Thread by @EasyRid04682094

#LetsTalkDesign odc. 32: Pecunia non olet
Będzie to wątek osobisty, ponieważ poznałem kiedyś Haralda Müllera. Było to w salonie Porsche w Katowicach, gdzie Harald przejazdem wpadł kupić sobie kolejne Porsche, a ja wpadłem zapytać, czy ktoś nie ma poratować szlugiem (#TAKBYŁO)

Dzięki tej rozmowie mogłem w późniejszym życiu zrezygnować z coachingu i rozwoju osobistego, ponieważ Harald zdradził mi swój sekret: Żeby osiągnąć sukces trzeba po prostu wcześnie odkryć swoją pasję, zarażać nią innych i być konsekwentnym. Pasją Haralda Müllera było gówno.

Już w gimnazjum zatrudnił się jako pomocnik tzw. babci klozetowej na dworcu w Wiesbaden. Babcia okazała się dziadkiem, w dodatku samotnym, w związku z czym po jej śmierci młody Harald odziedziczył interes. Natura interesu dawała mu sporo czasu na myślenie.

Miał o czym myśleć, gdyż historia latryn jest tak stara, jak dzieje cywilizacji. Kanalizację znano już w Mezopotamii i na Krecie, ale oczywiście latrynę do rangi przedmiotu powszechnego użytku podnieśli Rzymianie.

W miastach rzymskich archeolodzy odnaleźli tysiące latryn - od luksusowych, dekorowanych mozaikami (a nawet kaplicami, najczęściej poświęconymi Fortunie, bogini pomyślnego rezultatu) do standardowych foricae o najprostszym wystroju.

Wszystkie jednak były wieloosobowe i z dużym prawdopodobieństwem - koedukacyjne. Rzymianie traktowali defekację jako czynność towarzyską, stąd słynna scena z "Widma Wolności" Buñuela mogłaby się im wydać zgoła nie-absurdalna

W latrynie w Gimnazjonie Wediusza w Efezie odnaleziono inskrypcje, wskazujące że poszczególne siedziska podlegały rezerwacji, w zależności od statusu społecznego. Marcjalis w jednym ze swych epigramów szydzi ze swego znajomego, przesiadującego godzinami w "przybytkach" w nadziei

... że otrzyma zaproszenie na kolację od kogoś z socjety. Ewidentnie, do latryn uczęszczała więc również klasa wyższa. Rzymianie zresztą nie segregowali się przestrzennie, pałace na Palatynie sąsiadowały z czynszówkami dla biedoty i może stąd ten demokratyczny wymiar latryn

Co lepsze rzymskie domy (albo ich piętra, insulae dzieliły się w pionie na apartamenty lepsze - niżej i gorsze - wyżej) posiadał klozety. Ale bez kanalizy. Czasem miały odprowadzenie bezpośrednio na ulicę, ale przeważnie wymagały czyszczenia ręcznego. Mieściły się zaś... w kuchni

W tym miejscu wspomnieć też należy o najobrzydliwszym rzymskim wynalazku, czyli o tersorium. Była to gąbka na kijku, zastępująca papier toaletowy. Tak, wielorazowego użytku. Płukano ja w wodzie z solą (lub z octem). Służyła zarówno w domu jaki i w publicznej latrynie.

Co ciekawe, papier toaletowy był już w tym - lub nieco późniejszym - czasie znany. Ale w Chinach. W jednym z tekstów uczonego Yen Chih-Thui znaleziono wzmiankę, zakazującą używania do celów toaletowych papieru, na którym zapisano fragmenty Pięcioksięgu konfucjańskiego

Latryny były nie tylko miejscem pogawędek, ale też cudów. Georgios, kupiec z Rodos, przybył do Konstantynopola pod koniec VI w ne, aby u grobu św. Artemiosa męczennika wymodlić uleczenie przepukliny moszny (w czym święty się specjalizował). W przerwie między modłami udał się...

...do latryny, gdzie spotkał tajemniczego mężczyznę, który zaproponował mu obmacanie jąder. Georgios nie protestował (co nieco mnie dziwi) i - nie zgadniecie - został uleczony! W latrynie czyhał bowiem na niego sam św. Artemios. Nie wiem właściwie czemu ta historia mnie śmieszy.

Towarzyski wymiar rzymskiej defekacji w zasadzie nie powinien nas dziwić, ponieważ to właśnie taka jej forma, a nie potajemne sranie w zaciszu, jest światową normą. Inne wielkie cywilizacje, Chiny i Indie na przykład, też uważają że to świetna okazja do socjalizacji.

