Tweet

Kapheros

28 Nov, 25 tweets, 13 min read

13 Mart 1915'de İstanbul'da doğdu.
Çocukluk yılları İstanbul'un Kadıköy ilçesinde geçti. Ortaokula kadar İstanbul'da eğitim gördü.
Liseyi Ankara Gazi Lisesi'nde tamamladı.
Lise çağlarında Orhan Veli Kanık ve Oktay Rifat gibi isimlerle tanıştı.

Melih Cevdet Anday hem Türk Edebiyatı’nı hem de Batı Edebiyatı’nı ele alan yazılar kaleme almıştır.
Düşünce yazılarında şiirin ne olduğunu, imgenin nasıl yaratıldığını, iyi bir ozanın hangi özelliklere sahip olabileceğini konu edinmiştir

“Bir de tiyatro kulübü vardı lisede. Orhan da benim gibi tiyatroya tutkun. Oktay da gelirdi temsillere. “Üç arkadaş şiirlerimizi birbirimize okurduk… Şimdi sanıyorlar ki üç kişi bir araya gelirse ekol kurulur. Hayır, kurulmaz. Garip hareketi bir tesadüftür…

Ben İngiliz şairleri seviyordum. Onlar daha çok Fransız şairleri seviyorlardı.”

Lise mezuniyetinden sonra bir süre Hukuk Fakültesi'nde eğitim gördü. Daha sonra Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi'ne kaydoldu.

Fakat Devlet Demiryolları'ndaki memuriyetinden ötürü eğitimini yarıda bırakmak zorunda kaldı.

İlk şiiri Ukde 15 Kasım 1936 tarihli Varlık Dergisi’nde yayınlanır.

"Ukde
Bir gün ışığa döner yaprak,
Üzümler kızarır kütükte,
Elbette diner bu sağanak,
Kaybolur içimdeki ukde."

Anday, Orhan Veli ve Oktay Rıfat ile birlikte Garip hareketini başlatan; akılcı, toplumsal çizgileri ele alarak eserlerini sunan, şiirlerinde duygudan ziyade aklın egemenliği referans edinen bir şairdir.

Garip hareketine bağlı olarak verdiği eserlerde uyak ile ölçü kaygısı olmadan eser vermeye devam etmiş, duygu anlayışı ile diğer iki önemli garip akımı öncüsü olan Orhan Veli ve Oktay Rıfat’tan ayrılmıştır.

Orhan Veli ve Oktay Rıfat ile birlikte 1941 yılında Garip adını verdiklerini şiir kitabı çıkarmıştır.
1938 den başlayarak ölçü ve uyak kurallarını yıkan şiirlerini yayımlamaya başladı. Varlık dergisinde yaptıkları çıkışla Orhan Veli, Oktay Rıfat ve Melih Cevdet,

Türkiye şiirine yeni bir anlayış getirdiler.
Melih Cevdet Anday, haksızlığa karşı isyan etmeyi ve aşkı sanatın iki temel ilkesi haline getirmeye çalışmıştır.
Şiirlerinde akıl ve duygu birbirleriyle iç içe durumdadır .

Genellikle şiirlerinde toplumsal gerçekçiliği işler.
Söz oyunlarından kaçar ve özellikle şiirlerinde dilinin sadeliğiyle tanınmıştır.
1946 yılı sonrasında Melih Cevdet Anday eserlerini daha çok sosyal temellere dayandırarak yazmaya başlamıştır.

Romantik ögeler artık eserlerinde çok yer almamaktadır.
1953-1954 yılları arasında Akşam Gazetesi'nin edebiyat ve sanat sayfasını hazırladı.
Fikirleri sebebiyle işten çıkarıldı. Doğan Кaɾdeş Yayınları'na geçti ve çeviriler yaρtı.

Buradaki görevinden de aynı sebeple ayrılmak zorunda kaldı.

