 bölüyor ve bir taraf az farkla kazanıyor. Bu sosyolojinin değil siyasetin yarattığı farktır. +++ Tr doğal kaynak zengini bir ülke değil. Hükümet bol keseden kaynak dağıtıp toplumda ezici bir hegemonya kuramıyor. Onun yerine sıkı siyaset yapması, her seçimi ciddiye alması gerekiyor. Bu seçimleri 50/50'ye yakın oranlarla kazanmasının da stratejik bir mantığı var +++

Realpolitik ne demek? Alman entelektüel Von Rochau’nun “Haklı olanlar haklarını almak için akıllı ve güçlü de olmalıdır” anlamında ortaya atmış olduğu bu ilke, Bismarck gibi devlet adamlarının elinde “güçlü olan haklıdır”a nasıl dönüştü? Siyaset tarihinde bir gezintiye buyrun +++ 19. yy ortalarına doğru, Almanya hala çeşitli yerel devletçiklerden mürekkep gevşek bir birlik. Bu devletçiklerin pek çoğu muhafazakar hükümdarların yönetimindeki aristokratik düzeni sürdürüyor. +++

Diplomatik tarih dersinde öğrencilere Türkiye 2. Dünya Savaşı’na girseydi ne olurdu, bugün ne farklı olurdu diye sordum. Çok iyi yanıtlar geldi. Aşağıda yazacağım. Ama önce bu soruyu genelleştirelim. Tarihte şu olsaydı / olmasaydı ne farklı olurdu diye sorular sormak caiz midir? Bu soruları sorarken uyguladığımız metodun adı, karşıolgusal düşünme (counterfactual thinking). Yani tarihsel bir olgu olarak X’in aslında gerçekleştiğini biliyoruz, peki ya olmasaydı, bunun sonucunda neler değişirdi diye bir düşünce deneyi yapmış oluyoruz.

Ukr gibi savaşlar neden çıkar? Bunu tartışmak, sırf entelektüel bir merak işi değil. Anlayalım ki engelleyelim gibi temelinden insani ve ahlaki bir derdimiz var. Bütün uluslararası ilişkiler disiplini de bu dertle yakından ilişkili. Hitler, Putin, Keynes ve saire üzerine thread: Hitler, Putin gibi figürler, hem yayılmacı dünya görüşleri, hem iktidarlarını koruma güdüsü nedeniyle savaş çıkarmaya teşne olabilir. Yani kısaca diyelim ki savaşları zalim deliler veya zalim oportünistler (ikisi farklı) çıkarır, tamam. Peki bunu engellemek için ne yapılabilir?

ABD'de 5 yıl, başka beş ülkede 4'er 5'er aylık sürelerle yaşadım, 24-31 yaşlarımda. Gitmek, kalmak, dönmek vb üzerine bazı düşüncelerim var. Thread: Şunu belirteyim, bu çok kişiye özgü bir olgu. Ailevi geçmişiniz, eğitiminiz / mesleğiniz, kişiliğinize göre siz bir gerçeklik kurarsınız, benimkinden farklıdır. Yargılamak için değil, paylaşmak için yazıyorum.

Bu yıl Türkiye siyaseti dersinde öğrencilerimden memleketlerindeki 1950-2018 seçim sonuçlarını incelemelerini istedim. Harika işler çıkardılar. Bunlara baktıkça Türkiye’de seçmenin oy davranışındaki tarihsel bir dönüşümü kendi adıma daha net fark ettim ++ Bugün CHP’nin/‘solun’ kalesi bilinen pek çok sahil ilinde 1970’lere kadar oylar (ülke genelinin bile üstünde) merkez sağa gidiyordu. Kapitalist ekonomik kalkınma vizyonuyla ve ılımlı laiklikle sorunu olmayan merkez seçmeniydi bu oyu verenler. Çiftçi veya şehirliydiler.

