Thread by @FatihKumas4

Hatib b. Ebi Beltaa'nın Mekke fethi'nden önce akrabalarına yazdığı mektup bugünlerde mevzu edilmektedir. Bu mektubun içeriği ve Resulullah aleyhissaletu vesselamın tutumu hakkında bir yüksek lisans çalışmasından özet çıkarmaya çalıştım.

GülfemYeniye AcıÜstüneAcı

Tarihçilere göre, Hatib b. Ebi Beltaa'nın mektup yazdığını vahiyle öğrenen Hz. Peygamber (sav), Sâre’nin(mektubu götüren kadın) Mekke’ye gidip seferle ilgili bilgileri ilgili kişilere vermesini engellemek için Hz. Ali, Zubeyr b. Avvam ve Mikdat b. Amr’ı görevlendirdi.

Sâre’nin yerini, aldığı vahye göre tarif etti. Kaynaklarda bu yerin neresi olduğuyla ilgili olarak iki farklı yer rivayet edilmektedir. Birincisi “Hah bahçeleri” adıyla bir yer belirtilmektedir ki kaynakların ekserisi burayı zikreder, diğeri de “Hüleyka” ismindeki bir yerdir.

Hz. Peygamber, Sâre’nin yakalanmasını ve elindeki mektubun Mekkelilere ulaşmadan getirilmesini emretti. Hz. Ali ve beraberindeki ekip, Hz. Peygamberin tarif ettiği güzergâh üzerinden gidip, kadını belirlenen noktada yakaladılar.

Kadının eşyalarını didik didik aradılar fakat herhangi bir şey bulamadılar. Daha sonra Hz. Ali kadına dönerek, sakladığı mektubun nerede olduğunu sordu. Kadın kendisinde herhangi bir mektup olmadığını söyleyip durumdan kurtulmak istedi.

Hz. Ali, “Vallahi ne Rasûlullah yalan söyler, ne de biz yalan söyleriz, ya mektubu verirsin ya da seni soyar o mektubu kendimiz alırız” dedi. Kadın, durumun ciddiyetini anladığından, arkalarına dönmelerini istedi ve saç örgülerinde sakladığı mektubu çıkarıp Hz. Ali’ye verdi.

Olayın ortaya çıkması ile ilgili başka bir rivayete göre de, Hâtib’in kölesinin şikâyeti üzerine bu durum ortaya çıkmıştır. Mektupta yazılanlar hakkında da farklı rivayetler mevcuttur.

Vakidî, Hâtib’in Kureyş’ten üç kişiye, Safvân b. Umeyye, Süheyl b. Amr ve İkrime b. Ebî Cehil’e “Rasûlullah (sav) insanlara savaşa hazırlanmalarını duyurdu. Sizden başkasına niyetli olduğunu sanmıyorum. Bu mektubumla size yardım etmek istedim” şeklinde yazdığını belirtir.

Hamidullah, mektubun içeriği hakkında iki farklı bilgi vermektedir. İlk rivayete göre mektupta “Hz. Peygamber(sav) size gece gibi kalabalık bir orduyla yöneldi, sel gibi geliyor. Allah’a yemin ederim ki, size tek başına bile gelse, Allah onu size karşı zafere eriştirir.

Çünkü Allah, ona verdiği sözü gerçekleştirecektir” şeklinde, ikinci rivayette de “Peygamber Muhammed, ya size ya da başkasına gitmek üzere yola çıktı. Önleminizi alın.” şeklinde yazılmış olduğunu belirtir.

Mektubun içeriği belirttiğimiz üzere farklılık göstermektedir. Vakidî’nin aktardığı rivayete göre Hâtib’in seferden emin olmadığı söylenebilir. Zira içerikte net bir ifade yoktur.

Buna rivayet ile alakalı olarak, Hâtib’in kesin bir şekilde emin olmadığı bir konu hakkında nasıl böyle bir mektup yazdığı izah gerektiren bir durumdur. Hamidullah, kitabında iki farklı metin aktarmıştır.

İlk metinde Hâtib’in yazdıklarının bir yardımdan ziyade daha çok karşı tarafı korkutan veya uyaran cümleler kurduğunu görüyoruz. İkinci metin ise Hâtib’in haber göndermesine daha yakın bir metindir. Bu metnin gerçeğe daha yakın olabileceği kanaatindeyiz.

Kaynakların belirttiğine göre mektubun ele geçirilmesinden sonra, Hz. Peygamber (sav), Hâtib’i çağırtarak işin aslını öğrenmek istemiştir. Kendisine “Ey Hâtib bu nedir? Diye, sorduğunda, Hâtib şu cevabı vermiştir;

“Ey Allah’ın Rasûlu, benim hakkımda hemen karar verme. Ben Allah’a ve Rasûlune iman etmiş biriyim ve bu durumumda herhangi bir değişiklik yoktur. Ben Küreysli değilim. Onlarla anlaşmalıyım (halif) ama onlarla herhangi bir bağım yoktur.

