#खऱ्या_स्वातंत्र्याचे_शिल्पकार
चंद्रपूर,रायपूर,ईस्ट गोदावरी वैगेरे जिल्हे म्हणजे आदिवासीबहुल क्षेत्र. अगदी पुरातन काळापासून या भागात राजगोंड,माडिया,बडा माडिया यांसारख्या कैक आदिवासी जमातींची वस्ती आहे. साधारण १९७१ सालापासून या भागात नक्षलवाद फोफावला आणि या भागातील
आदिवासी जमाती तशा दुर्लक्षितच राहिल्या.परंतु या आदिवासी जमातींचा सातासमुद्रापार नावाजला गेलेला एक विशेष गुणधर्म म्हणजे या आदिवासी जमातींचे शिकार करण्याचे पद्धती तंत्र. हे आदिवासी सर्वप्रथम जंगलातल्या नेमक्या कोणत्या क्षेत्रात शिकार करायची आहे ते क्षेत्र निश्चित करतात.
मग त्या ठरलेल्या क्षेत्राला अशा रीतीने वेढा देतात कि वेढा आवळल्या गेल्यावर जनावराला पुढे जायला एकच लहानसा मार्ग उरेल. चारही बाजूने घेरून त्या जनावराला खिंडीत पकडून शेवटाला बांधलेल्या दोरांच्या मजबूत जाळीत अडकवायचं आणि अखेर त्या जनावराचे सगळे मार्ग बंद करून त्याची शिकार करायची.
मित्रांनो अगदी याच जनावराप्रमाणे भारताची मागील १०० वर्षांपूर्वी केविलवाणी अवस्था झाली होती. चारही बाजूने भारताला घेरल्या गेलं होत. जाळीचे दोरही घट्ट करण्यात आले होते. पण समोर असणाऱ्या निमुळत्या खिंडीतून मोहनदास गांधी नावाच्या इसमाने भारताला सुखरूप बाहेर काढले.
कसे ते या थ्रेड मध्ये समजून घेऊयात. जवळपास १९१८ सालाच्या अखेरीस पहिल्या महायुद्धाची अखेर झाली. या युद्धात जर्मनीला मानहानीकारक पराभव स्वीकारावा लागला.त्यामुळे जर्मनीत साधारण याच कालखंडात उग्र राष्ट्रवाद उफाळून येण्यास सुरुवात झाली.
याच उग्र राष्ट्रवादातून हिटलरच्या नाझीवादाने जन्म घेतला आणि अखेरीस १९३३ साली हिटलरने जर्मनीची सूत्रे आपल्या हाती घेऊन नाझीवादाचं क्रूर प्रदर्शन सुरु केलं. दुसरीकडे रशियात लेनिनच्या मृत्यूनंतर जोसेफ स्टालिन याने रशियात सत्तेची सूत्रे आपल्या हाती घेत राष्ट्रनिर्माणासाठी केवळ
हिंसा हा एकमेव पर्याय आहे असं म्हणत त्याने आपल्या विरोधात जाणाऱ्या हजारो रशियनांची कत्तल सुरु केली. तिकडे इटलीमध्ये लोकभावनांवर स्वार होत मुसोलिनीने अगदी अलगदपणे आपला फॅसिस्टवाद लोकांच्या गळी उतरविण्यास सुरुवात केली होती. आशिया खंडात फार बरी परिस्थिती होती असे मुळीच नव्हे.
कारण याच कालावधीत चीनमध्ये माओ-त्से-तुंग हा सत्तेवर होता आणि त्याने त्याचा लॉंग मार्च याच काळात काढायला सुरुवात केली होती. जपानमध्ये याच सुमारास टोकियो शहरात मार्शल लॉ लावण्यात येऊन विरोधकांची बेसुमार कत्तल सुरु होती आणि जपान एका क्रूर हुकूमशाहीकडे प्रवास सुरु करत होता.
