अगदी बालपणापासूनच अमेरिकेत राहणारी माझी एक मैत्रीण आहे. ती वंशाने जरी भारतीय असली तरी अमेरिकन म्हणावी इतपत ती आता अमेरिकेच्या संस्कृतीत मिसळल्या गेली आहे. मध्यंतरी कोरोनाचा अमेरिकेत मोठा कहर चालू असतानाहि आंदोलन करण्यासाठी अमेरिकन नागरिक मोठ्याप्रमाणावर रस्त्यावर उतरले होते.👇
कारण होते 'जॉर्ज फ्लॉइड' या ब्लॅक अमेरिकन कलाकाराची एका पोलीस अधिकाऱ्याकडून वंशद्वेषातून झालेली हत्या. या घटनेचा तीव्र निषेध नोंदविण्यासाठी ऐन कोरोनाकाळातही समस्त अमेरिकन जनता रस्त्यावर उतरली होती. त्यात जसे अमेरिकन ब्लॅक होते अगदी तसेच अमेरिकन व्हाईटही👇
त्यांच्या खांद्याला खांदा लावून या आंदोलनात सहभागी झाले होते. या अमेरिकेतील घटनेनंतर भारतात अशी अनेक प्रकरणे कमी अधिक प्रमाणात घडून गेली. परंतु त्यातही क्रौर्याची परिसीमा गाठलेले प्रकरण म्हणजे; 'हाथरस सामूहिक बलात्कार प्रकरण'. या प्रकरणानंतर संबंध देश👇
सवर्ण आणि दलित अशा गलिछ भेदत विभागला गेला.पीडितेवर झालेला बलात्कार हे घृणास्पद कृत्य नसून जातीय अस्मितेचा विषय आहे हे सिद्ध करण्यात आपल्या देशातील मुख्य प्रवाहातील माध्यमे तर यशस्वी झालीच परंतु त्याचबरोबर आपल्या यंत्रणाही त्यात यशस्वी झाल्या.👇
या सगळ्या घटनांच्या पार्श्वभूमीवर मी माझ्या अमेरिकेत राहणाऱ्या मैत्रिणीला विचारले कि अमेरिकेत प्रत्येक घरोगणिक एवढी संवेदनशीलता कशी काय पाहायला मिळते? अन्याय, हक्क, अधिकार यांबाबत लोक इतके जागृत कसे काय असतात?त्यावर उत्तर देताना माझी मैत्रीण मला म्हणाली कि अरे सिद्धार्थ👇
अमेरिकेला मेल्टिंग पॉट असे उगाच म्हणत नाहीत. जगाच्या कानाकोपऱ्यातून येऊन लोक येथे स्थायिक झाले आहेत. इथे बहुसंख्य ज्यू असे आहेत ज्यांच्या पूर्वजांनी हिटलरच्या छळछावणीत दिवस काढले आहेत, काही ज्यू असे आहेत ज्यांचे पूर्वज हिटलरच्या भयानक वंशसंहाराला बळी पडले आहेत👇
.इथे काही आफ्रिकन लोक असे आहेत ज्यांनी रवांडा, डार्टर या आफ्रिकन देशातला वंशसंहार प्रत्यक्ष अनुभवला आहे. अमेरिकेत सुरज येंगडे आणि सुजाता गिडला यांसारखे दलित भारतीयही आहेत ज्यांनी आपल्या प्रत्यक्ष आयुष्यात अन्याय, अत्याचाराच्या झळा सोसल्या आहेत.👇
त्यामुळे बहुसंख्य अमेरिकन नागरिकांच्या जाणीवा आणि संवेदना टोकदार असतात. म्हणूनच अमेरिकेत कानाकोपऱ्यात घडलेल्या अन्यायाला राष्ट्रीय स्वरूप क्षणार्धात प्राप्त होते.परंतु क्लेश या गोष्टीचा वाटत राहतो कि पदोपदी अन्याय, अत्याचाराचं गाठोडं आपल्या पाठी वागवणाऱ्या भारतीयांच्या👇
जाणीवा एवढ्या बोथट कशा काय?गावपातळीवर असो वा देशपातळीवर कुठे काहीही झाले तरी आम्हाला त्याचे काहीच देणेघेणे नसते.आंदोलने,निषेध सभा,मोर्चे ह्या सगळ्या गोष्टी आम्हाला फॅशन शो वाटतात.जोपर्यंत एखादी गोष्ट आमच्यावर शेकत नाही तोपर्यंत आंदोलने म्हणजे देशद्रोह्यांचा अड्डाच वाटतो आम्हाला👇
पण एकदा का आम्हाला चटका बसला कि तेव्हा मात्र माझ्याबाजूने कुणीतरी उभे राहावे, कुणीतरी आंदोलन करावे अशी आपली तीव्र भावना असते. याबाबतीत जर्मनीचंच मोठं जितंजागत उदाहरण आपल्यासमोर आहेच कि. कारण त्याहीवेळी नाझी नरसंहाराच्या त्याकाळात आमचा त्याच्याशी काय संबंध?👇
असे म्हणणारे अलिप्ततावादी काही कमी नव्हते जर्मनीत.काहींनी तर चक्क आपल्या डोळ्यांना झापड लावून घेतली होती. अशा या लोकांना पाहून निमोलर नावाच्या एका जर्मन कवीने फार समर्पक आणि डोळ्यात अंजन घालणारी कविता लिहिली होती.तिचा भावानुवाद मी खाली देत आहे;👇
ते प्रथम कम्युनिष्टांचा वेध घेत आले
मी काहीच बोललो नाही,
कारण मी कम्युनिष्ट नव्हतो.