Buraya hicret edip gelenlerin çoğunun Mekke’deki ailesini koruyacak kimseler vardır. Benim ise böyle bir durumum yoktur. Ben bu mektubumla Mekkeli müşriklere yardımcı olmak, böylece de Mekke’de bulunan ailemi korumak istedim.

Benim bunun dışında herhangi bir amacım olmamıştır.” Rasûlullah onun bu savunmasını kabul etmiş ve “O size doğru olanı söyledi” diyerek Hâtib’i affetmiştir.

Hz. Peygamber (sav) bu durum karşısında gösterdiği tavır çok çok önemlidir. Olayı iyice irdelemeden, Hâtib’i buna iten durumları öğrenmeden hemen bir karar vermemiştir.

Hz. Peygamber (sav)’in Hâtib’a karşı sergilediği tavır, biz Müslümanlar için çok önemlidir. Hz. Peygamber insan kaybetmenin çok kolay ama kazanmanın zor olduğunun idrakinde olan birisidir.

Bundan dolayı Hâtib’in yaptığı belki büyük bir felakete yol açacaktı. Ama onu kazanarak, belki de en az fetih kadar önemli bir davranışta bulunmuştur. Müslümanlar her konuda olması gerektiği gibi Hz. Peygamberi bu davranışında da örnek almalıdır.

Kişilerin yaptığı hatalar karşısında İslam’ın savunduğu duruş, kişiyi yaptığı hatadan dolayı azarlayıp kaybetmek değil, onu kazanmaktır. Bu durumun açıklığa kavuşmasıyla Hz. Peygamber (sav) fetih hazırlıklarına devam etmiştir.

Hz. Peygamber (sav), hazırlıkları tamamlayıp hicri 8. yılda Medine’den Mekke’ye doğru sefere çıkmıştır. Kaynaklarımız, güzergâh üzerinde orduya katılımların olduğunu aktarmaktadır.

(Faysal Dönder, HÂTIB B. EBÎ BELTEA'NIN HAYATI, KİŞİLİĞİ VE İSLAM TARİHİNDEKİ YERİ, sf. 21-29)

1) Burada dikkat edilecek husus Hatib b. Ebi Beltaa'nın hatasının herhangi bir kayba sebep olmamasıdır. Çünkü mektup Mekkelilerin eline geçmeden önce Resulullah aleyhissaletu vesselamın görevlendirdiği kişilerce temin edilmiştir.

2) Düşünmemiz gereken husus, acaba mektup Kureyş'in eline geçseydi, ve insanlarda can ve mal kaybına sebep olsaydı, Resulullah aleyhissaletu vesselamın tutumu aynı mı olurdu? Evet veya hayır demiyorum.

Bir diger örneğe daha bakalım, Resulullah aleyhissaletu vesselam'ın nübüvvetini test etmek için bir yahudi kadının kendisine zehirli yemek ikramında bulunduğu malumdur. Üstad olay hakkında şöyle diyor:

Gazve-i Hayber’de bir Yahudi kadını, bir keçiyi biryan yapıp pişirmiş, gayet müessir bir zehir ile zehirlemiş...(bu olay hakkında netice olarak ) Ehl-i tahkik demiş ki: Kendi (kadını) öldürtmemiş fakat Bişr’in(olayda vefat eden sahabe) veresesine verilmiş, onlar öldürmüşler.

Yani kendisi ile alakalı olarak Resulullah aleyhissaletu vesselam kadını affetmiş, ama aynı yemekten yiyen Bişr hazretleri vefat edince, yakınları kısas uygulanmasını istemişler ve uygulanmıştır. Tabidir ki, "hakkına girilenler, kendi hakları üzerinde söz sahibidirler".

Ebu Davud sahih bir sened ile 4508. rivayetinde Resulullah aleyhissaletu vesselamın kadına bir şey yapılmamasını söylediğini aktarmaktadır.

Ama Üstadın da temas ettiği gibi aynı yemekten yiyen Bişr (r.a) vefat edince, yakınları hukuken söz sahibi oldukları için onların kararı da uygulanmıştır. Bu olaya temas eden bilgi Ebu Davud'un 4513. rivayetinde geçmektedir ve sahihtir.

Zikri geçen olaylar günümüzde yaşananlara bire bir temas etmeseler de, bize bazı ip uçları da vermektedirler. Eğer bir insanın hakkına girilmişse, bu hususta o insan söz sahibidir. Affederse bu daha hayırlıdır, ama hukuken karşılığının olmasını isterse, ne denilebilir?