Westernizacja jednak postępuje nieubłaganie i w 2015 prezydent Xi Jinping ogłosił rewolucję toaletową, w ramach której nie tylko buduje się tysiące nowych toalet, ale też rewitalizuje stare. Belt and bathroom initiative, hehe. Zmiany te oznaczają też przełom kulturowy...

...ponieważ nowe toalety zaopatrywane są w sedesy, co oznacza zerwanie z powszechną poza Europą tradycją (bardzo higieniczną!) robienia kupy w kucki. Tylko my, Europejczycy - od czasów rzymskich! - robimy to na siedząco. Dla białych w Japonii są nawet instrukcje

Z tym na siedząco od czasów rzymskich to nie przesadzajmy. Średniowiecze przyniosło regres i jak wiadomo aż do XVIII wieku srano głównie w kucki - albo do nocników albo po kątach (i kominkach). Nieliczni mogli korzystać z urządzenia na zał. ilustracji, ew z zamkowej "garderoby".

W - stosunkowo niewielkich - średniowiecznych miastach ubikacje publiczne występują sporadycznie. Towarzyska defekacja przetrwała za to w klasztorach (będących stosunkowo czystymi miejscami, jak na średniowieczne standardy).

Co ciekawe, pierwszą toaletę spłukiwaną wodą wynalazł już w 1596 niejaki John Harington i nawet zainstalował jedną w pałacu w Richmond dla Elżbiety I. Ale... nie przyjęła się. Dlatego za jej wynalazcę powszechnie uważa się Alexandra Cummingsa (1775)

Wiek XIX przyniósł - nie, jeszcze nie kanalizację. Najpierw było upowszechnienie szamb domowych i brukowanie ulic, wymuszające stopniowo likwidację rynsztoków. To umożliwiło upowszechnienie WC spłukiwanego wodą. Nastaje era klozetów. Pięknych klozetów!

To z kolei wymusza powrót toalet publicznych w wielkim stylu. W l. 30 XIX wieku na ulicach Paryża pojawiły się pierwsze pissotières (nb, ulubione miejsce spotkań szpiegów i członków ruchu oporu podczas IIWŚ), a w ślad za nimi - pełnoprawne toalety.

W tym miejscu możemy wrócić do naszego bohatera, siedzącego w swojej toalecie dworcowej w Wiesbaden i rozmyślającego nad tym wszystkim. Jest rok +/- 1975 i Harald ma ten przebłysk geniuszu - dostrzega że świat po raz kolejny się zmienił.

Ta zmiana, to przede wszystkim mobilność. I odpowiedzią na nią będzie dzieło życia Haralda Müllera - toaleta przenośna, znana bardziej jako Toi Toi

Tak naprawdę, to Müller nie był pierwszy. Pierwszy był Fred Edwards, amerykański żołnierz, stacjonujący w Niemczech, który stworzył toaletę mobilną już w 1973. Wzorował się na kabinie zwanej "John" i używanej w amerykańskich dokach od lat 40. Początkowo zaoferował ją armii

... ale źródłem jego sukcesu stała się wizyta w Niemczech Jana Pawła II. Edwards zaryzykował i przygotował na tę okazję zapas nowiutkich toalet z włókna szklanego (nowość!) oraz zastosował w nich formaldehyd do neutralizacji zapachu. Tak powstała DIXI.

Müller był w stosunku do Edwardsa nieco spóźniony, wystartował w 1983, jednak odniósł sukces i stał się poważnym zagrożeniem dla Dixi. Panowie konkurowali zażarcie do 1997, kiedy to zdecydowali się na fuzję, w wyniku której powstała Adco Umweltdienste GmbH.

Po fuzji zdecydowano się na niebieską, później niebiesko-białą kolorystykę (DIXI były brązowe). Nazwa Toi Toi, nawiasem mówiąc, wzięła się z niemieckiego powiedzonka "toi, toi, toi" będącego czymś w rodzaju życzeń powodzenia.

Adco rządzi niepodzielnie na europejskim, w tym również polskim rynku. Ma jednak w Polsce aż dwóch rodzimych konkurentów - "Clip Clopa" i "WC Chatkę". Jeśli okoliczności będą wam sprzyjały możecie więc wykazać się patriotyzmem gospodarczym ;)

Ja osobiście nienawidzę tego plastikowego wynalazku jak zarazy, może jest przydatny, ale zmiany krajobrazowe jakie pociąga za sobą jego stosowanie, są nie do przyjęcia. Jeśli tylko mogę, korzystam z tradycyjnej sławojki ;)
EOT