Ik kom in de spullen van mijn moeder de brief tegen aan de Sicherheitsdienst waarmee mijn wanhopige grootvader zijn zoon vrij probeerde de krijgen. Opa had zelfs een advocaat ingeschakeld.
Een zoon die toen al in Kamp Amersfoort zat en bijna op weg naar Duitsland was. Mijn grootvader haalt mijn tante (24) en jongste oom (14) aan, een jaar eerder overleden aan Dyfterie.
Er kwam tot mijn oom in Kamp Amersfoort zat waarschijnlijk geen Duitser aan te pas. Op het verkeerde moment op de verkeerde tijd kwam hij 2 landwachters tegen.
"Moet jij niet in Duitsland werken?" Was de vraag en voor mijn oom het goed en wel in de gaten had zat hij op het politiebureau van Utrecht.
"Mijn broer kostte 30 Gulden", dreunt nog geregeld door mijn hoofd. Dan hoor ik mijn moeder weer praten, nu 19 jaar dood.
"Het waren twee mensen van mijn eigen volk die mijn broer verraden hebben jongen".
Oom Jan, kwam in Kamp Amersfoort terecht, zat daar een paar weken en werd toen afgevoerd naar Böhlen bij Leipzig.
In Böhlen heeft oom Jan nog een maand of drie geleefd. Toen kwam er een eind aan zijn jonge leven. Hij werd slecht 23 jaar oud. Volgens het Duitse Rode Kruis was de doodsoorzaak een operatie onder bepaald onhygiënische toestanden. Althans dat staat in de officiële papieren.
De werkelijke doodsoorzaak was waarschijnlijk dysentrie. Platgezegd dan loop je leeg tot bloedens toe.
In Böhlen zaten ook Russische Krijgsgevangen, 'Untermenschen' volgens de Nazi-ideologie. Het was één van de vele 'Aussenlager' van Buchenwald.
Na de oorlog hebbben mijn grootouders er vier jaar over gedaan om het stoffelijk overschot van mijn oom herbegraven te krijgen op een Nederlandse oorlogsbegraafplaats. Böhlen lag inmiddels in de Russische bezettingszone van Duitsland.
In Duitsland en in Moskou had men wel wat anders aan het hoofd dan zich druk te maken over de lijken van Nederlandse dwangarbeiders.
Duitsland en Rusland lagen na 12 jaar Nazi-ideologie en een verschrikkelijke vernietigingsoorlog in Oost-Europa volledig aan gort. Wat er nog overeind stond in de Russische bezettingszone werd als herstelbetaling afgevoerd naar Rusland.
In 1949 werd het stoffelijk overschot van mijn oom bijgezet op een Nederlands oorlogskerkhof.
Mijn oma is nooit echt over het verlies van drie van haar 6 kinderen heengekomen en voor mijn moeder bleef de klok stil staan op 14 augustus 1944, de dag dat haar broer werd aangehouden op de Kleine Singel in Utrecht door 2 landwachters.
Mijn oom had zijn hele leven nog voor zich, hij was nét afgestudeert als Ingenieur weg- en waterbouw, zijn droom was het bouwen van bruggen, een gewone Hollandse jongen, degelijk Nederlands-Hervormd uit een normaal gezin uit Utrecht.
Als u zich afvraagt waarom ik een tyfushekel heb aan alles wat riekt naar bruinrechts, dan vindt u in de bovenstaande draad een deel van het antwoord.
Van de drie kinderen uit het gezin van mijn grootouders die in 1945 nog in leven waren, ging de oudste het Britse leger in, in 1945.
De jongste was het hoofd op hol gebracht en wilde als vrijwilliger naar Nederlands-Indië.
Oom Wim werd tegengehouden door mijn oma die er geen trek in had een 4e kind te verliezen. "Als je opgeroepen wordt kan ik je niet tegenhouden, maar nu nog wel".
Mijn oom Wim had het idee naar Nederlands-Indië gestuurd te worden als bevrijder. Ze hadden immers de opdracht Nederlands-Indië 'te bevrijden van de Japanners'.