त्यानंतर ते कामगार कार्यकर्त्याच्या शोधात फिरू लागले
मी मनात म्हटले, माझा कुठाय कामगार संघटनेशी संबंध
मी काहीच बोललो नाही
मग ते ज्यू वंशविच्छेदाचे सूत्र घेऊन सर्वत्र धावू लागले
मी मनात म्हटले,👇
मी काही ज्यू नाही;
मी शांतच राहिलो,
त्यानंतर ते माझाच शोध घेत आले;
पण तोपर्यंत त्यांच्याविरुद्ध आवाज
काढू शकतील असे बाकी कोणीच उरलेच नव्हते. 👇
हि कविता वेगवेगळ्या रूपात आठवण्याची वेळ आपल्यावर येणार नाही इतकी खबरदारी आपण सगळ्यांनीच येत्या काळात घ्यायलाच हवी. #OpinionMatters #AllLivesMatters
• • •
Missing some Tweet in this thread? You can try to
force a refresh
#खऱ्या_स्वातंत्र्याचे_शिल्पकार #JohnHowardGriffin
खऱ्या स्वातंत्र्याचे शिल्पकार या लेखमालेत काल आपण महात्मा बसवेश्वर यांच्या कार्याविषयी थोडक्यात माहिती घेतली.त्यातून असे लक्षात आले कि खरे स्वातंत्र्य म्हणजे केवळ परकीयांच्या जोखडातून मुक्तता असे नसून बऱ्याचदा स्वकीयांच्या👇
जोखडातून मुक्तता असाही त्याचा अर्थ होतो.आणि विशेष म्हणजे ह्या स्वातंत्र्याचा व्याप केवळ एका देशापुरता मर्यादित नसून तो विश्वव्यापी असा असतो. त्यामुळे मी आज अशाच एका खऱ्या स्वातंत्र्याच्या शिल्पकाराची गोष्ट सांगणार आहे.त्याच नाव आहे 'जॉन हॉवर्ड ग्रिफिन'.👇
मला ग्रिफिनची ओळख त्याचं 'ब्लॅक लाईक मी' हे पुस्तक वाचल्यावर झाली. आपल्या दलित साहित्यात मैलाचा दगड ठरलेलं शरण कुमार लिंबाळे यांचं अक्करमाशी जस आपल्या सर्वांगाला झिणझिण्या आणत अगदी तशाच झिणझिण्या ग्रिफिनच ब्लॅक लाईक मी वाचल्यावर येतात. मुळात जॉन ग्रिफिन हा एक अमेरिकन👇
नुकतंच व्हॅलरी स्टील हीच पॅरिस फॅशन हे पुस्तक वाचण्यात आलं.मूळची अमेरिकन असलेली ही लेखिका पॅरिस आणि फ्रांसबद्दल लिहिताना तिच्या नागरिकत्वाबाबत आपला सपशेल गोंधळ उडावा इतक्या सराईतपणे फ्रान्सच्या अंतरंगात शिरते.पुस्तकाचं शीर्षक पाहता प्रथमदर्शनी आपला असा (गैर)समज होण्याची शक्यता👇
आहे की; या पुस्तकात सरधोपटपणे केवळ फॅशन या विषयावर काथ्याकूट केला असेल. पण या समजाला फाटा देत लेखिकेने सुमारे ५०० वर्षांच्या कपड्यांच्या फॅशन्समधून फ्रांसचा सांस्कृतिक इतिहास अलगदपणे उलगडत नेला आहे. खरं तर मला ही कल्पनाच खूप महत्वाची आणि समर्पकही वाटली. कारण बघा ना कपड्यांच्या👇
फॅशन्स जसजशा बदलत गेल्या, त्या बदलांना बारकाईने टिपून पुन्हा त्याच्याच सहाय्याने एखाद्या राष्ट्राचा सांस्कृतिक इतिहासाचा सबंध पट जगासमोर मांडणं. Alison Lurie हीच The Language Of Clothes हे तसं याच धाटणीच असलं तरी त्यातून ऐतिहासिक दृष्टिकोनापेक्षा मानसिक दृष्टिकोन जास्त झिरपतो.👇