“Orhan, sabahları beni evimden almaya gelir, ben de yola çıkarım.
Daha karşılaşmadan, uzaktan işaret eder, eliyle, üç ya da dört diye gösterir.
Bu, bugün bizimle ilgili üç yazı ya da dört yazı çıktı demektir…

Orhan’la yolda yürürken, o yüz yıl sonrasını düşünüyor. ‘Bak şimdi, pencereden bakanlar, Orhan Veli’yle, Melih Cevdet yan yana yürüyor diyorlardır’ derdi. Oysa o sıralar kimse bizi tanımıyor…”

“ Ben Tohum şiiriyle Garip’ten ayrıldım. İki arkadaşımda da bir isyan oldu. Oktay Rifat kapıyı kırar gibi açarak ‘Yapma Melih, böyle şiir yazma’ dedi. ‘Beraber başladık, beraber devam edelim’ dedi. Meğer önce o değiştirmek istermiş şiirini…

Orhan Veli de ‘Yapma Melih’ diye tutturdu.”

Melih Cevdet’in yazmış olduğu Mikadonun Çöpleri adlı oyun 1967-68 yılında Kent Oyuncuları tarafından sahneye konulur. İki kişilik bir oyundur.

Bir kış gecesi, sabahın ikisinde, bir evde ilk kez karşı karşıya gelmiş olan bir kadın ile bir erkek şafağa dek konuşurlar. Tüm oyun sadece bu uzun diyaloğu içerir.

24 düşünce kitabı yayımlayan Anday, bilgilendirici yazılarında güzel sanatların her dalına değinmiştir.

1960 dan sonraki şiirlerinde siyasi konulara değinmiş bu yüzden de Kominizim propagandası yaptığı düşünülerek şiirleri toplatılıp yargılanmıştır.

1965'ten sonra romanlarında çağdaş sorunlara yönelmiş insanlığın yerleşik değerlerle ve düzenle çatışmasını ele almaya başlamıştır.

Bu süreçten sonraki şiirlerin de yaşam doğa Dünya tarih felsefe gibi konuları işlerken, düzenle sürtüşen, yerleşik değerlerle çatışan , yeni bir düzen arayan insan konularını öne çıkartmıştır

Anday gerek şiir kitaplarıyla, gerekse daha sonraları yöneldiği roman ve tiyatro alanlarındaki yapıtlarıyla birçok ödül aldı.

Anday, İstanbul Belediye Konservatuarı Tiyatro Bölümü'nde diksiyon, özel bir tiyatro okulunda mitoloji dersleri verdi.

1964-1969 yılları arasında TRT'de yönetim kurulu üyeliği, 1979-1980 yıllarında da Paris'te eğitim müşavirliği görevlerinde bulundu.

Anday, eserlerinde kendi adı haricinde şu takma adları da kullanmıştır:
Yaşar Tellidede, Niyaz Niyazoğlu, A. Mecdi Velet,
M. C. A.,

H. Mecdi Velet, Yaşar Tellidere, Gani Girgin, Zater, Yaşar Tellioğlu

UNESCO'nun Courrier dergisi, 1971 yılında onu Cervantes, Dante, Tolstoy, Unamuno, Seferis ve Kawabata düzeyinde bir edebiyat adamı olarak gördüğünü açıklamıştır.

Melih Cevdet Anday 2002 yılında hayata gözlerini kapar.

"Uyuyamayacaksın
Memleketinin hali
Seni seslerle uyandıracak
Oturup yazacaksın
Çünkü sen artık o eski sen değilsin
Sen simdi issiz bir telgrafhane gibisin,
Durmadan sesler alacak
Sesler vereceksin
Uyuyamayacaksın

Düzelmeden memleketinin hali
Düzelmeden dünyanın hali
Gözüne uyku girmez ki
Uyumayacaksın
Bir sis cani gibi gecenin içinde
Ta gün ışıyıncaya kadar
Vakur metin sade
Çalacaksın."

"Atatürk'ün bir sözü vardı
Yediveren gül gibi açardı

Atatürk'ün bir atı vardı
Etilerden beri yaşardı

Atatürk'ün bir resmi vardı
Buğday tarlası gibi ağardı

Atatürk'ün bir saati vardı
Durmadı. "