Thread by @HurAyse

1/27 DERSİM İZLENİMLERİ

5-8 Ekim 2020 tarihleri arasında hayatımda ilk kez Dersim coğrafyasını ziyaret etme şansı buldum. Beni ve @MuazzezUsluAvci'yi davet eden Seher Yeğin'e ve bizi evinde ağırlayan, güle oynaya şöförlüğümüzü yapan Kıvanç Kıl'a çok teşekkür ederim.

2/27 Daha öncekiler gibi, izlenimlerim daha çok coğrafyaya, topoğrafyaya dair olacak çünkü çok az sayıda insanla yapılan görüşmelerden kalkarak sosyal-siyasal yorumlar yapmak doğru değil. Uçakla Elazığ'a gidildiği için oradan başlayayım. Elazığ'ın sadece içinden geçtik.

3/27 Elazığ yakın tarihteki deprem yüzünden epey hırpalanmış.Yıkıntıların temizlenmesi topluca değil de tek tek yapıldığı için bu durum epey sürecek gibi görülüyor. Havada sürekli bir toz bulutu var. Gece kömür kokusu geliyordu, acaba havayı kirleten başka şeyler de mi var dedik.

4/27 Harput Kalesi'nde kazı çalışmaları sürüyormuş ama kimse yoktu alanda. Kötü restorasyon örneklerini görmezden gelerek Elazığ'a kuşbakışı bakınca tümüyle çıplak dağ silsilesi,ağaçsız ve mimari açıdan sıradan bir şehir dokusu olsa da,karşınızda etkileyici bir panorama uzanıyor.

5/27 Kalede fazla oyalanmadan Ovacık'a doğru yola çıktık.Elazığ'ın biraz dışından feribota biniyorsunuz ve Pertek'e geçiyorsunuz. Keban Baraj Gölü'nün ortasındaki Pertek Kalesi adeta zaman tüneline sokuyor sizi. Yine boz dağlar ama kıvrımları olağanüstü bir peyzaj oluşturuyor.

6/27 Feribottan inip Hozat'a (oradan Ovacık'a) doğru yönelince doğa birden renk değiştiriyor.Dağlar daha yalçın ve daha yoğun ve yemyeşil.Büyüleyici bir manzara arasında yol kıvrıla kıvrıla ilerliyor.Hava karardığı için doğayı incelemeyi ertesi güne bıraktık ama aralıklı olarak

7/27 Fatih Maçoğlu'nun belediye başkanı olarak efsaneleşti(rildi)ği Ovacık küçücük bir yerleşim. Nohut, fasülye üretimin, bedava ulaşımın Maçoğlu'ndan da önce olduğunu söyleyenlerin yalancısıyım::)) Küba Kafe'de dağlardan bedava toplanan bir otun yemeği olan "Gulik"i 25 liraya

8/27 yiyince "metropol" ile "taşra" arasında kapitalistleşme açısından hiç de fark olmadığını idrak ettik::))Merkezden geceyarısı üç kadın tek başımıza Konutlar'a yürüyerek gittik,en ufak bir güvenlik endişesi duymadık.Yolda bizim gibi gülüşerek yürüyen iki genç kadın daha vardı.

9/27 Ovacık'taki ilk günümüzde Munzur gözelerini tavaf ettik doğal olarak. Ben dağın başında beklerken gözeleri, alçak bir rakımda bulunca şaşırdım. Meşhur iş makineleri çalışmıyordu ama kazdıkları yerler gözelere çok yakın değil.Zaten oralarda eskiden de satış barakaları varmış.

10/27 Yapılmaya çalışılan, suyun çıktığı yerlere bazı ahşap platformlar yapmak gibi görünüyor.Ayrıca daha önce nasıl olduğunu bilmediğim satış barakaları metal profillilerle değiştiriliyor.Önce ahşap platformun sakıncalı olmadığını düşünmüştüm ama sonra bir arkadaş suyun çıktığı

11/27 yerlerdeki her türlü yapının "suyu küstürebileceğini" gayet inandırıcı biçimde anlattı.Dolayısıyla bu konuda ahkam kesmekten vazgeçtim.Gözeler benim için suyla yeşilin buluştuğu olağanüstü güzel yerler, bölge halkı için ayrıca kutsal mekanlar.Onlara gözümüz gibi bakmalıyız.

12/27 (Maalesef ziyaretçilerin çöple doldurduğu) Munzur gözelerinden, Kıvanç'ın ailesinin kaldığı Kozluca köyüne gittik. Köy dediysem, dağların yamaçlarına serpiştirilmiş tek tük evler... Hatta gittiğimiz evin yanında yöresinde hiç ev yoktu, sadece tepesinde bir "kalekol" vardı.

13/27 Orada, kendisine çocukluğundan beri "Mikail'in Saray" diye seslenilen Kıvanç'ın annesiyle tanışma mutluluğuna erdik.Bugüne dek Saray Hanım'la sözlü tarih yapılmaması büyük eksiklik. 1937-38 ve 1990'lar hakkında çok renkli anlatımları ve hüzünlü klamlarıyla ayrıksı biri.

14/27 Dersim'in idari merkezi olan "Tunceli" ise hiç tahmin etmediğim kadar mamur ve güzel bir şehir... Bilirsiniz Anadolu şehirlerinin hemen hepsinin girişi berbattır. "Tunceli" bir istisna. Merkez çarşısının yolları hariç. Elbette mahalle aralarını görmeden konuşuyorum.

