Thread by @ibrahimmturhan2

Evrendeki varlığın sadece yüzde 5’ini gözlemleyebiliyoruz. Geriye kalan yüzde 95’in ise var olduğunu biliyoruz ama ne gözlemleyebiliyoruz ne niteliği hakkında bilgi sahibiyiz.
*
Uzay boşluğu dediğimiz şey gerçekte boşluk değil.
*
Parçası olduğumuz varoluş gerçeğinin muhteşemliği!

Einstein’ın 1915’te ortaya koyduğu Genel Görelilik kuramı, uzay ve zamanın aslında tek bir doku olduğunu, kütleli nesnelerin uzay-zamanı eğip büktüğünü, kütleçekimini cisimlerin kütlelerinden kaynaklanan bir kuvvet değil, uzay-zamanın eğilmesinden kaynaklandığını gösterdi.

O dönemde genel kabul gören görüş, galaksimiz Samanyolu’nun durağan ve sonsuz bir boşlukla olduğuydu. Evrenin bir başlangıcı yoktu. Einstein, kütleçekim kuvvetinin evrensel bir yasa olduğunun farkındaydı ve bu durum durağan-ezelî evren kabulü ile bir çelişki yaratıyordu.

Zira başlangıcı olmayan bir evrende kütleçekim gücü maddeyi içe çökmeye zorlamalıydı.
1917’de “Göreliliğin Genel Teorisinde Kozmolojik Yaklaşımlar” başlıklı makalesinde Einstein, denklemlere fazladan bir sabit terim ekleyerek genel göreliliğin bu çelişkisini çözmeye çalıştı.

Oysa tüm uzayda kütleçekimsel bir itme kuvveti sağlayacağı varsayılan bu kozmolojik sabitin, modeldeki çelişkiyi giderecek biçimde içe çöküşü ortadan kaldırmak dışında, hiçbir dayanağı ve kanıtı yoktu.
Einstein durağan evreni sorgulamak yerine kuramını “yamamayı” yeğlemişti.

Aynı yıllarda, aralarında Edwin Hubble'ın da bulunduğu birkaç araştırmacı, Samanyolu'nun ötesinde yıldız sistemlerinin olabileceğini ileri sürdü.
1925 yılında Hubble, NGC 6822 Galaksisi'ni gözlemledi ve bunun “uzak yıldızlar topluluğu” olduğunu gösterdi.
Evrende yalnız değildik.

Hubble 1929’da yaptığı gözlemler sonucunda, yıldızlardan ve galaksilerden gelen ışığın tayfında “kırmızıya kayma” olduğunu gördü ve bunun galaksilerin sürekli uzaklaşmasının sonucu olduğunu buldu.

Uzaklaşan cisimden gelen elektromanyetik dalganın dalga boyu, uzaklaşma süratine bağlı olarak artar. Doppler Etkisi olarak adlandırılan bu olguya, bir aracın motor sesinin bize yaklaşırken ve bizden uzaklaşırken dalgalanması örneğinde olduğu gibi tanıklık etmişizdir.

Hubble ayrıca galaksilerin ışığının taytaki kırmızıya kaymasının, yani uzaklaşma süratinin galaksinin uzaklığı ile orantılı olduğunu ortaya çıkardı. Başka bir ifadeyle bir galaksi Yeryüzü’nden ne kadar uzaksa o kadar büyük bir süratle uzaklaşıyordu.

Eğer evren genişliyorsa bir zamanlar şimdikinden daha küçük olmalıydı. Buna dayanarak Büyük Patlama teorisi ortaya sürüldü. Einstein başta bu bulgulara direndi. Evrenin yapısını araştırmaya adadığı parlak dehaya rağmen yerleşik determinist anlayıştan uzaklaşamamıştı.

Sonunda Einstein, Hubble’ın buluşunun sonuçlarını kabullendi, kendi kozmolojik sabiti için de, “hayatımın en büyük hatası” dedi.
İlginç olan, Einstein'ın hataları bile evren hakkındaki bilgimize büyük katkıda bulundu.
Karanlık enerji ve kuantum güç alanları bununla ilgilidir.

