Thread by @iuefsosyoloji

📝Edebiyat ve Sosyoloji Dersleri 101:

Edebi metinleri sosyolojik gözle nasıl okuruz? Sosyoloji, edebiyata düşündüğümüzden daha yakın olabilir mi? Yazar ne söyler, okur ne anlar, metnin asıl anlamı nedir?

Edebiyat ve sosyolojinin kesişiminde, Türkçede hangi kaynaklar mevcut?👇

Edebiyat ve sosyoloji, birbirine düşünüldüğünden daha da yakın iki alan belki de. Yazarın tarihsel toplumsal koşullarda yeniden anlam kazanması, değişen okur pratikleri, kitabın üretim-tüketim zincirindeki yeri vb. konular edebiyat kadar sosyolojide de önemli bir yer kaplıyor.

Bu ve benzeri konulara ilgi duyanlar için hem edebiyat sosyolojisinin hem de kültürel çalışmalar gibi disiplinler arası alanların sınırlarına girecek pek çok kaynak mevcut Türkçe literatürde. Bunlardan birkaçını birlikte hatırlayalım.

📚 Sanatın Kuralları – Pierre Bourdieu:

Gustave Flaubert'in yazarlık serüvenine etki eden toplumsal koşullar üzerinden edebiyat alanının nasıl oluştuğu, yazarın toplumsal olanla ne türden ilişkiler kurduğu ve bu karşılıklı etkileşimin hangi saiklerle var olduğu ele alınıyor.

📚Edebiyat Sosyolojisi – Gisele Sapiro:

Edebiyat Sosyolojisi alanına dair toplamda bir resim verildiği gibi özellikle kitabın 2. bölümünde yazar, yazarlık, yazarın toplumsal rolü gibi konulara değiniliyor. Metin, temel kavramlara yönelik bir el kitabı niteliğinde.

📚Romanın Yükselişi – Ian Watt:

Kitapta (Defoe, Richardson, Fielding üzerinden) özellikle “roman” türünün yeni yazar tipine, o tipin hem edebiyat kamusu içindeki rolü hem de toplumsal pozisyonuna olan etkisine, burjuvazi-edebiyat ilişkisine değiniliyor.

📚Kurmacanın Retoriği – Wayne C. Booth:

Çalışmanın özellikle 2. kısmı (Kurmacada Yazarın Sesi) ve 3. kısmı (Gayrişahsi Anlatı) daha ziyade edebiyat tekniği açısından "yazarın metindeki durumunu" ele alıyor. Metinde “Yazar-Okur-Eser” üçgeninin sosyolojisi de okunabilir.

📚Kültür – Raymond Williams:

Kitap, ele aldığı konuları "sanat" üst başlığıyla inceliyor. Sanatın toplumla ilişkisi üzerinden yer yer sanatçının durumu, sanatçı-sanat eseri ilişkisi inceleniyor. Metin, edebiyat sosyolojisi çalışmaları için de okurun önünde epeyce kapı aralıyor.

📚Kültür ve Toplum – R. Williams:

Kültürel çalışmalar alanının kurucu metinlerinden. Burada, sanayi toplumuyla birlikte edebiyat dünyasının yeniden şekillenmesi, yazarın toplumsal durumu, yazara yüklenen misyon gibi konular ele alınıyor. İlgi duyanlara alternatif bir kaynak.

📚Sanatın Toplumsal Üretimi – Janet Wolff:

Sanatın, bireysel bir düşünme pratiği mi yoksa toplumsal bir etkileşimin çıktısı mı olduğundan hareketle sanatçının/yazarın, eser/metin karşısındaki durumunu ele alan, sanat/edebiyat sosyolojisi çalışmaları için alternatif bir metin.

📚Batı Kanonu – Harold Bloom:

Sosyolojik çalışmaları bütünleyecek cinsten olan alanın kült eseri, Batı edebiyatına yön veren metinleri, yazarların toplumsal konumlarını da ele alarak inceliyor ve böylece kanonu oluşturan toplumsal dinamikleri de anlamaya yardımcı oluyor.

📚Edebi Üretim Teorisi – P. Macherey:

Edebiyatın bir üretim alanı olduğundan hareket eden yazar metinde farklı yazarlar ışığında bu üretimin başlıca problemlerini ele alıyor. Bu çerçevede yazarın toplumsal konumu ve yazarlık dilinin oluşumuna dair dikkat çekici noktalar sunuyor.

📚Başlangıçlar – Edward W. Said:

Said, bir eserin ortaya çıkış aşamasındaki tarihsel toplumsal koşullar, felsefi eğilimler, psikolojik boyutlar nelerdir gibi sorulardan hareketle edebi eserlerin üretimlerinde rol oynayan başlıca etmenleri sosyolojik bir perspektiften ele alıyor.

📚Dünya Edebiyat Cumhuriyeti – P. Casanova:

Metin, edebiyatın oluşumuna etki eden tarihsel, sosyolojik, ekonomik, politik etmenler odağında eserler ve yazarları inceliyor. Kitabın isminde “dünya” geçmesine rağmen çalışmanın Batı edebiyatıyla sınırlı kaldığını vurgulamak gerek.

📚Edebiyat Nedir? – Jean Paul Sartre:

Yazarı, yaşadığı dönemin toplumsal gerçeklerinden hareketle eylemini belirleyen bir aydın olarak gören Sartre bu metninde “içeriden” bir gözlemle edebiyata ve farklı alt alanlarına dair kendi felsefesinden hareketle yaklaşıyor.

📚Mucizevi Göstergeler – Franco Moretti:

Edebi eserlerin, yazıldıkları dönemde hangi toplumsal dinamiklerden hareketle ortaya çıktığını, pek çok farklı edebi türden hareketle ele alıyor. Eser, edebiyat eleştirisi olduğu kadar sosyolojik de bir inceleme kitabı.

Son bir not olarak gerek edebiyata gerek sosyolojiye farklı gözle bakmamıza yardımcı olacak buradakilere benzer metinleri listeye eklememizin ve listeyi zenginleştirmemizin mümkün olduğunu hatırlatalım.

📝Edebiyat ve Sosyoloji Dersleri 101:
paylaşımını arkadaşımız İlker ASLAN @_ilkeraslan hazırladı.

Çok teşekkür ediyoruz.