Türkiye ekonomisinin bir ölçüye göre dünyanın en büyük 13. ekonomisi olduğunu konuşuyoruz. Ama hangi ölçüyü kullanmak, nasıl karşılaştırmak lazım? Flood:
Satın alma gücü paritesine (sagp) göre kişi başı milli gelir ölçümüyle ilgili bir flood paylaşmıştım. Bu, ülkeler arası hayat standartlarını karşılaştırmak için kullanışlı ölçü olmakla birlikte ülkenin toplam ekonomik büyüklüğü konusunda yanıltıcı olabiliyor. Neden?
Hollanda’da nominal $ cinsinden ortalama gelirin Tr’nin 6 katı olduğu, ama Tr’de fiyatlar daha düşük olduğu için aynı sepet miktarında tüketime ulaşabilme yetisi yani sagp açısından bu farkın 2 (ortalama gelir için) ya da 3’e (ortanca gelir) indiğinden bahsetmiştik.
Fakat demiştik Lucas ve Mehmet kendi paralarıyla 3. ülkeye gittiğinde oradaki satın alma güçleri açısından yine 6 kat fark hissedecekler, çünkü kendi paralarını orada kabul gören bir paraya çevirmeleri lazım.
Dünyanın her yerinde kabul gören belli başlı birkaç ‘hard currency’ var, en baştaki ise malum $. Paranızla kaç $ alabiliyorsunuz, ülke dışında ekonomik gücünüzü kabaca bunla ölçebiliriz.
Şimdi birey gelirlerinden ülkenin toplam ekonomik büyüklüğüne (gsyh) gelelim. Toplam büyüklüğü neden umursarız? Ülkenin dünyadaki önemine, gücüne dair bir fikir geliştirmek için olsa gerek.
Örneğin Çin orta gelirli, ama büyük ve önemli bir ülke. Peki ama ne kadar büyük? Nominal olarak Çin dünyanın 2. büyük ekonomisi, sagp’ye göreyse 2013’te ABD’yi geçti bile.
Ama sagp, fiyatların düşük olduğu, düşük gelirli ülkeleri şişiren bir ölçü. Buna göre mesela Mısır ekonomisi Avustralya’dan, Irak ise Norveç’ten büyük. Peki bu anlamlı mı?
Düşünün ki ülke olarak (devlet ya da özel sektör) şunları yapmak için $’a ihtiyacınız var:
-Diğer ülkelerde varlık satın almak, yatırım yapmak
-Petrol, silah, çoğu ar-ge laboratuvar ekipmanını almak
-Yurtdışı temsilciliklere, dış yardımlara, sınırdışı askeri operasyonlara harcama
-Diğer ülkelerde varlık satın almak, yatırım yapmak
-Petrol, silah, çoğu ar-ge laboratuvar ekipmanını almak
-Yurtdışı temsilciliklere, dış yardımlara, sınırdışı askeri operasyonlara harcama
Yani ülkenin dışarıya güç projeksiyonu yapabilmesi nominal $ ile orantılı. Ülke içinde biz ne kadar rahatız konusundaysa toplam gsyh’ye bakmanın zaten anlamı yok, nominal ya da sagp farketmez. Kişi başı ortalama ya da ortanca gelire (sagp) bakılabilir.
Kısacası hayat standartlarını karşılaştırmak için satın alma gücü paritesine göre düzeltilmiş, ülke büyklüğünü karşılaştırmak içinse nominal değerler anlamlı olur demek mümkün. Bunlar dünyada da tartışılan konular ama makul olan bu diye düşünüyorum.
Sıralamaya gelince: Sagp açısından ekonomik büyüklükte Tr dünyada 13. sıraya çıkmış olsa da nominal büyüklük açısından yaklaşık 30 yıldır 17-20. sıralarda dolaşıyor.
(@emrahgulsunar ile bu konuda atışırken relative ppp zaman içinde kur politikasından nasıl etkilenebilir hakkında yazdığım birkaç şeyi sonradan sildim, bağlamsız yanlış anlaşılabilir diye.. böyle olunca da onun cevapları havada kaldı kusura bakmasın)
@threadreaderapp unroll