Bugün fizikçiler kuantum teorisi penceresinden baktıklarında, kozmolojik sabitin boş uzayda bulunan olası bir enerjiye karşılık geldiğini anladılar. Gerçekte kuantum fiziği böyle bir kozmolojik terimin varlığına gereksinim duyar.
Ayrıca evrenin genişlemesi ile ilgili dahası vardı

Kozmolojik modeller kullanılarak geçmişe dönük yapılan hesaplar, bugün aralarında büyük mesafeler olan noktaların 13,8 milyar yıl önce birbirine çok yakın olduğunu gösterir. Bu da evrenin oluşumuyla ilgili Büyük Patlama adı verilen kuramın bir kanıtıdır.

1998 yılına gelindiğinde bilim dünyası yeni bir keşifle ve yeni bir bulmacayla karşılaştı Astrofizik araştırmaları evrenin genişleme hızına dair yeni bulgular sunuyordu: Evrenin genişleme hızı giderek artıyordu. Oysa Büyük Patlama’dan sonra hızın giderek azalması gerekirdi.

Bunu hızla giden bir aracın vitesi boşa alması gibi düşünelim. Araç bir süre daha yol alır ama yavaşlar. Aracı yavaşlatan yerçekimi gücünün evrenin genişlemesini de yavaşlatması ve bir noktada durdurması beklenirdi.

Evren sadece büyük patlamanın itişiyle genişliyor olsa 13,8 milyar yıllık ömründe genişleme hızının sürekli azalması gerekirdi. Tıpkı düz yolda vitesi boşa alınan bir otomobilin yavaşlaması gibi. Oysa evrenin genişleme hızı her 3,26 milyon ışık yılında saniyede 67 km artıyor.

Boş vitesteki aracın hızlanabilmesi için ilave enerji gerektirir. Örneğin araç yokuş aşağı giderse yerçekiminin etkisiyle hızlanabilir. Dolayısıyla evreni genişleten bir enerji olması gerekir. Gözlemleyemediğimiz ama varlığı kuramsal olarak kanıtlanan bu enerji “karanlık enerji”.

Karanlık enerjiyi göremiyoruz. İlerlemiş teknoloji de bunu görmemize ya da hissetmemize el vermiyor. Ancak gök bilimcilerin çoğunluğu karanlık enerjinin varlığını kabul ediyor çünkü kendisi gözle görünmese de galaksilerdeki etkisi görülebiliyor.
Böylece çelişkili durum çözüldü.

Bu kez başka bir sorun çıktı. Çok yüksek hızlarla dönen galaksilerin çekirdeğe yaklaştıkça dönüş hızı artmalıydı. Üstelik olağanüstü hızla genişleyen uzayda galaksilerin çoktan parçalanıp dağılmasını önlemek için gereken kütleçekim için mevcut madde miktarının çok fazlası gerekli

Bu ise ışığı yansıtmayan, içinden geçen radyasyonu (ışığı) emmeyen, ama kütle çekimsel mercek etkisi yaratan (yani ışığı bükebilen), evren içerisinde adeta bildiğimiz maddenin üzerine tutunduğu bir ağ gibi davranan ve artık varlığını kanıtladığımız bu madde karanlık maddedir.

Gözlemler, hesaplamalar, süpernovalardan, kozmik arka plan mikrodalga ışımalarındaki dalgalanmalardan ve benzeri kaynaklardan sağlanan bulguların tümü, evreni tek bir şekilde tasvir ediyor: %5 normal madde, %27 karanlık madde ve %68 karanlık enerji.

İşte bir parçası olduğumuz varoluş böylesi hayret verici bir yapıya sahip.
Çapı 93 milyar ışık yılı (93 çarpı 10 üzeri 22 km.) olarak hesaplanan bu bilinmezliği keşfederken önümüzü aydınlatan ışık ise bilim.
Ancak bilimin aydınlığında bakınca bu ihtişamı gereği gibi kavrıyoruz.

Bilim, gerçekliği nesnel olarak anlamamızı, inanç/felsefe ise onu öznel tercihimize göre anlamlandırmamızı sağlar.
Farklı düzlemler, farklı boyutlar…
Kesiştirmeye/çakıştırmaya çalışmak anlamsız bir çaba.
Bunda ısrar ise büyük acılara ve trajedilerine yol açabilecek bir tehlike.