Thread by @VishwambharMule

#Thread
#ज्ञानेश्वरी_जयंती
-:अद्वैतामृतवर्षिणी भगवती ज्ञानेश्वरी जयंती :-
आज मराठी भाषेतील सर्वच पैलूने श्रेष्ठ ठरणारा ग्रंथ कुठला असा जर प्रश्न विचारला गेला तर याचे सर्वानुमते केवळ एकच उत्तर आहे तो ग्रंथ म्हणजे 'भगवती ज्ञानेश्वरी'.
१/
@Kal_Chiron @ShefVaidya @swamiyogeshji

कारण ज्ञानेश्वरी म्हणजे ब्रह्मज्ञानाचा सागर,भक्तीचा रसकल्लोळ तर मराठी साहित्याचा अद्वितीय आविष्कार आहे.
केवळ संस्कृत भाषेच्या जाणकार लोकांमध्ये सीमित झालेले ब्रह्मज्ञानाचे भांडार ज्ञानेशांनी अगदी सामान्य लोकांना ज्ञानेश्वरीद्वारे खुले करून दिले व त्यामुळे ज्ञानेश्वर महाराज
२/

साधकांची 'माऊली' झाली..! आणि त्यानंतर मग जो अमृताचा वर्षाव सगळ्या महाराष्ट्र भूमीवर झाला की अगदी आजपर्यंत साधक लोक त्यात अखंड न्हाहून आपल्या जीवनाची इतिकृत्यता करून घेत आहेत.
योगेश्वर भगवान श्रीकृष्णांनी गलितगात्र झालेल्या अर्जुनाच्या निमित्ताने भगवद्गीतेचा साक्षात्कार अखिल
३/

विश्वास करून दिला आणि भगवद्गीता ही प्रस्थानत्रयी मध्ये समाविष्ट झाली. त्यानंतर होऊन गेलेल्या भगवान शंकराचार्यादि अनेक प्रभृतींनी यावर आपले भाष्य लिहिले व भगवंताने सांगितलेले गुह्यज्ञान लोकांना आपल्या आपल्या ज्ञानाच्या जोरावर पटवून सांगितले.महाराष्ट्रात भगवान ज्ञानेश्वर
४/

महाराजांचा अवतार झाला व त्यांनी केवळ वयाच्या १६ व्या वर्षी ९००० ओव्यांचा ज्ञानेश्वरीचा अमूल्य ठेवा आपल्याला दिला.पण शंकराचार्यादि आचार्यांच्या भाष्यांमधे व ज्ञानेश्वरीत मुख्यत्वे फरक असा आढळतो की यांनी केवळ गीतेचा मुख्य गाभा ब्रह्मज्ञान हा विषय धरून भाष्य केले आणि इथे आपल्याला
५/

ज्ञानेश्वर महाराजांचे वेगळेपण दिसून येते ते म्हणजे त्यांनी ब्रह्मज्ञान प्रतिपादित केलेच पण त्याबरोबर त्यांनी विविध अन्य विषयांवर देखील प्रकाश टाकला. जसे की भगवान श्रीकृष्ण आणि अर्जुनाचे संबंध,अर्जुनाचे व्यक्तित्व इत्यादी. त्याचबरोबर त्यांनी सगळ्या मराठी साहित्यालंकारांचा वापर
६/

इतक्या चपखलपणे केला आहे की वाचणाऱ्याला निश्चितच प्रश्न पडतो की हा ग्रंथ आध्यत्मिक आहे की साहित्यिक..!वाचकांना संबोधित करताना स्वतः ज्ञानेश्वर महाराज सांगतात की श्रोतेजन हो,
जैसें शारदीचिये चंद्रकळे| माजि अमृतकण कोंवळे|
ते वेंचिती मनें मवाळें| चकोरतलगें ||५६||
७/

तियापरी श्रोतां| अनुभवावी हे कथा|
अतिहळुवारपण चित्ता| आणूनियां ||५७||
हें शब्देंवीण संवादिजे| इंद्रियां नेणतां भोगिजे|
बोलाआधि झोंबिजे| प्रमेयासी ||५८||
जैसे भ्रमर परागु नेती| परी कमळदळें नेणती|
तैसी परी आहे सेविती| ग्रंथीं इये ||५९||
८/

