Thread by @selcuksalih

Türkiye'nin "Yeniden Osmanlı olmak" gibi "idea"sıyla hareket etmek -bunu resmen de ilan etmek- yanlışından mecburen dönüşü, aslında çok önemli ibretlik uzun bir dönemin, yani "Birilerini örnek alan, ergenlik" döneminin sona ermekte olduğunu gösteriyor... >>
#KonstantiniyeNotları

Türkiye Cumhuriyeti doğarken, modern Avrupa'yı örnek aldı. O dönemde yani emperyalist/kolonyalist kapitalizmin -fikirsel ve kültürel anlamda da- dünya hakimiyeti kurduğu dönemde, Avrupa zirvesinden adım adım iniş döneminin başındayken, başka türlüsü de pek mümkün değildi...

Japonya, bu dönemde, "Kara Gemiler"le kapısına dayanan Amerikalıları örnek alırken, 1911'de Kuomintang lideri Sun Yat-sen tarafından ilan edilen Çin Cumhuriyeti Japonya'yı ve ülkede bulunan Avrupalı işgalcileri örnek alıyordu. Önceden modernleşmiş ulusdevletler "örnek" idiler...

Batılı ülkeler birbirlerini "örnek" almıyorlar, ortak değerleri aralarında değiş-toluş ediyorlar ve kendini başta "Batı" saymayan Almanya, Balkanlar, Rusya, bu dönemde örnek almaktan ziyade "rekabet" ediyorlardı ve Rusya, 1905 Japon yenilgisinden sonra toparlanamamıştı...

Kapitalizmin nasıl ortaya çıkıp, bazı ülkelerin (kolonileri üzerinden) neden "ileri ülkeler" haline geldiklerine girmeyeceğim, ama II. Dünya Savaşı kıyameti koptuktan sonra -Türkiye bu kıyameti yaşamadığı halde- başına gelen felaketin adı "Amerikancı Sağ muhafazakarlarlık" idi...

Ergenler daima birileri gibi olmak isterler...
Kendi gibi olmak, ancak ergenlik etkileri aşıldıktan ve belli bir özgüvene kavuşup kişilik oluştuktan sonra mümkündür, Dünyanın kimyasını bozan kapitalizm çağının sonuna doğru artık bu, ülkeler için çok daha geçerli...

Türkiye Cumhuriyeti, bir iç savaştan galip çıkanlar tarafından kuruldu. Savaşta yenilen taraf, İngiltere'nin ve desteklediği Yunanistan'ın müttefiki "Nizam-ı İnzibatiyye" idi, bu ordu, 1909'da ikinci Meşrutiyet'e karşı Taksim'deki Topçu Kışlasında isyan edenlerin ardılıydı...

Savaşı, Anadolu'da Kazım Karabekir ve Mustafa Kemal önderliğinde yeniden inşa edilen milliyetçiler, yani "Kuvayı Milliye" kazandı.
Milliyetçiler, savaşı kazandıktan sonra, Hilafetçi diğerlerinin dikine/inadına, mesela daha yumuşak sekülerizmi değil, sert laikliği benimsediler...

1946'da Amerikan Çağı başladığında, Amerikan tipi sekülerizmi ön plana çıkarıp, Fransız tipi katı laikliğe karşı tavır alarak halkın desteğini kazananlar, Türkiye'nin kuruluşu aşamasında yenilen kesimi yeniden keşfettiler.
Dönem, "Amariga'yı örnek almak" devriydi...

"Örnek almak", günümüzde Çin'e kadar uzanmış bulunmakla birlikte, "Osmanlı'yı örnek almak", geniş kesimler tarafından benimsenmişti. Bu konuda Cumhuriyet okullarında öğretilen "böyük" Osmanlı haritaları ve "Yükseliş devri" ve o devirde "nereler alınmış" hikayesi temel oluşturdu..

"Osmanlı'yı örnek almak", malesef ergenliği aşmak anlamı taşımıyordu, ama sanki ergenlik aşılıyormuş gibi görünüyordu. "Aşılan"dan ziyade "Aşan"ı sorgulamak daha doğru olacak gibi. Burada kendini aşan, 1922'de iç savaşı kaybedenlerin zihniyetiydi (torunları değil)...

1922'de savaşı kaybeden sadece Yunanistan değildi (ama nedense sadece o anlatılır). Savaşı, Başkenti İzmir olan "İyonya Cumhuriyeti" de kaybetti, "Kuva-yi İnzibatiyy" de (ondan önce "yumurta topuklu milliyetçiler"in atası Çerkes Ethem de), bir kukla haline gelmiş VI. Mehmet de...

O dönemde VI. Mehmet'in ve 1909'un devamı "Alaylı şeriatçı Abdülhamitçi"lerin gelecek tasavvuru "Mısır gibi İngiliz himayesinde bir yer" olmaktı, belki zamana oynuyorlardı, "Elbet İngilizler de gider" diye düşünüyorlardı. Ama Ankara Hükümeti iç savaşı kazanamasaydı, ne olurdu? >

Ankara Hükümeti iç savaşı kazanamasa ve Türkiye sultanlar tarafından yönetilmeye devam edilseydi, bugünkü gibi görece kültürel homojen bir ulus devlet olmayacaktı, İzmir'de İyonya Cumhuriyeti olacaktı ve Mısır gibi tam bağımsız olunduğunda bile İstanbul Hong Kong gibi olacaktı...

Eğer Türkiye kendine, Büyük Britanya Milletler Topluluğu'nu -eski bir üyesi olarak- örnek alsaydı, İkinci Dünya Savaşı'nda da mutlaka Almanya'nın işgaline uğrardı, onlar gidince de SSCB işgaline maruz kalır ve belki de "Sosyalist bir ülke" olurdu...

Türkiye, kuruluş aşamasında Avrupa'yı -o zaman herkesi hayretten hayrete gark edecek ölçülerde- örnek alıp silindir şapka falan takmaya başladığı dönemde bile karakterli devrandı ve başkalarının kolonisi olmayı kabul etmedi. İç savaşın maluplarının böyle bir sorunu yoktu...

Birilerini örnek almaktan, kendi fikrine zikrine sahip olmak aşamasına evrilmek, önümüzdeki dönemin başat özelliklerinden biri olacak gibi görünüyor, zira çokkutuplu dünya da bunu zaten -hararetle- destekliyor.
Çin, birilerini örnek almıyor. Bu sistemini de Deng Xiaoping kurdu...

Gerçi Çin'in sistemi, ona sonradan giydirilmiş Batı orijinli "Sosyalist işçi-köylü devleti" formatında başladı bu işe, tıpkı Türkiye'nin de Avrupai modern bir ulusdevlet olarak başladığı gibi; ama Çin, ne eski SSCB'ye, ne liberal Batı'ya, ne de "sosyalist" Küba'ya benziyor...

O halde makul modern çerçeve dahilinde Yeni Türkiye'nin de ergenlikten kurtulup ölüsü dirisiyle biryerleri "örnek" almak yerine daha özgün ve özerk bir yer olabileceğini varsayabiliriz. İnsan malzemesi, coğrafyası, potansiyelleri ve tarihi buna müsait... <<

EK:
Çin Cumhuriyeti'ni 1911'de ilan eden Sun Yat-sen'in de ABD ile bağlantısı vardır, Honolulu'da doğmuştur ve Amerikan Demokrasisi'ni örnek alır.
Japonya ve Çin, modernleşme aşamasında Avrupa'dan ziyade Amerika'yı örnek almışlardır ve bu detay önemlidir...