Tweet

Kapheros

7 Dec, 20 tweets, 14 min read

Nerede ve ne zaman ortaya çıkmış olduğu tam olarak bilinmiyor.
7. ve 10. yüzyıllar içinde Çin’de ortaya çıkmış olduğu ve 13. yüzyılda Marco Polo tarafınca Avrupa’ya getirilmiş olduğu tahmin ediliyor.

Hindistan’dan ya da Arabistan’dan geldiğini ileri sürenler de var fakat bugünkü şekilleriyle kullanılmalarının 14. yüzyıl Fransa’sına dayandığı düşünülüyor.
Haklarında kesin olan bilgiler yanı sıra, kanıtı olmadığı için gizemini devam ettiren bir çok ilginç teori vardır.

Özellikle kullanılan figürler ve grafikler bazı tarihi kişi, olay ve fikirler ile ilişkilendirilir.

İskambil kağıdının ilk olarak Çin’de ortaya çıktığı düşünülüyor. Kağıt gibi dayanıksız bir malzemeden üretildiği için, o günlerden günümüze ulaşan örnekler yok.

Avrupa’ya 14. yy.’da geldiğini kesin olarak biliyoruz.

Kartların, günümüzde kullanılan hali Fransa’ya dayanmaktadır. Kartlar o zaman Avrupa’nın birçok yerinde olduğu gibi toplumun hiyerarşik düzenine göre kurgulanmış ve sınıflara ayrılmıştır.

O tarihlerde, Fransa’da dört sınıf vardı ve iskambil kağıtlarındaki kupa, maça, karo ve sinek bu dört sınıfı temsil ediyordu.

* Kupa bir kalkanı çağrıştıran şekli ile asil sınıfı ve kiliseyi,
* Maça bir mızrağın ucunu çağrıştıran şekli ile orduyu,

* Karo ticari deniz işletmelerinin eşkenar dörtken kiremitlerinden esinlenerek orta sınıfı,
* Sinek ise yonca yaprağına benzeyen şekli ile köylüyü temsil ediyordu.

Kupanın en kıymetli, sineğin ise en değersiz kart olmasının sebebi işte bu sınıflamadır.

Bazı ülkelerde oyun kartlarında değişik isim ve semboller kullanılmasına karşın, en yaygın olanı Fransızların kullandıklarıdır.

Birli, papaz, kız ve oğlan için kullanılan as, rua, dam ve vale adları de gene Fransızca karşılıkları As, Roi, Dame ve Valet

kelimelerinden dilimize geçmiştir.

“İskambil” kelimesi de dilimize gene, Fransızca’da bu kartları ifade eden “briscambille” sözcüğünden geçmiştir.

Yüzyıllar boyunca çok farklı şekil ve boyutlarda üretilen İskambil kağıtları,

üretildikleri kültürün izlerini; etnik ve ulusal motiflerini yansıtan ögeler taşır.

Oyun yanı sıra kumar, eğitim, büyücülük( ruh çağırma vb.) fal bakma, politik mesaj iletme vb. amaçlar için kullanılmıştır.

Destede yer alan 4 papazın, tarihte öne çıkmış kralları temsil ettiği yönünde çok yaygın olmasına rağmen geçerli kanıtı bulunmayan bir iddia vardır:
Buna göre, Kupa Papaz Kral Şarlken’i, Sinek Papaz Büyük İskender’i, Karo Papaz Jullius Cesar’ı ,

Maça Papaz Kral Davud'u temsil etmektedir

Popüler teorilerden birinde ise dünyanın doğal düzeni ile ilişkilendirme yapılmıştı
Destede 4 farklı grup olması 4 mevsimi, 52 kart olması yılın haftalarını ve her grubun 13 karttan oluşması ayın döngüsünü sembolize ettiği iddia edilir.

Bazı teorisyenler iskambil kağıtlarının özgür masonların bazı gizli mesajlarını barındırdığını iddia eder
Örneğin Kupa Vale’nin elinde tuttuğu akasya filizinin Masonik ritüellerin bir parçası olmasına işaret edilir
Kız’ın elinde tuttuğu gül de özgür mason sembollerinden biridir

İskambiller Avrupa’da ilk yapıldıkları zaman, gerek şekil, gerekse üzerlerindeki resimler bakımından bugünkülerden oldukça farklıydı.
Eski iskambillerin bazıları dört köşe, bazıları bugün kullanılanlardan daha dar, bazıları ise yuvarlaktı.

Almanya’da yapılmış olan eski iskambillerin üzerinde çan, kalp, yaprak, palamut şekilleri,
İspanyollar’ınkinde kılıç, para, asa, kadeh şekilleri bulunurdu.
Bugünkü iskambillerin üzerindeki şekilleri ilk olarak Fransızlar yapmışlardır.

Ortaçağ’da iskambiller, elle yapıldığından, oldukça pahalıya mal olurdu.
Bunun için, iskambil yalnız çok zengin aileler arasında oynanırdı.
1420- 1430 arasında, tahta kalıplarla iskambil basmak mümkün olunca, kağıt oyunları halk arasında da yayılmaya başladı.

Eski destelerde “kız” olmadığı bilinmektedir.

Jokerin ilk kez nerede ve ne zaman ortaya çıktığı, bugünkü bildiğimiz halini kim ya da kimlerin tasarladığı konusu tam olarak belli değil.

Kimi jokerin İsa Mesih’i hatırlatacak şekilde çizildiğini düşünüyor, kimi de kilisenin baskısına karşı direnen ve bilimsel bilgiye ulaşma çabasında gizli faaliyetlerde bulunan grupları simgelediğine inanıyor.

Genel kabul gören bir şey var ki, o da joker tiplemesinin Orta Çağ’ın sahne anlayışında görülen ve akrobatlıktan hikaye anlatımına, müzik icra etmekten hokkabazlığa, sihirbazlıktan illüzyon gösterimine, hatta soytarılığa kadar sahnede her rolü oynayabilen bir figürden doğduğu.