कां आपुला ठावो न सांडितां| आलिंगिजे चंद्रु प्रकटतां|
हा अनुरागु भोगितां| कुमुदिनी जाणे ||६०||
ऐसेनि गंभीरपणें| स्थिरावलोनि अंतःकरणें|
आथिला तोचि जाणें| मानूं इये ||६१||
चांदणे हेच ज्याचे अन्न आहे असा चकोर पक्षी ही एक कविकल्पना.शरदऋतूतील स्वच्छ चांदणे पडले असताना ज्याप्रमाणे
९/

चकोराची पिले हे अमृतकण अतिशय हळुवारपणे हे कोवळे अमृतकण टिपतील त्याप्रमाणे अतिशय हळुवार अंतःकरणाने ही ज्ञानेश्वरी तुम्ही श्रोतेजन अनुभवा.
शब्दांशिवाय संवादण्याची, इंद्रियांना जाणू न देता भोगण्याची ही गोष्ट आहे. थेट सिद्धांतांनाच भिडण्याची अपेक्षा माऊली करताहेत.
जसे भुंगे हे
१०/

इतक्या हळुवारपणे कमळातील परागकण नेतात की त्या कमळाला पत्ताही लागत नाही त्याप्रमाणे श्रोत्यांनी अतितरलपणे या ग्रंथाचा अनुभव घ्यावा.
चंद्रविकासी कमळाची अजून एक उपमा माऊली देतात - चंद्र उगवला की हे कमळ फुलते जणू काही आपली जागा न सोडता ते जणू चंद्राला आलिंगन देते अशा अतिशय
११/

भावविभोर पद्धतीने, स्थिर अंतःकरणाने जो हे वाचेल (अनुभवेल) त्याच्याच हे सारं लक्षात येईल.
ज्ञानेश्वर महाराज समाधिस्थ झाल्यानंतर पुढील काळात ज्ञानेश्वरीत अनेक बदल झाले व तिची मूळ संरचना बिघडून गेली. त्यांनतर पैठणक्षेत्री संत एकनाथ महाराज होऊन गेले त्यांनी ज्ञानेश्वरीची
१२/

शुद्ध प्रत तयार केली व ती आजतागायत कायम आहे. ती शुद्ध प्रत भाद्रपद कृष्ण षष्ठीस अर्थात आज संपूर्ण झाली म्हणून आजचा दिवस 'ज्ञानेश्वरी जयंती' म्हणून साजरा करतात. एकनाथ महाराज ज्ञानेश्वरी विषयी सांगताना लिहितात,
भाव धरोनिया वाचे ज्ञानेश्वरी ।कृपा करी हरी तयावरी ।।
१३/

स्वमुखे आपण सांगे तो श्रीविष्णु।
श्रीगीता हा प्रश्नू अर्जुनेशी ।।
तेचि ज्ञानेश्वरी वाचे वदता साचे ।
भय कळीकाळाचे नाही तया ।।
एका जनार्दनी संशय सांडोनी ।
दृढ धरी मनी ज्ञानेश्वरी II
नामदेव महाराज ज्ञानेश्वरीचे वर्णन करताना लिहितात,
१४/

ज्ञानराज माझी योग्यांची माउली ।
जेणें निगमवल्लि प्रगट केली ॥१॥
गीता अलंकार नाम ज्ञानेश्वरी ।
ब्रह्मानंदलहरी प्रगट केली ॥२॥
अध्यात्म विद्येचें दाविलेंसें रुप ।
चैतन्याचा दीप उजळिला ॥३॥
छपन्न भाषेचा केलासे गौरव।
भवार्णवीं नाव उभारिली ॥४॥
१५/

श्रवणाचे मिषें बैसावें येउनी ।
साम्राज्य भुवनीं सुखी नांदे ॥५॥
नामा म्हणे ग्रंथ श्रेष्ठ ज्ञानदेवी ।
एक तरी ओवी अनुभवावी ॥६॥
याचे शेवटचे पद अत्यंत महत्वाचे आहे त्यात आपल्याला महाराज सांगतात की वाचक लोकांनी ज्ञानेश्वरीतील केवळ एक जरी ओवी अनुभवण्याचा प्रयत्न केला तरीसुद्धा
१६/

आपले जीवन कृतार्थ होऊन जाईल.
तेंव्हा नामदेव महाराजांच्या सांगण्याचा विचार करून सगळ्यांना हीच विनंती की आपण जेवढं शक्य होईल तेवढं ज्ञानेश्वरीचे वाचन,श्रवण,मनन करण्याचा प्रयत्न करावा जेणेकरून आपण या भवरुपी संसारातून सहज तरून जाऊ...!
राम कृष्ण हरी..!
@Aabhas24
@GaikwadAnkur