ज्या काळात मराठ्यांच्या राज्यातील प्रशासनात मराठ्यांनाच काही अधिकार नव्हते, क्षत्रियांची गणती सुद्धा शुद्रांमध्येच केली जात होती त्या काळात शाहू महाराजांनी मराठ्यांना आणि बहुजन समाजाला प्रशासनात जागा दिली, क्षत्रियांना वेदोक्ताचे अधिकार मिळवून दिले आणि ब्राम्हण, युरोपीय आणि 👇 
पारशी लोकांच्या मक्तेदारीला सुरुंग लावला. स्वातंत्र्याचा व्यापक अर्थ घेतला तर मला इथे शाहू महाराज #खऱ्या_स्वातंत्र्याचे_शिल्पकार वाटतात.
छत्रपती घराण्याचे ऐतिहासिक महत्व बघता मराठा संस्थानांमध्ये कोल्हापूरचे संस्थान अव्वल दर्जाचे असायला हवे होते, 👇
छत्रपती घराण्याचे ऐतिहासिक महत्व बघता मराठा संस्थानांमध्ये कोल्हापूरचे संस्थान अव्वल दर्जाचे असायला हवे होते, 👇
मात्र अल्पवयीन छत्रपतींच्या कारकिर्दीमुळे ही प्रतिष्ठा खालच्या स्तरावर गेली होती. छत्रपती फक्त नावाचे आणि कारभार ब्रिटिश नोकरशाहीच्या / परकीयांच्या हातात अशी राज्याची परिस्थिती होती. कोल्हापूर दरबारात ७१ सरकारी अधिकाऱ्यांपैकी ६० ब्राम्हण आणि ११ इतर आणि 👇
खाजगीच्या ५२ अधिकाऱ्यांपैकी ४५ ब्राम्हण व ७ इतर होते. इतर म्हणजे ब्रिटिश, हिंदी, ख्रिश्चन, पारशी इ.. मराठ्यांच्या राज्यात मराठ्यांनाच प्रशासनात स्थान नव्हते, अधिकार नव्हता. खेड्यापाड्यातील लहानात लहान अधिकाऱ्यांपासून ते कोर्टातील न्यायाधिशापर्यंत सर्वत्र ब्राम्हणशाही होती👇
आणि त्यामुळे गोरगरीब, सर्वसामान्य जनतेला न्याय मिळत नव्हता हे शाहू महाराजांच्या लक्षात आले. कोल्हापूरची गादी जरी काटेरी असली तरी शाहू महाराजांनी अत्यंत संयमाने, विवेकाने आणि न्यायप्रियतेने अगदी विश्वासाने पावले टाकायला सुरवात केली. "कोल्हापूर राज्याचे तुम्ही मालक आहात,👇
हे प्रत्येकाच्या ध्यानी प्रथमपासून आणून द्या आणि तुमच्या चांगुलपणाचा फायदा तुमच्या नोकरशहांना उठवू देऊ नका" हा गुरु फ्रेझर यांचा मंत्र महाराजांनी तंतोतंत पळाला. हळूहळू आपल्या पदाचा प्रभाव वाढवत नोकरशहांवर वचक निर्माण केला. ३-४ वर्षांत कोल्हापूर प्रशासनातील युरोपियन व 👇
पारशी मंडळी निघून गेली. प्रशासनातील युरोपियन आणि पारशी वर्चस्व अस्तास गेले. महाराजांनी पूर्वीचे 'राज-प्रतिनिधी मंडळ' बरखास्त करून 'प्रशासन मंडळ' नेमले आणि त्यावर आपणास हव्या असणाऱ्या व्यक्तींच्या नेमणुका केल्या. BA MA परीक्षांत पहिल्या वर्गात उत्तीर्ण झालेल्या 👇
संस्थानाबाहेरच्या तरुणास प्रशासनात स्थान देऊन महाराजांनी ब्राह्मणशाहीला सुरुंग लावला. पण पिढ्यानपिढ्या शिक्षणापासून वंचित असलेला बहुजन समाज महाराजांना हव्या असणाऱ्या 'उच्चविद्याविभुषित' तरुणांचा पुरवठा करू शकत नव्हता. म्हणून मग बहुजन समाजास शिक्षणाच्या सोयी निर्माण करण्याचे 👇
काम शाहू महाराजांनी हाती घेतले. कोल्हापूर संस्थानच्या कारभारात महाराजांनी आपली मजबूत पकड निर्माण केली आणि हे करत असताना ब्रिटिश सरकार सोबत आपले संबंध अधिक सौहार्दाचे व विश्वासाचे बनवले. यातूनच महाराजांना सम्राज्ञी व्हिकटोरीयाकडून GCSI हा किताब बहाल करण्यात आला.👇
राज्यकर्त्याला असणारे 'गुन्हेगाराला जीवदान अथवा फाशी देण्याचे अधिकार' यापूर्वीच्या कालखंडात ब्रिटिशांनी आपल्या हातात घेतले होते ते कोल्हापूरच्या छत्रपतींना परत देण्यात आले (१८९५). १८९९ साली कर्नल रे ने महाराजांवर विषप्रयोगाचा आरोप केला मात्र मुंबई सरकारने निष्पक्षपातीपणे 👇
चौकशी करून महाराजांना निर्दोष ठरवले. सम्राज्ञी व्हिकटोरीयाने कोल्हापूरच्या छत्रपतींना 'महाराजा' हा 'किताब बहाल केला (१९००). अवघ्या ५-७ वर्षांत शाहू महाराजांनी कोल्हापूच्या संस्थानाला प्रतिष्ठा मिळवून दिली.
👇
👇
पुढील भागात वेदोक्ताचे प्रकरण समजून घेण्याचा प्रयत्न करूया.
क्रमशः
#राजर्षी_शाहू_महाराज
#खऱ्या_स्वातंत्र्याचे_शिल्पकार
क्रमशः
#राजर्षी_शाहू_महाराज
#खऱ्या_स्वातंत्र्याचे_शिल्पकार
• • •
Missing some Tweet in this thread? You can try to
force a refresh
