Thread by @Nature__bird

#अर्जुन
Terminalia arjuna
Combreteceae
रामायण,महाभारतातील अर्जुन
नक्षत्र-स्वाती
वायूदैवत,
तत्व-आग्नी
नक्षत्र दैवत- राहु
तुळा राशीवाले अर्जुन च्या झाडाची लागवड करण्यासाठी शुभ मानतात.

हे कमी पानगळीचा वृक्ष आहे. उन्हाळ्यात सूरवातीस पाने धारण केलेला दिसुन येतो
#औषधीवनस्पती
(१)

.खोडाची साल जाड,गूळगूळीत, पांढरट आसते.हा सुमारे ८० फुटांपर्यंत वाढतो जमिनीकडील बुंधा काहीसा पसरलेला व विशिष्ट उंचीवरन फांद्या पसरलेल्या असतात . पाने साधी , समोरासमोर किंवा एकाआड एक असतात.पानांच्या देठाजवळ एक किंवा दोन ग्रंथी असतात , फुले देठरहित पुष्पगुच्छामध्ये बोटभर
(2)

भागावर एकवटलेली असतात . फळ गर्द बदामी , पाच पाकळया असलेले असते , फुले फेब्रुवारी - मार्चमध्य येतात . त्यानंतर फळे मे पर्यंत परिपक्व होतात ,

नैसर्गीक अधिवास व हवामान हिमालयाच्या पायथ्यापासून ते मध्यदक्षिण भारतातील राज्यामध्ये प्रामुख्याने ही वनस्पती आढळते . समशीतोष्ण
(3)

आर्द्र पर्णझडी , कोरडे , शुष्क पर्णझडी वनामध्ये , विशेषत : पाण्याच्या जागेत , नद्या - नाले यांच्या काठाने ही वनस्पती आढळते . शोभा वाढविण्यासाठी व सावलीसाठी या वृक्षाची लागवड केलेली आढळते. महाराष्ट्रात कोकणपश्चिम - उत्तर महाराष्ट्रातील जिल्हे व विदर्भ इ.ठिकाणी हा वृक्ष आढळतो
(4)

नैसर्गीक पुर्नउत्पादन - नैसर्गिक पुर्नउत्पादन पावसाळयाचे सुरवातीचे काळात नदीपात्रात आढळून येते वळवाचे पावसात नदी नाल्यात जमा झालेल्या पाला - पाचोळयातील बियांचे अकुरण सहज दिसते . एप्रिल - मे महिन्यात परिपक्क फळे गोळा करून काडीकचरा काढून बियाणे चांगले वाळवून साठविले जावे
(5)

शक्यतो ताजी फळे रोपे निर्मितीसाठी वापरावेत.एक किलोत साधारणत : १७५-४५० फळे असतात , प्रक्रिया न करता फळे रोपे निर्मितीसाठी पेरल्यास ५०-६० % तर गरम पाण्यात १२ तास फळे बुडवून पेरल्यास ९ ० % पर्यंत रुजवा मिळतो.
सालींनमध्ये कँल्शिअम भरपूर असल्याने फ्रँक्चर लवकर भरुन येण्यासाठी
(6)

आयूर्वेदिक औषधींनमध्ये याच्या सालीचा वापर मोठ्या प्रमाणावर होतो कफ व पित्तदोषावरही याच्या सालीचे पावडर आयूर्वेदिक औषधात वापरतात त्यासाठी झाडे सहा - सात वर्षांची झाल्यानंतर जिवंत साल काढली जाते . साल काढताना ऑक्टोबर ते फेब्रुवारी हा काळ निवडणे आवश्यक आहे,यामुळे साल
(7)

काढलेल्या भागाची जखम पावसाळयापूर्वी भरून येते . साल काढतांना चारही बाजूंची साल न काढत एका बाजूची साल प्रथम १०x२० सें.मी.इतक्या भागाची काढावी.त्यानंतर त्या समोरील भागाची साल दोन महिन्यानंतर काढावी . अशा पध्दतीने राहिलेल्या बाजूंची साल काढावी . यापासून वर्षभरात अर्धा किलो
(8)

वाळलेली साल मिळते . बाजारात अर्जुन पावडरला सध्या ३००-४०० रु .प्रति किलो दर आहे . उपयोग : अर्जुन वृक्षांचे लाकूड रंगाने लालसर , कठीण , टीकाऊ असते . इमारत बांधकामासाठी मुख्यत्वेकरुन उपयोग केला जातो . गाभ्याचे लाकूड तपकिरी व खूप कठीण असते . बाहय लाकूड पांढरट - लालसर असते
(9)

लाकडामध्ये वर्षायू वलये नीट दिसत नाहीत . कृषी अवजारे , बोटबांधणी , गाडयांची चाके , प्लायवूड , इत्यादीसाठी वापर केला जातो . कोळसा निर्मितीसाठी ही प्रजाती चांगली मानतात . जळाऊ , इंधन , चारा इ.साठीही वापर करतात
(10)

पाणथळ जागेतील कामासाठी या लाकडाचा उपयोग केला जातो.जून्या काळी विहिरी बांधताना याचा उपयोग करत असत.टसर रेशमाची किडे वाढवण्यासाठी उपयुक्त झाड आहे.
(11/11)
@Unrollme @threadreaderapp