हे कमी म्हणून कि काय तर भारतात मुस्लिम लीग आणि हिंदू महासभा पदोपदी आपला फणा बाहेर काढतच होत्या. म्हणजे एकंदरीत मी वर म्हटल्याप्रमाणे त्या आदिवासींच्या तावडीतील जनावराप्रमाणे भारत देश चारही बाजूने हिंसक शिकाऱ्यांनी घेरला गेला होता. एका बाजूने नाझीवाद,दुसऱ्या बाजूने फॅसिस्टवाद,
तिसऱ्या बाजूने रक्तरंजित मार्क्सवाद, आणि चौथ्या बाजूने कट्टर धार्मिकता. परंतु तरीही गांधीबाबांनी अगदी कुशलतेने भारताला समोर असणाऱ्या निमुळत्या खिंडीतून सुखरूप बाहेर काढलं. कारण राष्ट्रनिर्माणासाठी केवळ हिंसा हेच योग्य माध्यम आहे असे चहुबाजूने वातावरण असताना गांधींनी भारताला
अहिंसेच्या मार्गाने नेले.आणि भारताची शिकार होता होता राहिली. उदाहरणादाखल म्हणून पाहायचे झाल्यास आपल्याला विनोबा भावे आणि अरविंद घोष या व्यक्तिमत्वांकडे पाहता येईल.हि दोन माणसं अगदी बॉम्ब बनविण्याच्या तयारीत होती.पण गांधींच्या प्रभावाखाली येत त्यांनी बॉम्ब ऐवजी गीता हातात घेतली.
सरहद्द गांधी म्हणून परिचित असणाऱ्या खान अब्दुल गफार खान यांनी आपल्यासोबत तब्बल १ लाख पठाणांना आपल्या बंदुका खाली टाकायला लावून गांधींचा अहिंसेचा मार्ग स्वीकारण्यास भाग पाडले. अशी असंख्य उदाहरणं आपल्याला सापडतील. यावरून लक्खपणे असे लक्षात येते कि गांधींमुळे भारताच्या
स्वातंत्र्याला खरे नैतिक अधिष्ठान प्राप्त झाले. भारताचे स्वातंत्र्य कोणत्या मूल्यांच्या आधारावर मिळेल याबाबत एक व्यापक चौकट गांधींनी आखून दिली. म्हणूनच आज एकविसाव्या शतकात तुम्ही आम्ही मोकळा श्वास घेऊ शकतोय. याच ऐतिहासिक कारणामुळे मला गांधी
खऱ्या स्वातंत्र्याचे शिल्पकार वाटतात, इतरांपेक्षा कैकपटीने वेगळे आणि धाडसी वाटतात. या प्रसंगी मला सुरेश भटांची एक सुंदर कविता प्रकर्षाने नमूद करावीशी वाटते;
दिले प्रत्येक वस्तीला आम्ही आकाश सोनेरी|
जिथे जातो तिथे हाका उषेच्या वाटतो आम्ही|| #SiddharthNaik
• • •
Missing some Tweet in this thread? You can try to
force a refresh
अगदी बालपणापासूनच अमेरिकेत राहणारी माझी एक मैत्रीण आहे. ती वंशाने जरी भारतीय असली तरी अमेरिकन म्हणावी इतपत ती आता अमेरिकेच्या संस्कृतीत मिसळल्या गेली आहे. मध्यंतरी कोरोनाचा अमेरिकेत मोठा कहर चालू असतानाहि आंदोलन करण्यासाठी अमेरिकन नागरिक मोठ्याप्रमाणावर रस्त्यावर उतरले होते.👇
कारण होते 'जॉर्ज फ्लॉइड' या ब्लॅक अमेरिकन कलाकाराची एका पोलीस अधिकाऱ्याकडून वंशद्वेषातून झालेली हत्या. या घटनेचा तीव्र निषेध नोंदविण्यासाठी ऐन कोरोनाकाळातही समस्त अमेरिकन जनता रस्त्यावर उतरली होती. त्यात जसे अमेरिकन ब्लॅक होते अगदी तसेच अमेरिकन व्हाईटही👇
