Thread by @KAYAMERTHASAN_

Suriye'de, çölün tam ortasında, bir vahanın yanında kurulan antik çağların 4.000 yıllık efsane şehri: Palmira. Çölün asil kraliçesi Zenobia'nın baş döndürücü güzellikteki şehrini 2010 yılında, savaştan hemen önce ziyaret etmiştim.

Palmira gerçekten de zorlu iklim şartlarına sahip Suriye çölünün merkezinde, ıssızlığın ortasında, belkide gücünü yalnızlığından alan muhteşem bir antik şehir. Romalıların şehre gelmesinden 2.000 yıl önce kurulan Baal Tapınağı'nın işçiliği ve mimarisi oldukça şaşırtıcı:

Palmira, Arapça adıyla Tedmur, Suriye'nin en önemli tarihi ören yeri ve dünyada da en tanınmış kültürel miraslardan biri. Asurlular ve Perslerden itibaren Tedmur, Mezopotamya ile Akdeniz arasında kervanların vazgeçilmez uğrak yeri imiş.

Bu kervanlardan alınan yüksek geçiş ücretleri ile kalkınan Palmira, Romalılar'ın 1.yy sonlarından itibaren sınırlarını doğu Akdeniz'de genişletmeye başlamaları ve şehir üzerinde kontrolu ellerine geçirmeleri sonrasında bile sahip oldukları avantajlardan yoksun kalmamış.

Roma vatandaşı olmamalarına rağmen, Arap, Süryani, Arami kökenli Palmira halkı Roma'nın tanıdığı özerklik ve özel izinle rahat rahat Akdeniz'de deniz ticareti yapmışlar. Hindistan'dan gelen baharat ve ipeği İtalya'ya götürüp satmışlar ve zamanla şehir bir cazibe merkezi olmuş.

Annesi Julia Domna Suriye Hama'lı bir Arap olan İmparator Caracalla zamanında Roma İmparatorluğu kolonisine katılan Palmira, Roma halkı ile aynı haklara sahip olmakla birlikte, imparatorluk vergilerini ödemekten de muaf tutulmuşlar.

M.S 267'de bir suikaste kurban giden Palmiralı yönetici Odainat'ın ikinci karısı Zenobia şehirde yönetime el koymuş ve bağımsızlığını ilan ettirip kendi adına para bastırmış. Tabi bu durum Roma'nın hoşuna gitmemiş ve duruma müdahale için bir ordu göndermiş.

Zenobia, gelen orduyu bozguna uğratmış. Daha sonra ordularının başında önce Busra Garnizonu'na (Suriye'nin güneyinde), daha sonra Arabistan ve Mısır'ın bir kısmını istila etmiş. Kendi adına para bastırıp, Roma İmparatorluğu'ndan da bağımsızlık isteyince, bardağı iyice taşırmış.

Roma duruma müdahale edip Zenobia'nın ordularını önce Antakya ve Humus'ta bozguna uğratmışlar, arkasından da Palmira'yı kuşatmışlar. İnatçı Zenobia, teslim olmak yerine Pers İmparatorluğu'ndan askeri yardım alabilmek için tek başına bir deveye atlayıp kuşatmayı yarmış!

Bugün isim olarak kullandığımız Zeyneb / Zennube işte bu Suriyeli savaşçı kraliçe Zenobia'dan geliyor. Anlamı ise Zeyn - Eb, yani ''babasının süsü''. Romalılar Zenobia'yı esir almışlar ama öldürmemişler. Tutuklayıp İtalya'ya sürgüne göndermişler.

Zenobia Roma'da altın zincire vurulup sokaklarda dolaştırılıp teşhir edilmiş. Sonra da ömür boyu hapis kalmak üzere lüks bir villaya yerleştirilmiş. Son derece dik başlı ve inatçı bir yapıya sahip olan Zenobia sonunda intihar etmiş.

Palmira ise Roma askerlerince yağmalanmış ve ateşe verilip, halkı kılıçtan geçirilmiş. Ardından şehrin eski canlılığı kalmamış. Müslüman Araplar Halid bin Velid zamanında şehrin olduğu bölgeyi ele geçirmişler ama zaten Palmira çoktan harebe olmuştu geldiklerinde.

Palmira Osmanlının son döneminde Avrupalılar tarafından çok tanınmıştı ve bölgeye turistik turlar düzenliyorlardı. Fransızlar büyük arkeolojik kazılar yaptılar ve büyük miktarda eser çıkarıp götürdüler. Fotoğraftaki taşa kazınan '1938' tarihi onların ''izi''...

Gelelim Palmira'nın yakın zaman önce yaşadığı en acı olaya; Halid Esad'a... Halid Esad 1934 Palmira doğumlu bir arkeolog. Doğduğu şehir Palmira başta olmak üzere Suriye arkeolojisine gönül vermiş bir isim. Palmira ve Aramice üzerine değerli yayınlar yapmış, kitaplar yazmış.

Suriye iç savaşında şiddet iyice artıp, Palmira kapılarına yaklaştığında, şehir İşid'in eline düşmeden önce Palmira Müzesi'nde bulunan tüm eserleri oğlu Velid ile gizli bir yere götürüp gömüp, saklamış.

Ancak Palmira beklenenden daha çabuk düşünce Halid Esad İşid'in eline geçmiş ve kaçırılmış. Tüm baskı ve zorlamalara rağmen Palmira eserlerini gizlediği yeri söylememiş. Bunun üzerine çok sevdiği Palmira antik şehrine getirilip başı kılıçla kesilerek idam edilmiş.

İdam edildikten sonra da 82 yaşındaki Halid Esad'ın başı ve bedeni Palmira'nın antik sütunlarına asıldı günlerce... Ardından Palmira Antik şehrinin her yeri bombalanarak, dozerlerle üzerinden geçilerek yıkılıp, tahrip edildi. Unesco'nun İnsanlık Mirası ilan ettiği şehirdi burası.

Suriye Ordusu Palmira'yı İşid'den geri aldı ve yaklaşık 15 gün önce de Halid Esad'ın cesedinin kalıntıları bulundu. Şimdi Palmira Antik Şehri ve Müzesi'nin yeni müdürü Halid Esad'ın damadı Halid Hariri. Şehir çok büyük zarar gördü ama halâ bir umut var içimizde diyor.

V'esselam