Oom Wim was nooit verder gekomen dan Rotterdam, zelf nét bevrijdt wilde hij dat gevoel ook wel meemaken, onthaald worden als een bevrijder.
De reis per schip, door het Suez-kanaal in 1946-1947 moet een geweldige indruk op hem gemaakt hebben.
Oom Wim werd al snel wakker in de realiteit, eenmaal in Nederlands-Indië, een jongen van 20 die in een vieze oerwoudoorlog terechtkwam.
Oom Wim werd 'Hospik' en ambulance-chauffeur in Nederlands-Indië.
Oom Wim kwam als enige overlevende van zijn peleton uit het oerwoud. Zijn ambulance reed een keer in een hinderlaag.
Als 20-jarige moest oom Wim jonge jongens, dienstmaten van hem 'kisten', begraven dus. Jongens die ze met hun afgesneden geslachtsdelen in de mond terugvonden in het oerwoud.
"Bewaar de laatste kogel voor jezelf", was het dringende advies van de officier toen oom Wim in Nederlands-Indië aankwam.
Na drie jaar "politionele acties" in Nederlands-Indië kwam mij oom Wim terug in Utrecht. Het was groot feest in het huis van mijn grootouders. Er werd zelfs een nieuwe vlag aangeschaft.
Het is deze vlag die ik elk jaar op 4 mei halfstok hang en op 5 mei uithang. Dodenherdenking en Bevrijdingsdag zijn voor mij persoonlijk van onschatbare waarde.
Toen mijn oom terugkwam waren zijn ogen dof en zat hij bijna 3 maanden met trillende handen aan de keukentafel. Een uiterst gevoelige jongen die in 3 jaar Nederlands-Indië 'volwassen' werd.
Ik had geen briljante band met mijn jongste oom, achteraf vind ik dat jammer, want achteraf heb ik een enorm respect voor deze man gekregen.
Mijn oom Wim, wilde boekhandelaar worden, maar om zijn jonge gezin te kunnen onderhouden werd hij leraar, een vak dat hem totaal niet lag.
Ondanks deze uiterst moeilijke omstandigheden waaronder zijn jonge leven begon heeft hij wat van zijn leven gemaakt en heeft hij 3 kinderen een prima start in het leven gegeven.
Het leven mijn ouders en grootouders is verkloot door Nationaal-Socialisten en mensen die vasthielden aan een kolonie waar we niks te zoeken hadden en waar de levens van tal van jonge mensen geknakt werden, zowel Indonesische families als Nederlandse families.
Als u zich afvraagt waarom ik een teringhekel heb aan mensen die overal 'vlag, volk- en vaderland' bijhalen vindt u in bovenstaand draadje een deel van het antwoord.
Ik hoef niet 'vol passie zoals in de Verenigde Staten' een volkslied te zingen. Ik hoef geen soldaatje te spelen in mijn vrije tijd zoals iemand als Rutger van den Noort van de Nexitdenktank.
In 1945 werden de twee landwachters die mijn oom arresteerden gevangengezet in de koepelgevangenis in Leeuwarden.
Mijn grootouders kregen bericht en een foto toegestuurd van degenen die hun zoon hadden verraadden.
"Ik weet nu wie het zijn, ik hoef ze nooit meer te zien", was het commentaar van mijn oma. "Het maakt me niet uit wat voor straf ze wel of niet krijgen, mijn zoon krijg ik er niet mee terug".
Mijn grootmoeder was een bijzonder mens. In de spullen van mijn moeder zitten de aanvraagformulieren voor 'Wiedergutmachung'. Ze zijn niet ingevuld. Mijn grootmoeder wilde geen geld.
Waar ánderen blij waren dat er bommenwerpers overvlogen naar Duitsland zei mijn oma: "Verschrikkelijk, dáár wonen ook mannen, vrouwen en kinderen die hier niet om gevraagd hebben".
Een belangrijke motivatie voor mij om me in te zetten voor internationaal werk vind ik in de verhalen van mijn ouders en grootouders. Ik wil deze ellende niet mee hoeven maken en ik gun het kinderen of kleinkinderen nog minder.
