Thread by @IAAAAI3

Pena handia ematen digu gaurko #ArkeologiaOstegun honetan #HeriotzarenArkeologia saileko azken hildoa aurkeztea... Kasu honetan, #AroGaraikidea-ren txanda da, eta #Araba-ko zenbait kokapen eta ohiturei buruz hitz egingo dizuegu. Argazkia: #AVG

🗣 Hasi baino lehen, pasa den asteko ildoa gogoratzen dizuegu:

https://twitter.com/IAAAAI3/status/1329366126313283585

⛪️ 🔚 Ikusi genuen bezala, 1773. urtean, Carlos III.-ak eliza barruko ehorzketak debekatu zituen. Hilerriak hirietatik kanpo atera zituzten osasun eta higien arrazoiak zirela eta. Horrela, hilerri garaikideen sorrerari ekin zioten.

⚰️ Adibide bezala, #Gasteiz-ko Santa Isabel hilerria dakarzuegu. XIX. mendean jasandako tifus epidemiaren ondoren, hilerria eraikitzeko erabaikia hartu zen, Santa Isabel ermitaren ondoan eta hiritik kanpo. Argazkiak: #AVG.

❌ Hiriko mugetatik haratago hilerriak eraikitzearen ideiak ez zuen harrera onik izan, eta moldatze prozesua oso motela izan zen, “Ritos funerarios en Vasconia” liburuan islatzen den bezala:

📚 Ikusiko dugunez, landa-eremuetan, hileta erritoek belaunaldiz-belaunaldi familien artean igarotzen jarraitu zuten, eta hiriekin konparatuz, heriotza beste modu batean bizi izaten zuten. Argazkiak: #AVG

Hasteko, herrietan bizilagunen heriotza kolektiboki ulertzen zuten. Norbait hiltzean, bizilagunek etxekolanekin (etxekoandrea) eta lanketan laguntzen zuten. Argazkia: #AVG

🍷🍞 Bestalde, karidadea Narbaizako (#Donemiliaga) eta Zalduondoko (#Lautada) umetxoek ospatzen zuten ohitura bat zen. Ohitura honen arabera, hildakoaren familiari ogi zatitxoak eta ardoa eramaten zieten.

Arabar ehorzketetan, emakumeek (aurrogia) ogi eskaintza eramaten zuten saskitxo batean. Amurrion (#Aiaraldea), herriko bi emakumek lehenengoak joaten ziren, beltzez jantzita eta eskaintzaren saskiak buru gainean jarrita. Argazkia: Labayru Fundazioa.

⚫ Aramaion eta Ametzagan, Zuian (#Zuia), emakumeen dolu arropa guztiz beltza zen. Gizonek, haien eskontza trajea beltzez tintatzen zuten eta bakarrik zeremonia erlijiosoetan jantsiko dituzte. Lan egiten zuten bitartean, besoko beltz bat ipintzen zuten. Arg.: Labayru Fundazioa.

🔎 Informazio gehiago eskuratzeko, Auñamendi Entziklopedia gomendatzen dizuegu: aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/muerte/ar-8…

📚 Hemen uzten dizuegu Juan Garmendia Larrañagaren “Costumbres y ritos funerarios en el País Vasco: del siglo XVI a nuestros días” @ei_sev (euskomedia.org/PDFAnlt/jgl/37…)

🦴 Beste alde batetik, ikusi genuen bezala, hezurren patologien analisiarekin, frogatu dezakegu aintzinako pertson horiek indarkeria pairatu zuten edo ez. Hezurrak aztertuz, ebaketa-markak eta hezur-hausturak aurkitu ditzakegu.

📍 Adibide on bat Ozioko Andra Mari aurkitzen dugu (#Zanbrana). 2010ean induskatuta, 49 ehorzketa ikertu ziren, eta horietako bat kronologikoki Lehenengo Guda Karlistaren hasieran kokatzen den 13 gizonezkoen hobi-kolektiboa izango litzateke.

🔬Nahiz eta haturik ez eduki (kristauen ezaugarria), analisi paleoantropologikoek emaitza interesgarriak eman zituzten. Gizabanako guztiek lesioak azaltzen zituzten burezurrean eta zenbait ataletan, berunezko proiektil baten ondorioz edota ebakitzeko gai zen arma batekin eginak.

🩸 Argazkian ikusten den bezala heriotza bortitza jasan zuten 13 pertsona horiek.

💀 Horietako bederatzik berunezko proiektil baten ondorioz burezurrean sorturiko zuloa azaltzen dute. (Argazkiak: 11. gizabana)

📜 Hezurren analisiaren informazioa ermitaren dokumentazio historikoarekin kontrastatu zen. Horrela, lurperatutakoen identitatea eta bizilekua zehaztu egin zuten: #Briñas herria (#Errioxa).

👩‍💻 Informazio gehiago: HERRASTI, L., ETXEBERRIA, F., BERJÓN, M.A. (2012): “Muerte violenta en 1822: una fosa común en Ocio (Zambrana, Álava)”, Munibe, 63, 345-366. (aranzadi.eus/fileadmin/docs…).

❗ Gerra Zibileko hobi-kolektiboetan indarkeria ere agerikoa da. Arkeologian adituen arabera, hilketa hauek eragin zituzten aztarnen berreskurapenean jarduten dute.

Duela urte batzuk, #Gogora Institutuak Exhumazio Plana eta DNA bankua martxan jarri zuten. Horrekin, Gerra Zibileko desagertutakoen bilaketa eta identifikazioa lortzea espero da.

📍 Gaur arte, 80 hobi-kolektibo baino gehiago aurkitu dituzte #Euskadi-n. Duela hiru urte, 16 fusilatuen exhumazioa gauzatu zen Azazetan (#Arraia-Maeztu).

Arkeologoen lanen ostean, biktimen oroimenaren eta errepresio frankistaren erreparazioaren aldeko ekitaldia ospatu zen. Argazkiak: #AVG

1937. urteko martxoaren 31ean, La Paz kaleko kartzelan zeuden 16 espetxeratuak Azazetara eraman zituzten bertan fusilatzeko eta ehorzteko fosa batean. Argazkia: #AVG

🗺 Esteka honetan uzten dizkizuegu #Gogora Institutuak bildutako hainbat dokumentu interesgarri Guda Zibileko eta errepresio frankistaren biktimei buruz: gogora.euskadi.eus/gogora-dokumen…

👋🏼 Hemen bukatzen da #HeriotzarenArkeologia-ren gaia... Hurrengo astean #Araba-ko Arkeologia eta Ondareari buruzko gai berriekin bueltatuko gara, ez galdu!