Tweet

Kapheros

22 Oct, 23 tweets, 10 min read

22 Mayıs 1895’te İstanbul’da, konak yaşamının hüküm sürdüğü bir atmosferde dünyaya gelir.
Babası Hasan Sırrı Bey, eğitim alanında bakanlıkta çalışmış olması bir yana Shakespeare’den iki de oyun çevirir.
Annesi Melek Hanım emekli asker İbrahim Paşa’nın kızıdır.

Erken Cumhuriyet döneminin kendine has yazarlarındandır Nahid Sırrı Örik.
Henüz dört yaşındayken anne babasının ayrılmasıysa, üvey anne ve babanın yanında geçireceği bir çocukluğa neden olur.

Nahid Sırrı Örik, ilk eğitim macerasına evde, özel hocalarla başlar ve Fransız ekolü ile yetiştirilir. Galatasaray Lisesi’nde yatılı olarak okusa da öğrenimini tamamlayamadan buradan ayrılır. 1915 ile 1928 yılları arasında Avrupa’da bulunur.

Daha sonra memlekete dönerek Cumhuriyet gazetesinde yazarlık ve Milli Eğitim Bakanlığı’nda tercümanlık yapar.
Hem iş hem de özel hayatında insanlara karşı oldukça mesafeliydi.
Kendini bulunduğu döneme ait hissetmiyordu.

İnsanlardan kaçışının bir diğer nedeni ise eşcinsel olmasıydı. Eşcinselliği, yazarlık kariyerinin engellenmesine de neden oluyordu.
Yazar camiasının önde gelen isimleri Melih Cevdet Anday ve Yusuf Ziya Ortaç bile onu cinsel yönelimi nedeniyle sert biçimde aşağılıyordu.

Devrinde kitaplarının tanıtımı ve satışına gereken desteğin verilmemesinin en önemli nedeni Örik’in cinsel hayatı olmuştur.
Son derece ağdalı ve okunması zor bir dille yazıyordu. Eserleri edebi bakımdan dönemin gerisinde kalıyordu.

Varlık Dergisi’ni beraber kurduğu arkadaşı Yaşar Nabi Nayır, Örik hakkında şunları söyler:
“Ömrünün bir kısmı Fransa’da geçtiği ve Türkçe bilgisi kitabi olduğu için koyu bir Osmanlıca ile yazıp konuşmaktan çok haz ederdi.

Sonraları bu tutumunu vazgeçemediği bir huy haline getirerek bile bile çağına aykırı düşen bir dille yazmayı sürdürdü. Yergide, gördüklerini, sevdiklerini hele hele sevmediklerini çekiştirmeye bayılırdı.”

Değişen ve gelişen sosyo-kültürel koşullar karşısında geri kalan aristokrat aileler onun kaleminin esin kaynağıdır. Memuriyet hayatının dışında sürekli yazma ile ilgilenir: Roman, hikâye, tiyatro, inceleme, araştırma, gezi notları, makale gibi çok kapsamlı türlerde yazsa da

hiçbir zaman takdir ve beğeni görmez.
“Tersine Giden Yol” adlı eserinde roman karakterinin ağzından şunları söyler: “Malum a, her şey hatır ve gönülle olmakta berdevam. Bu hususta devri hürriyetin, devri istibdattan ve devri cumhuriyetin devri hürriyetten asla farkları yoktur.”

Selim İleri’nin de belirttiği üzere; eşcinsel bir yazar olması çevresinde oldukça yadırganmasına sebebiyet verir.
Yusuf Ziya Ortaç’ın “Kırıtarak gelirken uzaktan Nahid Sırrı/ Sanırım pantolonlu ceketli bir kız gelir” dizeleri bu dışlamanın örneklerinden biridir.

Ressam ve yazar Şener Öztop, yazara dair Cumhuriyet gazetesinde şunları ifade eder: ‘’O, edebiyatın her dalında ürünler veren çok yönlü bir yazardır. Öykülerinde geçmişten gelen yaşama biçimini, ölmeye yüz tutmuş gelenek ve görenekleri, aristokrat ailelerin zamana nasıl

yenik düştüklerini, ‘belli belirsiz bir ironi ile hüzün arası’ bir atmosferde anlatır.’’

Ağdalı dili ve cinsel tutumları, onu aykırı bir yazar yapar, ne eski gelenek ne de homoseksüellik döneminin kabul edilebilir özellikleri arasında yer almaz.

Bir yazar olarak ressamların sergilerine gider, izlenimlerini Tanin gazetesinde yayımlar. Bunun yanı sıra Cumhuriyet dönemi Türk plastik sanatlarının gelişmesini de yazılarıyla destekler.

Yıllar öncesinde yazdığı makaleler ile plastik sanatlar ve özellikle Türk resmine sahip çıkan Örik bir yazısında şunları kaleme alır: “Tabiatla kendi arasında özel bir görüş, düzen ve bildiriş koymayan her sanatçı eserinde basit bir fotoğraf olmak tehlikesine maruzdur.”

Yazar Selim İleri, ilk kez 1997 yılında basılan “Cemil Şevket Bey, Aynalı Dolaba İki El Revolver” adlı yapıtında Nahid Sırrı Örik’ten esinlenir, hatta yer yer onu anlatır Gençliğinde bir kitapçının bir liraya sattığı kitaplar arasında tesadüfen gördüğü bir Nahid Sırrı Örik kitabı

üzerine yazardan çok etkilendiğini ve bu romanı yazmadan önce de onu çok okuduğunu belirtir
Metin Kayahan Özgül, yazarın özlemlerine dair şunları söyler: “Teneffüs etmek istediği havayı hiçbir yerde bulamayıp nefesini tutarak yaşamış, hep olmayanı özlemiş, gelmeyeni beklemişti.”

En meşhur eseri Sultan Abdülhamid Düşerken ilk 1957’de yayımlanır.
Yapıt 2002’de filme de uyarlanır.

2009 yılında yazarın 1946 tarihli Kıskanmak adlı romanı da Zeki Demirkubuz tarafından filme çekilmiş, film Antalya Altın Portakal Festivalinde önemli bir başarı kazanmıştır.

Yazar, kimi zaman ”İltan” soyadını da kullanır.

1990’lı yıllarda Oğlak Yayınları’nın onun tüm eserlerini basması, “Abdülhamid Düşerken” ve “Kıskanmak” romanının filme aktarılması ve “Eve Düşen Yıldırım” eserinin de TV dizisine uyarlanması