साधारण वीस एक वर्षांपूर्वी इंग्लंडच्या प्रिन्स चार्ल्सने अशी तक्रार केली होती की, हल्ली इंग्लंडमध्ये शेक्सपिअर फारसा वाचला जात नाही. प्रिन्स चार्ल्सचे हे विधान तसे धक्कादायकच म्हणायला हवं, कारण एकीकडे ब्रिटनचे भलेमोठे साम्राज्य आणि दुसरीकडे शेक्सपिअर यातून एकाची निवड करायची👇
झाल्यास; आम्ही एखादवेळेस साम्राज्यावर पाणी सोडू परंतु शेक्सपिअर कदापी सोडणार नाही अशा म्हणणाऱ्या ब्रिटिशांवर आज शब्दांचा साक्षात पंडित शेक्सपिअरला सोडण्याची वेळ येत असेल तर भारतातील शब्द पुजाऱ्यांची काय स्थिती असेल याबाबत मौन बाळगलेलच बर.पण ब्रिटिशांच्या या शेक्सपिअर प्रेमावरून👇
आपल्या एक गोष्ट नक्की लक्षात आली असेल की शब्दांच सामर्थ्य ते किती. जर तुम्ही 'गली बॉय' हा सिनेमा पाहिला असेल तर त्यातल्या अपना टाइम आयेगा या गाण्यातली एक ओळ आहे बघा 'ये शब्दोका ज्वाला मेरी बेढिया पिघलायेगा' म्हणजे अशी वज्रहून कठीण जोखड वितळविण्याची क्षमताही शब्दांमध्ये असते👇
साधारण २०१५ च्या आसपास मी माझे ट्विटर अकाउंट उघडले होते. पण फेसबुक चा जोर जरा जास्त होता म्हणून ट्विटरकडे फारसे फिरकणे होत न्हवते. अगदी मागच्या वर्षापर्यंत ट्विटर मी गांभीर्याने घेत नव्हतो. परंतु मागील वर्ष अखेरीस ट्विटर वर बरेच मटणप्रेमी, साहेबाप्रेमी, काही चळवळे कार्यकर्ते,👇
खास ट्रोलर यांची मांदियाळीच दिसली. आणि त्यात विशेष म्हणजे हि सगळी मराठी मंडळी. त्यामुळे आपलेपणा जाणवला. त्यातल्या अनेक जणांशी वैयक्तिक संपर्कही झाला. काहीजण प्रत्यक्ष भेटलेही. पण खास ट्विट करायला अशी सवड होत नव्हती. मनातून इच्छा खूप असायची पण ट्विटर कसं वापरायचं याबद्दलच घोर👇
अज्ञान आणि वेळेची मारामार या धबडग्यात कधी व्यक्त होण्याची संधी मिळालीच नाही. पण माझा मित्र @Digvijay_004 याने मला बरेच प्रोत्साहन दिले. ट्विटर चे बारकावे समजावून सांगितले. दिग्विजयच्या प्रोत्साहनामुळेच मी आज लिहू शकलो,व्यक्त होऊ शकलो. आणि विशेष म्हणजे ना भूतो ना भविष्यती!👇
आज मी गांधींच्या राजकारण प्रवेशाबाबत थोडं विवेचन करणार आहे, इ.स. १९१५ साली गांधीजींचा भारतात प्रवेश झाला. आणि मग विविध आंदोलने, चळवळी, उपोषणे, निवडणुका या सगळ्या खटाटोपानंतर गांधींनी भारताला स्वातंत्र्य मिळवून दिले.👇
हे आपल्याला अगदी तोंडपाठ असते. पण त्याच्या खोलात जाण्याचा किंवा त्याच्यामागचा कार्यकारणभाव समजावून घेण्याचा आपण कधीच प्रयत्न करत नाही. जे गांधी साध्या झुरळाला घाबरायचे, अंधाराला घाबरायचे त्या गांधींनी इंग्रजांपुढे काठी रोवून उभे राहण्याचे धैर्य कुठून आणले असेल?👇
बरं भारतात येण्याआधी गांधीजींची जीवनशैली तपासू जाता आपल्याला गांधी कायद्याचे विद्यार्थी कमी आणि अध्यात्मिक धर्मगुरूच जास्त वाटतात. कारण सातत्याने विविध धर्मग्रंथांचा अभ्यास करणे, प्युरिटन संप्रदायाच्या सभेला न चुकता उपस्थित राहणे,अगदी पॅरिसला जाऊन तिथल्या भव्य चर्चेस मध्ये 👇