Thread by @tarihsanatmit

Günaydın arkadaşlar. Bugün sizlere Eski Türklerin güzellik ilahesi Ayızıt’tan ve İslam Öncesi Türk toplumundaki kadının sosyal konumundan bahsedeceğim💙🤍

Türk mitolojisinde iyi huyun, güzelliğin, zerafetin ve inceliğin tanrıçası Ayızıt, genellikle aşkın ve güzelliğin sembolü olarak betimlenir. Bir kuğu kadar naiftir. Kuğuların kutsal sayılmasının ve onlara dokunulmamasının sebebi de budur.

Gümüş tüylü bir kısrak kılığına girebilir ve gökten bu şekilde iner. Kısrağın kuyruğu ve yeleleri ise kuğu kanadı biçimindedir. Ormanlarda dolaşır ve beyaz bir kalpağı vardır. Aynı zamanda omuzlarını açık bırakan bir şal giyer.

Ayızıt hayvan yavrularını ve Türk çocuklarını koruyan, sevgi ilham eder. Sarayının kapısında elinde gümüş kaplar ve kamçılar olan bekçiler vardır. Bu bekçiler kötü insanları içeriye almazlar. Ayızıt’ın kızları vardır ve onlar da kuğu kılığına girebilirler.

Bu kızların büyülü, beyaz tülleri vardır ve onları giyince kuğuya dönüşürler. Ayrıca Ayızıt’ın kızları beyaz turna kuşunu simgeler. Yakutlara göre Altın Kitap Ayızıt’ın elinde bulunur. Bu kitapta bütün insanların hayat hikayesi yazılıdır.

Bunların yanısıra Ayızıt, toplumsal bilincin, görünüşü olarak erdem, ahlak, fazilet timsali bir sembol şeklinde tasvir edilirken fiziksel özelliği hiç anlatılmaz. Bunun sebebi Türklerde kadın ve erkeğin fiziksel olarak ayrı düşünülmeyip eşit olmasıdır.

Dede Korkut hikayeleri incelendiğinde hiçbir noktada kadını küçük düşürücü bir söylem bulunmaz. Göktürk yazıtlarında kadın adı geçerse daima ilk sıraya yazılırdı. Bir başka eşitlikse miras meselesindeydi. Eski Türklerde kadın hukuki açıdan çağdaşlarından üstündü.

Mirastan pay alma hakları günümüzdeki pek çok kadından ileridir. Aynı dönemde Mezopotamya toplumlarında kız çocuğuna miras hakkı söz konusu bile olamazdı. Eşit miras hakkı İslam hukukunun Türk toplumuna yerleşmesi ile kaybedilmiştir ve Cumhuriyetle kadına geri verilmiştir.

Bunlar dışında Hint kadınlarının eşleri öldüğü zaman aileden biri sahip çıkmazsa kadının günah işleme olasılığı düşünülüp idam edildiği vakalar mevcuttur. Böyle bir Türk kadınının boşanma hakkı vardı. Ayrıca evlilik öncesinde kadının rızası olmazsa o evlilik gerçekleşmezdi.

Ataerkil bir toplumda böyle haklara rastlamanın mümkünatı zor görünüyor. Bu örneklerden anlaşıldığı üzere Türk kadını günlük yaşantıda statü sahibi, hakları ve dini toplumsal değerlerle korunan bir konumda bulunuyordu.

IX. yüzyılda yaşamış Fars tarihçi Taberî tarafından kaleme alınan Tarih-i Taberi'de anlatılana göre, Eski Türklerde bir kadına tecavüz etmek son derece ağır bir suçtu ve hainlikle bir tutulurdu. Vatan hainlerine ne ceza verilirse, tecavüzcülere de aynı ceza verilirdi.

Bilge Kağan yasasında da kadına vurmak kesinlikle yasaktı. Aynı dönemde Batı toplumlarında kadınların toplum içinde bile söz alma hakkı bile yokken Türk devletinde Kurultaylara kadınlar başkanlık edebiliyordu.

Tüm bunlar düşünüldüğünde Ziya Gökalp’in şu sözlerinin doğruluğu kanıtlanıyor: “Başka uluslar, çağdaş uygarlığa girmek için geçmişlerinden uzaklaşmak zorundadırlar; oysa Türklerin çağdaş uygarlığa girmeleri için, yalnız geçmişlerine (Göktürk Çağı) dönüp bakmaları yeterlidir.”

Sonuna kadar gelip okuyan herkese teşekkür ederim. Mitoloji toplumların kültürel hafızası ve bir nevi sosyolojisinin dışavurumudur. Herkese güzel mitler dilerim.💙🦢