,
28 tweets,
4 min read
Read on Twitter
Kemalizm, benim görüşüme göre, giderek daha güncel bir düşünce haline geliyor. Bunun nedeni de tamamen sınıfsal: sol kemalizmin en temel ideolojik argümanları, yeni işçi sınıfının özlemlerini de temsil ediyor.
İlkin, kemalizm ve şovenizm arasındaki ilişkiye dair söylediklerimi şuraya ekleyeyim. Orada da söylediğim gibi, kemalizm Kürtlerin uluslaşması karşısında şovenizme dönüşür, ne var ki emperyalizm ve tarih karşısında ilerici bir nitelik taşır.
Daha 30’ların ortalarından itibaren üç kemalizm ortaya çıkar. Birincisi, muhtemelen M. Kemal’in de katıldığı, M. Esat’ın yazılarında belirgin bir şekilde ortaya çıkan sol eğilim.
Bu sol eğilim, kendi devletçiliğini “devlet sosyalizmi” olarak tanımlıyordu ve açıkça anti-faşist tınılar taşıyordu; faşizmi gerici olarak nitelerken komünizmi “fazla ilerici” buluyordu.
İkincisi, Falih Rıfkı’nın temsil ettiği eğilim. Bu eğilim, ilkinden farklı olarak, kendisini faşizme karşı olarak görmüyor, her ikisini de devrim olarak değerlendirip “iyi taraflarını” almayı savunuyordu.
Üçüncüsü, Saraçoğlu’nun temsil ettiği eğilim. Bu da, kendisini açıkça faşizmin yanında konumlandırıyordu ve protofaşist bir anlayışı temsil ediyordu.
İlk eğilim daha Bozkurt zamanında neredeyse ortadan kalkmıştı. Bu tasfiyede esas rolü İnönü oynadı. İkinci eğilim, 1947’de CHP’nin DP’nin şantajlarına teslim olması ve özellikle laikliğin aşındırılmasıyla birlikte CHP’nin yönetiminden uzaklaştı.
Üçüncü eğilim, Varlık Vergisi ve Almanlarla dış ticaret yoluyla süratle zenginleşti.
Şimdi sırayla gidelim. İlk eğilim CHP yönetiminden tamamen tasfiye olmuştu; bunlar ancak Avcıoğlu ile birlikte yeniden ortaya çıktılar. İkinci eğilim, aslında kısmen Kadro dergisiyle ortaktı (Falih Rıfkı, Kadro’nun destekçileri arasındaydı).
Yani Avcıoğlu’nun köklerini Kadro’da değil, Bozkurt’un anti-faşist ve “devlet sosyalisti” (lasalcı) yazılarında aramak gerektir. Bu ikincisi giderek liberal burjuvazinin temsilcisi haline geldi; zira kapitalizm kararlılığı vardı ve laiklik onun için temel bir ilkeydi.
Üçüncü eğilim ise daha Saracoğlu zamanında kemalizm saflarından çıktı diye değerlendirmek daha doğru olacaktır; geçenlerde çevirdiğim Şlıkov’un makalesinde de bu yönde vurgular vardır.
Şimdilik en çok ilgilendiğimiz üçüncü eğilim. Bu, zenginleşmekle kalmadı, aynı zamanda DP bürokrasisinin ve ticaret burjuvazisinin de ideolojisi haline gelme eğilimleri gösterdi. Nitekim, DP’nin ilk yıllarından itibaren tekelleşmeye yöneldi.
Tekelci burjuvazimizin ideolojik kökleri burada yatar: protofaşizm. Bu eğilimi 1947’den itibaren kemalizm dışında ele almak gerek; zira, kemalizmin iki temel niteliğini, jakoben laiklik ve bağımsızlıkçılığı bir tarafa bırakmış, sadece devlet fetişizmini öne çıkarmıştır.
İkinci eğilim, kemalizmin sağ yorumu haline geldi; burada devlet fetişizmi ve kapitalist girişim hürriyeti öne çıkar. Üçüncü eğilim ise kemalizmin devrimci niteliklerini koruyordu ve bu nedenle, Kürt meselesi dahil, kemalizmi dahi sorgulamaktan kaçınmadı.
