Tweet

Kapheros

29 Dec, 25 tweets, 13 min read

1920’li yılların başında bir dükkanın camına bir kağıt asılır.
“45 günde %50, 90 günde %100 kar yapın” yazılıdır kağıtta.
Meraklı yatırımcılar hemen toplanır.
İktisadi olarak iyi konumda olan bir ülkede faiz oranları oldukça düşüktür.

Bu bir nedenle fona ihtiyacı olan kişiler için ucuz borçlanma demek olduğu kadar birikimlerini değerlendirmek için faiz geliri talep edenler için de düşük kazanç demektir.

Charles Ponzi yatırımcılara posta pullarını kullanarak arbitraj karı elde edilebileceğine inandırıyor ve

yaptıkları yatırımlarının yalnızca 45 günde %50, 90. Gününde ise %100 kar yapabileceklerini vaat ediyordu.
Düşük bütçeli yatırımcılar sisteme dahil olduktan sonra paralarını vaat edilen gününde faiziyle birlikte geri alınca, Ponzi’nin yöntemi bir anda nam salmaya başladı.

Büyük umutlara kapılan yatırımcıların tümü Ponzi’yi ziyaret ederek, paralarını katlayacakları yatırımlarını yapmaya başladılar.
Kazananların artmasıyla yayılan Ponzi oyununa olan talep o kadar çok arttı ki,

Ponzi yatırımcısı olmak isteyen insanları karşılamak için yeni şubeler açmak zorunda kaldı.

Charles Ponzi 1882 yılında İtalya`da dünyaya geldi. Fakir bir ailenin çocuğuydu fakat zenginliğe ve lükse meraklıydı.

1903`te Amerikan rüyasını gerçekleştirmek için New York`a göç etti.
New York`a geldiğinde hiç kimsesi ve tek kuruşu yoktu. Gazete dağıtıcılığı, sütçülük, gemilerde elemanlık gibi yüzlerce işe girip çıktı.

1917`de Boston`a yerleşti ve burada bir ihracat dergisi çıkarma hazırlığındayken posta kuponlarıyla tanıştı.
Posta kuponları 1906 yılında yapılan 60`dan fazla ülkenin altına imza attığı bir anlaşmaydı. Bir nevi uluslararası hisse senedi gibiydiler.

Posta kuponları anlaşmalı ülkelerde nakit paraya çevrilebiliyordu. ABD`de bir dolara alınan kupon başka bir ülkede 10 dolara kadar değer kazanabiliyordu
Ucuz ülkeden satın alıp daha pahalı olan bir ülkede satarak bu işten çok para kazanabileceğini düşünerek bir ofis açtı.

Gazetelerde, dükkanlara astırdığı afişlerle o zaman için şahane sayılabilecek reklamlar yaptı.
İlk yatırımcılar gerçekten de 45 gün sonra yüzde 50 faiz aldılar.
Ponzi aslında posta kuponu alıp satarak yatırımcılarına para kazandırmıyordu.

Sonradan para yatıranların parasıyla önceden para yatıran insanların 45 veya 90 günü dolunca faizlerini ödüyordu. Ortada bir iş yoktu. Sadece para sirkülasyonu vardı.
Ponzi haftada 1 milyon dolar tahsil etmeye başlamıştı.

Bu, o zaman için çok büyük bir miktardı.
Bu sistem 1920 yılı sonlarından 10 bin kişinin üzerinde bir yatırımcıya ulaşmış (7 ay gibi bir sürede).
Herkes kısa yoldan parasını 3 ay içinde ikiye katlamanın verdiği hevesle Charles'in kapısında kuyruğa giriyordu.

Ponzi'nin bu planı 1920 yılı sona ermeden 15 milyon doları aştı.
Boston merkezli bir gazetenin sistemin işleyişindeki sıkıntılar hakkında yayınladığı makalenin ardından sorunlar başladı.
Devlet Ponzi`nin soruşturma tamamlanıncaya kadar mevduat kabul etmesini yasakladı

Bu haber piyasalarda ve Ponzi`nin müşterileri üzerinde bir anda güvensizlik yarattı. Yatırımcıların büyük çoğunluğu yatırdıkları paraları geri çekmek istediler.
Ponzi onları ikna etmeye çalışıyordu. Yüzde yüzden fazla kar teklif ediyordu.

Sonradan para yatıranların parasını önceden para yatıranlara faiz olarak ödeme yapan Ponzi'nin yatırımcıların parasını geri ödeyecek gücü yoktu.
O günün akşamına kadar bin yatırımcının parasını ödeyebilen Ponzi, geriye kalan 39 bine yakın yatırımcının

15 milyon dolarını ödeyemeyince dolandırıcılıktan tutuklandı.

Yatırımcılar, posta pulları üzerinden kar elde ettiklerini zannederken Charles Ponzi’nin bahsettiği pulların getirisi altı yılda ancak 500 bin dolara ulaşabiliyordu ve Ponzi,

aylarca yalnızca A kişisinden aldığını B kişisine veriyor, iki kişiden de aldığı komisyonla zengin oluyordu.
Davalarda da sadece iki adet posta kuponu sattığını ispatlayabildiği için sahtekarlık suçundan hapse girdi.

Uzun süre hapiste kalan Charles, daha sonra çıktıktan sonra Florida'ya yerleşerek yine piramit sistemiyle iş yapmaya çalıştı. Bir kaç işte başarılı olduktan sonra işin doğası gereği hep kaybetti.

Charles Ponzi 1949`da Rio de Janerio`da bir evsizler yurdunda öldü.
Yaptığı son röportajında Ponzi, Bostonlulara yaşattığı serüven üzerine yorumda bulundu: “Karşılığında hiçbir şey almasalar da, fiyatı çok ucuzdu.

Taahhüt etmeden, onlara, 1620 yılında Amerika’ya göç eden İngilizlerin karaya çıkmasından beri, vatanlarında sergilenmiş en iyi gösteriyi sahneledim! İcraatım sırasında beni seyretmek rahatlıkla on beş milyon dolara değerdi.”

Ponzi Şeması'nın yakın tarihlerindeki en önemli örneklerinden biri eski Nasdaq Başkanı Bernard Madoff, 65 milyar dolarlık dolandırıcılık sonrası 2009'da 150 yıl hapse mahkum olmuştu.

Türkiye'de bilinen en meşhur örnek ise 90'lara damga vuran Titan Saadet Zinciri. Sonrasında 1998'da hapis cezası alan Kenan Şeranoğlu'nun kurduğu sisteme giriş ücreti 2 bin 400 marktı ve sistem kısa sürede 35 bin üyeye ulaşmıştı.

Ponzi Piramidi veya Ponzi Yöntemi, yatırımcıların kazançlarını sisteme gelen diğer yatırımcılarla ödendiği dolandırıcılık piramididir. Ülkemizde daha çok “saadet zinciri” adı altında tanımlanan ve

“Titan saadet zinciri” olarak örneğini gördüğümüz bu yöntemde, sistem yeni üyeler kazandıkça karlı olmaya devam ediyor. Sisteme yeni üye gelmediğinde veya üyeler yeterince karlı olmayı bıraktığında ise sistem yıkılıyor.