Sınıflı toplumdaki her şey gibi merkezi sınav sistemindeki başarınız da sınıfsaldır elbette ama alternatif sistemlere göre daha az sınıfsal olsa gerek--eğer amaç eğitim çıktılarında ortalama standardı çok düşürmeden eşitsizliği azaltmaksa. Öyle değil mi?Alternatifleri düşünelim: Tr'de merkezi sınav sistemine dayanan kamu eğitimi ve sonrasında gelen KPSS vb olmasa kariyer ve statüye erişim neye göre belirlenir? Bugün olduğundan daha da büyük ölçüde ailevi tanışıklara göre belirlenir, değil mi? Bu bağlantıların temeli çok büyük oranda sınıfsal değil mi?

Bu thread ilginç etkileşimler aldı. Birkaç noktayı biraz açayım. Selçuklu'dan sonra kültürel olarak çoraklaşan kentlerden bahsettim. Peki Osmanlı mimarisini yok mu sayacağız? +++

https://twitter.com/YagciAlper/status/1395690271485087745

Osmanlı mimarisi, hem karakter hem miktar olarak en çok İstanbul, Rumeli & Kuzeybatı Anadolu'ya ait (ve gayrimüslim zanaatkarlara çok şey borçlu). Benim yazdığım ise Anadolu'nun geri kalanındaki kültürel mirasın şehirlerimizin bugünkü çehresini nasıl şekillendirdiğiyle ilgili.+++

Türkiye’yi baştan başa kaplayan apartmanlar neden bu kadar çirkin? Sivil mimari neden bu kadar sakil? Geleneksel mimariyle ve kırla ilişkisi neden bu kadar kopuk? Yoksulluktan deyip çıkamayız, daha yoksul pek çok toplum daha iyi durumda. Göçebelikten de değil. Çünkü: Selçuklu ve Moğol dönemlerinde henüz göçebelik geçmişi tazeyken, Anadolu bozkırındaki kentlerde mimari harikalar yaratıldı. Bu kentlerin çoğu Osmanlı’nın geç yüzyıllarında silikleşti, cumhuriyet döneminde çirkinleşti.

‘AKP seçimle gitmez’ propagandası yapanlara karşı yazmıştım. Tartışılmaz bir marjla seçim kaybederse mecburen gider. Ancak hikaye ‘seçimi ekonomiyle kazandı, ekonomiyle kaybedecek’ kadar basit değil. Oy tercihinde çok inatçı görünen milyonlar var. Neden?

https://twitter.com/YagciAlper/status/1392397682715635712

AKP/Erdoğan seçmenini yerinde tutan şey salt duygusal bağlanım olarak ele alınmaya başlandı. Bu da tam doğru değil. Duygusal bağlanım, yıllar içinde biriken olumlu icraat algısının katılaşmış hali biraz. Bu katılaştıktan sonra öyle kolay çözülmez. Ama nasıl birikti, anlamak lazım

Ekonominin gidişatı, Türkiye’de seçmenin tercihini etkileyebiliyor mu? AKP’nin aldığı oyda ne kadar belirleyici? Türkiye’de ‘ekonomik oy’ var mı? Konuyu biraz uzun bir perspektiften tartışmak istiyorum. Buyrun başlıyoruz: Şurdan başlayabiliriz: "Bu ekonomiye rağmen AKP (veya Erdoğan) nasıl hala oy alıyor?" Ben bu soruyu AKP’nin iktidar partisi olarak girdiği ilk seçim olan 2004’ten beri etrafımda duyarım. Yani ekonomi ne durumda olursa olsun bu soru soruluyor.

Tarih yazıcılığında şöyle çemberler var: Klasik ve basit bir anlatı vardır, sonra revizyonist tarihçiler diğer yönde aşırıya kaçan bir karşı anlatı üretir, ama sonra yeni jenerasyon tarihçiler buna da karşı çıkar. Klasikler o kadar da hatalı değilmiş derler. 1/n Revizyonizm ile 'Osmanlı asla gerilemedi, Fr devriminin burjuvaziyle alakası yoktur, Batı ortaçağı karanlık değildi' vb tezlerden bahsediyorum.