त्यांच्या खांद्याला खांदा लावून या आंदोलनात सहभागी झाले होते. या अमेरिकेतील घटनेनंतर भारतात अशी अनेक प्रकरणे कमी अधिक प्रमाणात घडून गेली. परंतु त्यातही क्रौर्याची परिसीमा गाठलेले प्रकरण म्हणजे; 'हाथरस सामूहिक बलात्कार प्रकरण'. या प्रकरणानंतर संबंध देश👇
#खऱ्या_स्वातंत्र्याचे_शिल्पकार #JohnHowardGriffin
खऱ्या स्वातंत्र्याचे शिल्पकार या लेखमालेत काल आपण महात्मा बसवेश्वर यांच्या कार्याविषयी थोडक्यात माहिती घेतली.त्यातून असे लक्षात आले कि खरे स्वातंत्र्य म्हणजे केवळ परकीयांच्या जोखडातून मुक्तता असे नसून बऱ्याचदा स्वकीयांच्या👇
जोखडातून मुक्तता असाही त्याचा अर्थ होतो.आणि विशेष म्हणजे ह्या स्वातंत्र्याचा व्याप केवळ एका देशापुरता मर्यादित नसून तो विश्वव्यापी असा असतो. त्यामुळे मी आज अशाच एका खऱ्या स्वातंत्र्याच्या शिल्पकाराची गोष्ट सांगणार आहे.त्याच नाव आहे 'जॉन हॉवर्ड ग्रिफिन'.👇
मला ग्रिफिनची ओळख त्याचं 'ब्लॅक लाईक मी' हे पुस्तक वाचल्यावर झाली. आपल्या दलित साहित्यात मैलाचा दगड ठरलेलं शरण कुमार लिंबाळे यांचं अक्करमाशी जस आपल्या सर्वांगाला झिणझिण्या आणत अगदी तशाच झिणझिण्या ग्रिफिनच ब्लॅक लाईक मी वाचल्यावर येतात. मुळात जॉन ग्रिफिन हा एक अमेरिकन👇
नुकतंच व्हॅलरी स्टील हीच पॅरिस फॅशन हे पुस्तक वाचण्यात आलं.मूळची अमेरिकन असलेली ही लेखिका पॅरिस आणि फ्रांसबद्दल लिहिताना तिच्या नागरिकत्वाबाबत आपला सपशेल गोंधळ उडावा इतक्या सराईतपणे फ्रान्सच्या अंतरंगात शिरते.पुस्तकाचं शीर्षक पाहता प्रथमदर्शनी आपला असा (गैर)समज होण्याची शक्यता👇
आहे की; या पुस्तकात सरधोपटपणे केवळ फॅशन या विषयावर काथ्याकूट केला असेल. पण या समजाला फाटा देत लेखिकेने सुमारे ५०० वर्षांच्या कपड्यांच्या फॅशन्समधून फ्रांसचा सांस्कृतिक इतिहास अलगदपणे उलगडत नेला आहे. खरं तर मला ही कल्पनाच खूप महत्वाची आणि समर्पकही वाटली. कारण बघा ना कपड्यांच्या👇
फॅशन्स जसजशा बदलत गेल्या, त्या बदलांना बारकाईने टिपून पुन्हा त्याच्याच सहाय्याने एखाद्या राष्ट्राचा सांस्कृतिक इतिहासाचा सबंध पट जगासमोर मांडणं. Alison Lurie हीच The Language Of Clothes हे तसं याच धाटणीच असलं तरी त्यातून ऐतिहासिक दृष्टिकोनापेक्षा मानसिक दृष्टिकोन जास्त झिरपतो.👇
साधारण वीस एक वर्षांपूर्वी इंग्लंडच्या प्रिन्स चार्ल्सने अशी तक्रार केली होती की, हल्ली इंग्लंडमध्ये शेक्सपिअर फारसा वाचला जात नाही. प्रिन्स चार्ल्सचे हे विधान तसे धक्कादायकच म्हणायला हवं, कारण एकीकडे ब्रिटनचे भलेमोठे साम्राज्य आणि दुसरीकडे शेक्सपिअर यातून एकाची निवड करायची👇