15/27 Şehir merkezi de çok engebeli olduğu için başınızı kaldırdığınız her tepede güzel bir binanın size baktığını görüyor ve şaşırıyorsunuz. Her biri kartal yuvası gibi olan bu evlerin hepsi mamur. Hepsi sıvalı, boyalı, çatısı örtülü. İnsanın yerleşesi gelen şehirlerden burası.

16/27 Maçoğlu'nun şehre pek katkısı olmadığını söyledi (İbo'cu) arkadaşlar. Bir kreş bile açmadığından, çarşı içindeki bozuk yolun onarılmadığından, şehirde bir temizlik kampanyası yapılmadığından falan söz ettiler. Gerekçe olarak "para yok" dediğini söylediler. Doğrusu üzüldüm.

17/27 Merkezi bir kat daha güzelleştiren elbette Munzur Irmağı.Celal Doğan'ın adını taşıyan lokantada yediğimiz Karabalık bu nehrin ürünüydü.Bedava toplanan dağ mantarının 75 TL olması şaşırtıcıydı. Irmağın ortasına geçen yıl rafting için yapılan taş bariyer ise yakışmamış!

18/27 Üçüncü gün Halvori'de Dersim'i kendilerine dert ve zevk edinmiş kadın arkadaşımızla buluştuk ve spontane bir söyleşi yaptık. Söyleşinin sonunda ben kabul etmekte zorlansam da arkadaşlarımız Dersim'in asimilasyonunun maalesef "başarı"(!) ile tamamlandığını söylediler...

19/27 Asimilasyonun göstergeleri olarak, Dersim ahalisinin kendi dillerini (Kurmancı/Kürtçe ve Kırmancki/ Dımili) artık konuşamamalarını, geleneklerin unutulmasını, sözlü aktarımın kopmasını, kapitalizmin tüm hücrelere sirayet etmesini, coğrafyanın tarumar edilmesini saydılar.

20/27 Dördüncü gün gittiğimiz Nazımiye yemyeşil, sevimli bir ilçe. Şehrin girişinde yıllardır kalkmayan karakol teşkilatı var. Kısa süre evlerinde konuk olduğumuz dünyalar güzeli Filiz Hanım'la Dereova Şelalesi'ne giderken Ermeni geçmişi üzerine konuştuk bölgenin.

21/27 Zaten kimle konuşsak, "buralarda Ermeniler varmış, manastırları varmış" diyordu ama bir türlü bu tür👇 kalıntıları göremedik. Bölgenin defineciler tarafından delik deşik edildiğini ve hala edilmekte olduğunu eklemeliyim. Definecilik bölgenin tedavisi zor "hastalığı".

22/27 Bir gözlemim de bölgedeki devlet varlığına ilişkin. Sık sık "kalekol"lardan söz ettiğimi farketmişsinizdir. Dersim'in dağlarında bir kaç kilometre arayla yükselen dev silindirik yapıların en az görünen kadar yeraltına da uzandığını anlattı görenler.

23/27 Buralardan bizlerin konuşmalarına kadar dinlendiğini de söylediler ki doğrudur. Ama ilginç bir şekilde bölgede polisin veya jandarma tacizi yoktu. Tunceli merkeze giriş ve çıkışta, Nazımiye girişinde ve Pertek'te arabalı vapura girerken kontrol noktaları gördük ama

24/27 kadınlı erkekli polisler son derece kibardı ve gözle kontrol yapıyorlardı. Sadece bir yerde arabadaki dört kişiden iki kişi vatandaşlık numarasını verdik. (Muazzez'inkine bakmadıkları için ancak havaalanında öğrendi yakalama kararını.) Bunun nedenini irdelediğimde

25/27 konuştuğum çoğu kişi "PKK ve benzeri örgütler artık bölgeye gelemiyor" dedi. Halbuki daha sonra 1-4 Ekim’de ve 6-9 Ekim'de Ovacık’ta dört Partizan mensubunun öldürüldüğünü okudum Twitter'da. Yani ön yüzdeki sükunet yanıltıcıydı, arka planda çatışmalar devam ediyordu.

26/27 Evet, zihnime ve kalbime nakşettiğim Dersim'i bu zincirde hakkıyla anlatamadım. En iyisi sizin gidip görmeniz. Çektiğim fotoğraf ve videolardan bir kısmını daha önce paylaşmıştım, onları sayfamda bulabilirsiniz. Söyleşilerimiz de FB'de Seher Yeğin sayfasında var.

27/27 Bu güzel coğrafyanın, bu güzel insanlarının, kalekollara değil seslerini, sözlerini, duygularını, acılarını, talepleri duyacak ve onlara destek olacak insanlara ihtiyaçları var!
Not: "Dersim mi Tunceli" mi sorusuna şu podcast'te cevap aramıştım:
podtail.com/en/podcast/tar…

Not: Sıkça paylaştığım bir yazımın linkini de okumayanlar vardır belki diye ekleyeyim: radikal.com.tr/yazarlar/ayse-…

Not 2: Paylaşmak veya arşivlemek istediğinizde tekini paylaşmanız veya "beğenmeniz" yeterli, hepsi birbirine ekli çünkü.