#popülizm kavramını gereğinden fazla kullanmaya başladık. #populism nedir, ne değildir? Temel bilgileri tekrarlarken bazı yaygın kabulleri de siyaset bilimci gözüyle sorgulayacağım. Bilgisel: Kamusal dağarcığımızda popülizm kavramının üç farklı kullanım biçimi var: 1) sıradan dil, 2) ekonomi politikası, 3) siyaset. Kavramın aldığı anlam üçü arasında çok farklılaşabiliyor, ayırt etmediğimizde kafamız karışıyor.

Komplo teorileriyle ilgili bir bilgisele başladım, ilgi çekti. 2. kısmına geçmeden önce bir ara kat çıkacağım. Diyeceğim ki evet komplolar vardır (CIA, Mossad, MİT gibi kurumlar armut toplamıyor) ama korktuğunuz kadar önemli veya etkili değiller. Bakınız: Komploların dünyayı şekillendirme imkanı doğal olarak sınırlı.Çünkü spontane toplumsal gidişata aykırı büyükbir işi komployla (az kişiyle gizlice) yapmanız zor.Gidişata ne kadar uygunsa gerçekleştirme olasılığınız o kadar fazla, ama komplo da o kadar gereksiz, özgül etkisi düşük.

Komplo teorisi nedir? Ne zaman işimize yarar? Ne zaman saçmalar? Toplanın bilgisele başlıyoruz: Deli kazanı gibi bir konu olduğu için, hele ki twitter gibi herkesin herkese konuşabildiği bir yerde bu topa girmekten çekiniyorum ama ilgili bir akademik yayınımız da yakınlarda geliyor, biraz da bu münasebetle… 2 şey söylüyorum:

Satın alma gücü paritesiyle ilgili bilgiseller yaptım. Ülke içinde farklı sınıflar, gruplar bunu nasıl farklı farklı hissediyor bununla ilgili birkaç ekleme yapıp bu konuyu kapatacağım :) #dolar yükselince en çok hangimizin canı yanar? Demiştik ki Hollandalı’da nominal $ cinsinden ortalama gelir, Tr'nin 6 katı ama orada fiyatlar da yüksek olduğu için hayat standardı Tr’de TL kazanıp TL harcayan bireylerin ‘yalnızca’ 2-3 katı. İkincisi satın alma gücü paritesine (SAGP) göre düzeltilmiş karşılaştırma oluyor.

Türkiye ekonomisinin bir ölçüye göre dünyanın en büyük 13. ekonomisi olduğunu konuşuyoruz. Ama hangi ölçüyü kullanmak, nasıl karşılaştırmak lazım? Flood: Satın alma gücü paritesine (sagp) göre kişi başı milli gelir ölçümüyle ilgili bir flood paylaşmıştım. Bu, ülkeler arası hayat standartlarını karşılaştırmak için kullanışlı ölçü olmakla birlikte ülkenin toplam ekonomik büyüklüğü konusunda yanıltıcı olabiliyor. Neden?

#Türkiye mi pahalı, #Batı ülkeleri mi? Hangisinde halkın #alımgücü daha yüksek? Akıl karıştıran bu soruların aslında net doğru yanıtları var. Toplanın başlıyoruz. Sosyal medyada herkes kendi kişisel deneyiminden tekil örnekler veriyor. Ama kim haklı? Bunu ancak standart bir metotla ve pek çok ürünü hesaba katarak buluruz. Şöyle ki:

Our paper with @cemoyvat is now published with @ElectoralStdies: We studied how #Turkey voters form their assessments of how the economy is going, based on survey data. Access: authors.elsevier.com/a/1b5hPxRaZVwEs
1/n Our findings testify both to the capacity of the individuals to anchor their economic performance assessments to personal experience, and to the #media's ability to weaken this anchor. 2/n