Thread by @muratonderman

Alıntıladığım dizideki yerinde tespitlerin işaret ettiği sosyal ve kültürel eğilimlerin, özellikle de istikrarsızlığın ve kalımsızlığın sebepleri üzerine kısa bir dizi yazmayı istedim:

https://twitter.com/TuncerSengoz/status/1172046707514851328

Aklıma gelen ilk sebep, yaşadığımız kültürel coğrafyada, kamusal alanın kişisel ilişkilerle ve yaşam dünyası tarafından kolonileştirilmiş bulunmasıdır.
Kamusal alandaki istikrar, kurumlara ve ilgili formel normlara sadakatin kişisel sadakatlerin önüne geçmesiyle sağlanabilir.

Tr'de ise yandaş olarak biatkâr ama yurttaş olarak yasa ve kuraltanımaz geniş bir kitlenin mevcut bulunması, milli yani modern bir devletin henüz yeterince müessesleşmemiş olduğuna işaret eder. >>>

Dolayısıyla, açık veya örtük kişisel veya kişiselleştirilmiş ilişkiler kamusal alanda da hâkim olur; bu hakimiyet öncelikle sadakat karşılığında koru(n)ma ilişkileriyle sağlanır. Ama bu tür ilişkiler doğası gereği istikrar düzeyi yüksek olmayan ilişkilerdir. Şartlıdır çünkü.

Kamusal alanda kurumsal ve formel ilişkilerin şahsi ilişkilere nazaran öne çıkışı, hayatı ister istemez rasyonelleştirir. Bu ikisi birbirini besler. Hayat kurumsallaştıkça daha çok rasyonelleşir, rasyonelleştikçe de daha çok kurumsallaşır.

Sözü edilen kalımlı istikrarsızlık, aslında, önemli bir yönüyle, derin ve adını bir türlü koyamadığımız bir toplumsal ve siyasi akıl meselesidir. Hemen herşeyin şahsileştiği bir ethostan bahsediyorum. Böyle bir durumda kimsenin kamusal bir aidiyeti yoktur. >>>

Evine kimseyi terliksiz sokmayan insanlar parktaki ağaca çakıyla ismini yazar çünkü orayı kendine ait görmez. Kendine ait derken onu aşan bir "biz"in bir parçası olarak kendine ait görmez diyorum.Aidiyet bağı ve hissi yoksa sadakat da olamaz. Birincisi ikincisinin imkan şartıdır

Böylece, "herkesin ve hiç kimsenin" alanı olarak kamusal alanın mevcudiyetinden bahsetmek zorlaşır. "Hiç kimsenin" kısmı olamayınca "herkesin" kısmı da olamaz ve kamusal kaynakların kişisel ilişkiler tesisiyle üleşilmesinin ve tutanın yani güçlünün elinde kalmasının yolu açılır.

Çünkü formel kurallara ve formel kurallar etkin ve geçerli değilse mevcut olamayacak kurumlara sadakatin engelleyici duvarı yoktur. Sanıldığının tersine Tr kurumsal devlete sadakatin düşük düzeylerde olduğu bir kültürel coğrafyadır.Sadakat sembolik devletedir: bayrağa, marşa vb.

Sembolik devlete sadakatle kurumsal devlete sadakat arasındaki fark, hukuk devletiyle politik devlete sadakat arasındaki fark ve gerginlik kadar derin ve önemlidir ama çok kez ihmal edilir.Çok kez de özellikle ihmal edilir, devleti aslında olduğundan daha güçlü göstermek için...

Devlet kuramında modern devleti biraz da M Weber'in güçlü etkisiyle, hukuk üzerinden tanımlamak sıradandır. Modern devletin politik yüzü ikinci planda görülür. Bu sıralama modern ülkeler için saçma değildir. Bize çok şey söyler. Ama Tr'de de böyle midir? Bu, gerçek bir soru değil

Bu yüzden modern batıda kentler açık hava mimari müzeleri gibiyken yalnız ülkede tek tük kalan eski evler müzelik olmuştur. Çünkü evin içi şahsi ama dışı kamusaldır. Bir sokağa bakar, sokak bir kamusal yerleşimin bir parçasıdır vb. Bu ilişkiyi kurmak ve hayata geçirmek, akıldır.

Aynı sebepten ötürü, Tr'de özel alan, özellikle de hane yönüyle, bir disiplin alanıyken kamusal alan bir serbestlik alanıdır. Kaldırıma aracını park edebilirsin mesela. Yanına kâr kalır. Yakın zamana kadar kaçak kat çıkmaktan kolay bir şey yoktu. Halen de on alışveriş, bir fiş :)

Sözünü ettiiğim disiplinin sağlanmasında endüstrileşmenin de payı çok olmuştur. Fabrikanın disiplini yani. Bu fabrika disiplini burada pek olamadı. Devletin toplumun üzerinde olmasa da içindeki yani kümesin kafesinin içinde yaşanan gündelik hayattaki gücü de zaten oldukça zayıf.

Onun için, hayatın radikal bir biçimde şahsi platformlarda yaşandığı Tr kültürel coğrafyasında, kamusal alanda istikrardan daha uzun yıllarca bahsedemeyeceğiz gibi görünüyor.

Başlangıç neresi olabilir? Ne zamanki yargı politikacı kesimini hukuken denetleyebilir bir düzeye gelir, bu bir başlangıç noktası olabilir. Çünkü bu yoksa o devlette bir insicam yani tutunum (coherence) olamaz. Ama bunun için de yargının patronaj sisteminin dışına çıkması lazım.

Aksi halde devletin insicamı niye olmaz? Niye olmaz çünkü anayasamızın en üstünde ne yazıyor: T. C. Anayasası. Bir devlet anayasasına adet yerini bulsun, dostlar alışverişte görsün düzeyindeki bir ilgiyle yaklaşırsa insicamını nasıl sağlayabilir ki?

Neden aile bir göreceli disiplin alanıdır. Çünkü aileci bir toplumda hayatın merkezi ailedir.
Böylece siyasi ilişkilerin ana figürleri de aile sembolizmine göre adlandırılır: Devlet Baba, Vatan Ana, yurttaş da Mehmekçik (oğul) olur.
Patrimonyalizmde özel kamusal alan ayrımı yok

Onun için, aktüel bağlamda da, Tr bakımından neo-patrimonyalizm kavramlaştırması gayet kullanışlı.

Şimdilik bu kadar sade vatandaşlar. Okuduğunuz için teşekkürler.

Bugün dile getirilen, onlara "ben bakıyorum" ibaresinde sözü geçen "bakmak" eylem ve tavrı da neo-patrimonyal kişisel bir ilişkiye işaret eden bir söylem. Hami, koruduklarına bakıyor. Bu ilişkinin biraz da formelleşmiş oluşu onu "neo-" kalıbına yerleştirmemin bir gerekçesi.