Thread by @SaadatYusef

در #ترکی_استانبولی برای غذاهایی آبکی مانند عدسی و آش دوغ و سیرابی نام عمومی #چوربه به کار می‌رود (در خط جدید ترکی #çorba می‌نویسند). زبان‌های روسی، آلبانیایی، رومانیایی و ... هم این واژه را از ترکی گرفته‌اند و در معنی‌های مشابهی به کار می‌برند. این واژه از فارسی به ترکی رفته و/1

https://twitter.com/tarihlugati/status/1128590009152561153

همانی است که به صورت‌های #شوربا، شُربا، شوروا و... در فارسی و برخی دیگر از زبان‌ها و لهجه‌های ایران از دیرباز برای نامیدن غذاهای آبکی کاربرد داشته است (و احتمالاً همانی است که در اصطلاح #شلم‌شوربا نیز دیده می‌شود)./2

این لغت در دوره‌های قدیم‌تر به صورت šorva به #ارمنی و به صورت‌های #شوربة و شوربا به عربی هم رفته بوده. شوربا لغتی قدیمی است و صورت کهن‌تر آن šōrbāg بوده که جزء اولش همان #شور و جزء دومش "با" یا "باگ" بوده که (به عربی هم رفته و "باج" نوشته شده و) زمانی معنی «خوراک» داشته است./3

این جزء را که به‌شکل مستقل هم به کار رفته، در نام خوراک‌هایی دیگر نیز می‌توان دید، برای نمونه در #کدوبا، #ماست‌با و #سپیدبا (و گونه‌های دیگرش #اسپیدبا یا #سفیدباج)./4

لغت "با" یا "باگ" از ریشۀ #ایرانی_باستان -pač* یا -pak* بر جای مانده که صورت #هندواروپایی آن -peku̯* است و هر دو به معنی «پُختن» هستند. خود واژۀ #پختن و بن مضارع آن یعنی "پز" هم از همین ریشه به ما رسیده‌اند. در واقع این ریشه در بسیاری از #زبان‌های_ایرانی باقی مانده است./5

از -peku̯* در دیگر زبان‌های هندواروپایی اینها را داشته‌ایم: در سنسکریت -pacata به معنی پخته، در یونانی peptos به معنی پخته (که در آن حرف آخر ریشه با حرف اولش همگون شده)، در لاتینی coctus به معنی پخته (که در آن حرف اول ریشه با حرف آخرش همگون شده) و نیز در لاتینی coquere «پختن»./6

لغت انگلیسی #cook و واژۀ آلمانی #kochen که هر دو به معنی پختن هستند از همین ریشه آمده‌اند ولی در این زبان‌های ژرمنیْ اصیل نیستند و از #لاتینی وام گرفته شده‌اند. واژۀ فرانسوی #cuisine به معنی «آشپزخانه؛ (شیوۀ) آشپزی» هم از همین ریشه و از صورت لاتینی coquina بر جای مانده./7

انگلیسی و آلمانی هم صورت لاتینی coquina را وام گرفته و به صورت‌های #kitchen و #Küche به معنی «آشپزخانه؛ (شیوۀ) آشپزی» به کار برده‌اند. جزء "وا" در #نانوا نیز که شاید در اصل به معنی «پزنده» بوده از ریشۀ یادشده به جا مانده است./8

جالب است که در فارسی برای نامیدن غذاهای آبکی دو نام عمومی کاربرد دارد، یکی #آش که احتمالاً از ترکی وام گرفته شده و دیگری #سوپ که از #soupe فرانسوی به فارسی و انگلیسی راه یافته ولی اصل آن #ژرمنی است. یعنی خود فرانسوی هم آن را از زبان‌های ژرمنی وام گرفته./9
#ریشه‌شناسی
#ریشه_شناسی

غذاها از نمودهای دل‌انگیز فرهنگند و ریشه‌شناسی یکی از روش‌های نشان دادن این واقعیت است که #فرهنگ_مرز_ندارد./10