Bu durum onu sola en açık burjuva, küçük burjuva düşüncesi haline getirdi.
9 Mart’tan itibaren sol kemalizm ordu ve bürokrasinin yüksek kademelerinden tamamen tasfiye edildi. Daha önemlisi, bu yenilgiden başka solun yükselişiyle birlikte de örgütsel varlığı kalmadı. Ne var ki bürokrasinin alt kademelerinde, yargı bürokrasisi de dahil varlığını korudu.
70’li yıllarda emperyalizme karşı mücadelenin hak ve görev olduğuna dair mahkeme kararlarına dahi rastlayabilirsiniz. Ne var ki bu kalanlar da 12 Eylül’le birlikte tamamen tasfiye edildi. Burada dikkat çekilmesi gereken, Cumhuriyet gazetesinin durumudur.
Cumhuriyet genellikle bu yıllarda da sol kemalizmin sesi olarak nitelenir; bence bu abartılı ve yanlış bir görüştür. Sol kemalizm esas itibariyle sola açık kitlelerde sesini buluyordu, bu anlamda mesela Töb-Der çok büyük rol oynamıştır.
Bu tür kitlevi meslek örgütlerinin yönetimlerinde sosyalistler bulunuyor olsa da, tabanlarının önemli bölümünü sol kemalist kitleler oluşturuyordu. Cumhuriyet ise aslında provokasyon teorileri ve uzlaşma telkinleriyle reformist burjuvazinin yayın organıydı.
Sol kemalist eğilimler başta öğretmenler olmak üzere küçük memurlar arasında 80’li yıllarda da varlığını korur. Ne ki giderek intelijensiyanın önemli bölümünün düşüncesi olan sağ kemalizmin dahi aslında kendi gücüne güvendiğine ve açıklıkla ifade etmekten kaçınmadığına değinmeli.
Bu anlamda Cumhuriyet, çok önemli bir rol oynamıştır: Cumhuriyet, Kürt meselesi ve genel olarak demokratikleşme meselesi hususunda güçlü bir ses olmuştur.
Bugün bu ideolojilerin sınıfsal zeminlerinde yeni kaymalar var. Bürokrasi, AKP ile birlikte tamamen dönüştürüldü ve sol kemalizm, bu bürokraside artık pek az etki alanına sahip.
Sağ kemalizm, 80’lerde olduğu gibi özellikle Cumhuriyet ve çevresindeki intejijensiyada yaygınlık kazanırken, sol kemalizm yeni işçi sınıfının özlemlerini ifade eden bir ideoloji haline geliyor.
Bu özlemler en temelde şundan ibarettir: islamcılığa (faşizme) karşı laiklik (demokrasi) ve emperyalizme karşı bağımsızlık. Bu iki ilke, o kitlelerin sola açık olmasının da en temel alametifarikasıdır, zira bunlar, esas itibariyle solun ilkeleridir.
Kemalizme içkin devlet fetişizmi ise tehlike olmaya devam ediyor; bu kitlelerden (pek az bir kısmı da olsa) bazılarının Aydınlık hainlerine kayma tehlikesi var. Bu alçak ajan sürüsü aslında tam da bunu, ve böylelikle dejenerasyonu hedefliyor.
Solun önemli bölümü ise, tıpkı 80’lerde olduğu gibi, kendini militan Kürt milliyetçiliğiyle sol kemalizm arasında tercih yapmak zorunda hissediyor ve kemalizmin örgütsüzlüğüne, Kürt halkının meşru ulusal taleplerine dayanarak, ABD işbirlikçiliğine kayıyor.
Bu büyük bir tehdit; solun yozlaşmasının önemli unsurlarını burada bulmak mümkün. Yani sol, varlık nedeni olan sınıfsallığı boş verip, neoliberal, yapısalcı vb. düşüncelerin vazettiği gibi kültürcülük, azınlıkçılık vb. oynamaya soyunuyor ve bu onu sınıfsallık dışına savuruyor.
Oysa, demin dediğim gibi, sol kemalizm sadece bir düşünce değil; yeni işçi sınıfının önemli bir kesiminin düşüncelerinin dile geldiği bir ideolojik eğilimdir bugün.
