Thread by @IOpedia

Bugün sadece #Cosmos ekosistemi veya kripto için değil blokzincir teknolojisinin geleceği için değerli bir proje olan @CelestiaOrg'dan bahsedeceğim. #Celestia merkeziyetsizlik ve güvenlikten ödün vermeden farklı bir yaklaşımla ölçeklenebilir bir blokzincir dizayn ediyor.🧵👇

Temel olarak #Celestia, ölçekleme noktasındaki sorunsala modüler (parçalı veya görev dağılımı esaslı) bir yaklaşım ile çözüm bulmaya çalışıyor.Bugün klasik ve yaygın tek parça blokzincirlerde kabaca üç farklı katman tek bir zincir altında birlikte çalışır.Bu üç katman sırasıyla:

a) Yönetim veya uygulama (Execution) katmanı> Üzerinde uygulamanın çalıştığı, işlem gücünün gerektiği ve güncel durumun elde edilip yeni işlemler(txs) eklenip yeni duruma dönüşümün sağlandığı katmandır.

b)Çözümleme/Konsensüs (Settlement/Consensus) katmanı > Bu katman güvenliğin sağlandığı, yapılan işlemlerin(txs) içeriğinin yayınlandığı blokların ve aynı zamanda bu bilgilerin blokzincirdeki sıralamasının konsensüsle sağlandığı katmandır.

c)Data yığını katmanı (Data availability)> Bloklarda kaydedilen datanın ve ona bağlı olarak arkadan gelen datanın network üzerindeki diğer doğrulayıcılar(node) tarafından denetlenebilmesi için ağdaki mevcudiyetini sağlayan katmandır.

Celestia'nın mevcut blokzincir dizaynına getirdiği temel farklılık konsensüs ve data yığını katmanıyla uygulama katmanını birbirinden ayırması ve farklı erklere vermesidir. Uygulama katmanını özelleşmiş uygulama zincirlerlerine bırakıp kendisi data ve konsensüs görevini üstlenir.

Şuan mevcut blokzincir dünyasındaki en büyük sınırlılık blokların boyutu meselesidir. 'Blokchain trilemma' dediğimiz merkeziyetsizlik, güvenlik ve ölçeklenebilirlik arasındaki zoraki ödünleşmenin nedeni biraz da bu sınırlılıktır.

Eğer blokların boyutu büyürse muazzam bir data yükü ortaya çıkacak ve sistemin herkese açık yapısı veya datanın yönetilmesi imkansız hale gelecektir. Bu durum da merkeziyetsizlik ve ölçeklenebilirlik ödünleşmesine sebep olacaktır.

Örneğin Ethereum küçük bloklarla güvenli ve merkezi kalırken BSC bunlardan taviz verip blokları büyüterek ölçeklenebilir olur. Nodelar yeni bir bloğu doğrularken blok üreticisinin doğruluğunda ittifaka varmak zorundalar bunun için de hem datayı indirip hem de işlemek zorundalar.

Yukarıdaki rol dağılımdan farklı olarak Celestia'nın dizaynında konsensüs katmanınındaki nodelar sadece işlemlerin arkasındaki datanın varlığını kontrol eder onun doğru olup olmadığı ile ilgilenmez. Sadece konsensüs mekanizması çalışır ve işlemleri(txs) sıralar.

Sistemin güvenliği için datanın varlığının ne kadar önemli olduğunu yukarıda anlatmış olduk. Bu data yığını olmadan nodelar ve kullanıcılar üretilen bir bloğun geçersiz ve yanlış işlemler içermediğinden asla emin olamazlar.

Şimdi blokzincirdeki paydaşların yani nodeların nasıl çalıştığını anlamamız lazım! Temelde iki tip node vardır:
1-Full Node(FN): Bu validatörler bütün datayı indirip doğrular.Ciddi bir kaynak gerektirir ve ölçeklenmesi zordur ancak %51 atağı geldiğinde bu şekilde engellenebilir.

2-Light client(LC): Kısıtlı bir işlem kapasitesine sahiptirler ve bütün işlemlerin olduğu datayı değil sadece 'block header' denilen özet formatı onaylar. Genel manada onaylayıcıların çoğunluğu güvenilirdir prensibiyle hareket ederler bu yüzden de %51 atağa karşı kırılganlardır.

Peki nasıl bir çözümle LC'ler geçersiz işlemler için blok çıkaranlara güvenmek zorunda kalmasınlar?Sorunun cevabı ise 'fraud proof' dediğimiz FN'lerden LC'ye gelen bir tür durum kanıtı.Bu sayede LC bütün blokzincirin durumunu bilmeden ilgili işlemin geçersiz olduğunu anlayabilir.

Ancak bu duruma göre de LC'lerin FD'lerden fraud proof dediğimiz feedback'i alabilmeleri için FD'ler için bütün datanın hazır olması lazım. Bize doğrudan LC'lerin block header üzerinden -bütün bloğu indirmeden- bloğun içeriğini doğrulayabileceği bir çözüm gerekli.

İşte tam bu noktada fark yaratan nokta geliyor: DAS dediğimiz(Data Availability Sampling) çözüm sayesinde LC bütün bloğu indirmek yerine onu küçük bloklara parçalayıp rastgele biçimde bu datanın küçük örneklemleri üzerinden bloğun doğrulunu aynı istatistiki kesinlikte buluyor.

DAS sayesinde LC'ler artık blokzincirdeki bütün datayı doğrulayacak bir konuma geliyor. Sonuç olarak DAS+Fraud Proof +Light Client formülü blokzincirdeki ödünsüz ölçeklenebilirlik kapısını açıyor.

https://twitter.com/musalbas/status/1480901457633239048?s=20&t=MbzYGKtHj6IMnrNDxcfqwA

Celestia'nın konsensüs, data yığını katmanındaki bu çözümünün yanına uygulama katmanına gelecek süper esnek modeli de eklediğimizde sürekli yenilenebilir uygulamalar kurulabilir.Kendi üzerinde, rollup şeklinde olacak sınırsız sayıda uygulamayı kolayca ölçekleyebilecek bir çözüm.

Celestia'nın planlarına gelecek olursak nihai amaç Celestia'nın hem konsensüs ve hem data katmanı olduğu üzerinde Celestia uyumlu rollupların olduğu bir model. Şuanki Ethereum rolluplarından biraz farklı olacak ve Celestia bütün zincirleri kapsayacak.

Kısa vadedeki iki yönelim ise sırasıyla Ethereum ve Cosmos ekosistemlerine data yığını hizmeti sağlamak. Ethereum-uyumlu rolluplar için Celestia'nın volitionlar tarzı data yığını sürecine hibrit bir modelle eklemlenmesi.

İkinci orta vadeli plan, Celestia'nın data yığını katmanı üzerinde Evmos'un optimize edilmiş rollup vari bir settlement layer olduğu ve Evmos'un üzerinde de uygulama rolluplarının olduğu bir proje. Bu sayede hem EVM uyumlu hem IBC uyumlu Evmos'a ölçeklendirilecek. #Cevmos