Thread by @kian1024

دوستی شیرازی داشتم که سر صحبت از دیوان حافظ و لهجه‌ی شیرازی، می‌گفت حافظ را باید «بی‌لهجه‌» خواند و منظورش از «بی‌لهجه»، لهجه‌ی تهرانی بود. افسوس. یعنی نگاه «اصلیش ماییم و فرعیش شما» نه تنها برای طرف غالب نهادینه شده بلکه برای طرف مغلوب هم. (۱)

#فارسی_دوستی

یک: یاد بگیریم بگوییم لهجه‌ی تهرانی، لهجه‌ی شیرازی، لهجه‌ی هراتی، … نگوییم بی‌لهجه و بالهجه. واژه، اندیشه را شکل می‌دهد. بی‌لهجه نداریم. فارسی معیار؟ بی‌خیال! خواهم گفت.

دو: حافظ احتمالا به گوشش هم نخورده بوده که «نَمی‌توان»، «نِمی‌توان» تلفظ شود و «دستُم»، «دستَم». بله ... (۲)

... شیرازیِ سعدی و حافظ، شیرازیِ امروز نیست، ولی تهرانیِ امروز که اصلا هیچ! لهجه‌ی حافظ‌خوانی تنها مثالی برای آغاز سخن بود و موضوع این رشته توییت نیست. همچنین زبان گفتار رایج حافظ و سعدی، چیزی که در نوشتار منظومه‌هایشان می‌بینیم نبوده، ولی آن هم موضوع این رشته نیست. (۳)

سه: در «ما قراره بهتر از این بدونیم و نگیم بی‌لهجه»، همین {قراره، بدونیم، نگیم} به جای {قرار است، بدانیم، نگوییم} یعنی لهجه‌ی تهرانی (گویش «نَگوییم» به فتح نون هم تهرانی‌ست ولی این مورد موضوع سخن نیست). چرا «قراره»ی تهرانی پذیرفته و شایع است ولی «قرارست» اصفهانی و قزوینی نه؟ (۴)

٪۹۹ توییتر به لهجه‌ی تهرانی‌ست، حتی از مثلا خوزستانی که درباره‌ی خوزستان نوشته. نه نوشتن به غلظتی که برای سایر فارسی‌زبانان ناخوانا باشد، ولی نباید ردپای فارسی مشهدی در نوشته‌ی یک مشهدی پررنگ‌تر از ردپای فارسی تهرانی باشد؟ «مو فردا مییم» برای منِ تهرانی مفهوم نیست؟ چرا هست. (۵)

چهار: اگر یک آمریکایی از یک اسکاتلندی بخواهد در توییتش به جای I dinnae بنویسد I ain't (دو صورت موازی از I don't)، بدیهی احمقانه و خودخواهانه است، ولی در ایران گویا معقول است پایتخت‌نشینان از دیگران انتظار نوشتن «میایم» به جای «مییم» داشته باشند (دو صورت موازی از «می‌آییم»). (۶)

پنج: زیبایی به گوناگونی‌ست، نه به هم‌گرا شدن به یک فرم، آن هم به بی‌اصل و ریشه‌ترین فرم: لهجه‌ی تهرانی در مقایسه به همه‌ی لهجه‌های دیگرِ فارسی.

شش: فارسی معیار آن چیزی که فکر می‌کنید نیست. فارسی معیارِ امروز، تنها یعنی چیزی که در همین دو سه سده‌ی پیش انتخاب شده به عنوان ... (۷)

... زبان دربار و دولت و اخبار تلویزیون، از روی لهجه‌ی تهرانی. نخست، فارسی معیار به معنی فارسی درست‌تر یا فارسی پیش‌فرض نیست. دوم، همین فارسی معیار هم محدود به «نَ» در «نگوییم» است، یعنی «نگیم» حتی فارسی معیار هم نیست. ذوب شدن در فارسی تهرانی را با «فارسی معیار» توجیه نکنیم. (۸)

هفت: همین سخن درباره‌ی زبان هم هست. ترکی/عربی/کردی همان‌قدر زیبا و «باکلاس» هستند که فارسی. واژه‌ی مثلا شیک فارسی وسط ترکی، کلاس ندارد.

هشت: بیاییم به جای تهرانی به لهجه‌ی خود بنویسیم، دست کم گاهی. شاید کمکی کرد. شاید دوست شیرازی دیگر نگفت حافظ را بی‌لهجه (=تهرانی) بخوانیم! (۹)