झाल्यास; आम्ही एखादवेळेस साम्राज्यावर पाणी सोडू परंतु शेक्सपिअर कदापी सोडणार नाही अशा म्हणणाऱ्या ब्रिटिशांवर आज शब्दांचा साक्षात पंडित शेक्सपिअरला सोडण्याची वेळ येत असेल तर भारतातील शब्द पुजाऱ्यांची काय स्थिती असेल याबाबत मौन बाळगलेलच बर.पण ब्रिटिशांच्या या शेक्सपिअर प्रेमावरून👇
आपल्या एक गोष्ट नक्की लक्षात आली असेल की शब्दांच सामर्थ्य ते किती. जर तुम्ही 'गली बॉय' हा सिनेमा पाहिला असेल तर त्यातल्या अपना टाइम आयेगा या गाण्यातली एक ओळ आहे बघा 'ये शब्दोका ज्वाला मेरी बेढिया पिघलायेगा' म्हणजे अशी वज्रहून कठीण जोखड वितळविण्याची क्षमताही शब्दांमध्ये असते👇
साधारण २०१५ च्या आसपास मी माझे ट्विटर अकाउंट उघडले होते. पण फेसबुक चा जोर जरा जास्त होता म्हणून ट्विटरकडे फारसे फिरकणे होत न्हवते. अगदी मागच्या वर्षापर्यंत ट्विटर मी गांभीर्याने घेत नव्हतो. परंतु मागील वर्ष अखेरीस ट्विटर वर बरेच मटणप्रेमी, साहेबाप्रेमी, काही चळवळे कार्यकर्ते,👇
खास ट्रोलर यांची मांदियाळीच दिसली. आणि त्यात विशेष म्हणजे हि सगळी मराठी मंडळी. त्यामुळे आपलेपणा जाणवला. त्यातल्या अनेक जणांशी वैयक्तिक संपर्कही झाला. काहीजण प्रत्यक्ष भेटलेही. पण खास ट्विट करायला अशी सवड होत नव्हती. मनातून इच्छा खूप असायची पण ट्विटर कसं वापरायचं याबद्दलच घोर👇
अज्ञान आणि वेळेची मारामार या धबडग्यात कधी व्यक्त होण्याची संधी मिळालीच नाही. पण माझा मित्र @Digvijay_004 याने मला बरेच प्रोत्साहन दिले. ट्विटर चे बारकावे समजावून सांगितले. दिग्विजयच्या प्रोत्साहनामुळेच मी आज लिहू शकलो,व्यक्त होऊ शकलो. आणि विशेष म्हणजे ना भूतो ना भविष्यती!👇
आज मी गांधींच्या राजकारण प्रवेशाबाबत थोडं विवेचन करणार आहे, इ.स. १९१५ साली गांधीजींचा भारतात प्रवेश झाला. आणि मग विविध आंदोलने, चळवळी, उपोषणे, निवडणुका या सगळ्या खटाटोपानंतर गांधींनी भारताला स्वातंत्र्य मिळवून दिले.👇
हे आपल्याला अगदी तोंडपाठ असते. पण त्याच्या खोलात जाण्याचा किंवा त्याच्यामागचा कार्यकारणभाव समजावून घेण्याचा आपण कधीच प्रयत्न करत नाही. जे गांधी साध्या झुरळाला घाबरायचे, अंधाराला घाबरायचे त्या गांधींनी इंग्रजांपुढे काठी रोवून उभे राहण्याचे धैर्य कुठून आणले असेल?👇
बरं भारतात येण्याआधी गांधीजींची जीवनशैली तपासू जाता आपल्याला गांधी कायद्याचे विद्यार्थी कमी आणि अध्यात्मिक धर्मगुरूच जास्त वाटतात. कारण सातत्याने विविध धर्मग्रंथांचा अभ्यास करणे, प्युरिटन संप्रदायाच्या सभेला न चुकता उपस्थित राहणे,अगदी पॅरिसला जाऊन तिथल्या भव्य चर्चेस मध्ये 👇