Thread by @lordsinov

Herkesin gözü önünde ama kimseye fark ettirmeden çok ilginç bir hadise yaşandı. Size tüm partilerin Türkiye'yi ilgilendiren ÇOK önemli bir konuda "aynı çizgiye" geldiğini söylesem inanır mısınız?

Kafa açan bir bilgisel geliyor. Şaşıracaksınız. Gelin anlatayım.

1* Ukrayna savaşının hızlı gündeminin gölgesinde 6 parti bir araya gelerek Türkiye'nin geleceğine yönelik kritik bir mutabakat metni ilan etti. Metnin bir paragrafı hepsinin önüne geçerek tam da anlaşılmayan türden kafa karışıklığı yarattı.

1921 Anayasası...

2* Metin, Türkiye'de çoğulcu demokrasinin hiçbir zaman gerçekçi anlamda olmadığını ifade ettikten sonra 1921 Anayasası'nı ayrı yere koyarak altını çiziyor.

1921 Anayasası çoğulcu demokrasi açısından daha kapsayıcı ama sonrakiler dar kalıplı... İlginç.

3* Bu arada çoğulcu demokrasi güzel bir kavram. Seçimi kazananların mutlak güç olmasının (çoğunlukçu demokrasi) yarattığı tehlikelere karşı diğer siyasi grupların da bir miktar güç sahibi olmasını öngören çok sesliliği ifade ediyor. Fakat 1921 Anayasası ile bağdaştırılması ilginç

4* Neden ilginç olduğunu anlamak için 1921 Anayasası'nı anlamak gerekiyor. O yüzden tarihte yolculuğa çıkıp biraz geriye gitmek gerek:

Atatürk, Milli Mücadele'ye başladığında en büyük hedefi ülkedeki tüm güçleri birleştirmekti.

5* Atatürk bu nedenle devletin geleceğine yönelik fikirlerini açıklayarak farklı fikirlerdeki insanların kopup gitmesini istemedi. Hatta Cumhuriyet fikrini bile uzun süre dile getirmedi. Çünkü Milli Mücadele'nin içinde saltanat yanlıları da vardı.

6* Milli Mücadele'nin içinde saltanatçılar, şeriatçılar, adem-i merkeziyetçiler, liberaller, Türkçüler, sosyalistler hatta mandacılar bile vardı. Atatürk, tüm bu grupları, memleketin kurtarılması adına çevresinde tutmaya çalıştı.

7* Bu yüzden devleti şekillendirici adımlar atmadı. Atatürk bu politikasını o kadar katı uyguladı ki saltanatı, savaş sona erdikten sonra kaldırmak için harekete geçti. Cumhuriyet'in ilanı için Lozan'ın sona ermesini bekledi.

8* Askeri mücadele bitinceye dek devleti şekillendirici ve yeniden dizayn edici adımlar atmayan Atatürk, bu süreci "geçici bir yöntem" ile sürdürdü. Mesela, meclisin başkanı vardı ama bir devlet başkanı seçilmemişti.

9* İşte, 1921'de kabul edilen Teşkilat-ı Esasiye Kanunu, "devleti şekillendirme konusunda kapsamlı hükümler bulundurmuyordu. 23 maddelik anayasanın 14 maddesinde, yerel yönetimleri ve taşra teşkilatlarını düzenlenirken bakanların nasıl seçileceği konusu düzenlenmemişti.

10* 1921 anayasasının yerel yönetimleri güçlü tutması Atatürk'ün geçici dönem için uygun gördüğü bir stratejiydi. Bu sayede yerel yönetimler İstanbul'a sıkı sıkıya bağlı olmadan Ankara'ya tabi olacak yetkiye sahip oluyordu.

11* Böylece Ankara, Anadolu'yu yanında tutabilecekti. Anayasa metnine baktığımızda yerel yönetimler için "muhtariyet" sözcüğünün geçtiğini görürüz.

12* Devletlerin merkezi yönetimi kuvvetli oldukça yerel yönetimleri merkeze bağlı olur. Fakat yerel yönetimlere verilen güç arttıkça artık adem-i merkeziyetten söz edilir.

Özetle, Atatürk'ün 1921'de, dönemin şartlarında geçici olarak uyguladığı stratejik bir hamleydi.

13* Şimdi ilginç olana gelelim...

1921 döneminde işgal vardı, seçimler kısıtlıydı, çok partili dönem yoktu, kadınlar oy kullanamıyordu... Hal böyleyken 1921 Anayasası'na çoğulcu demokrasi penceresinden bakıp "kapsayıcı" olarak nitelemek tuhaf. Çünkü böyle bir perspektif yoktu.

14* Öte yandan 1924 Anayasası'na bakıldığında kadınların sonradan da olsa oy kullanabildiğini hatta çok partili döneme geçildiğini görebiliyoruz.

Yani 1924 Anayasası, bu bakımdan çoğulcu demokrasiye ve kapsayıcılığa 1921 Anayasasına göre çok daha yakındır.

15* Hatta 1961 Anayasası ve o dönemlerdeki seçim sistemi çoğulcu demokrasiye daha da yakındı. Az oy almasına rağmen partiler meclise girebiliyordu. Mesela Ecevit 1977 seçimlerinde %41 oy almasına rağmen tek başına iktidar olamamıştı bu nedenle.

16* O halde mutabakat metni nasıl oluyor da 1921 Anayasasını daha makbul görebiliyor?

Bu durum çok kafa kurcalayıcıydı. Ben de İyi Partili yöneticiye metindeki bu paragrafı sordum. Bana bunun taslakta olmadığını ve sonradan eklendiğini söyledi. Ve ekledi:

17* Bu paragraf mutabakat metnine başka bir partinin yöneticisi tarafından ısrarla eklenmek istenmiş. Görüşmenin bu kısmı off the record olması nedeniyle hangi parti ve hangi yönetici olduğunu etik olmayacağı için yazamıyorum.

Ama "arif olan anlar" demek istiyorum.

18* İnsan ister istemez düşünmeden edemiyor:

Acaba 1921'i "kapsayıcı" kılan şey "çoğulcu demokrasi" değil de "adem-i merkeziyetçilik" olabilir mi? Kemalist inkılapların yokluğu olabilir mi? Milliyetçi ve üniter anayasa olmayışı olabilir mi?

Bu soruyu yalnız düşünmemek gerek.

19* Şimdi size kafanızı açacak başka bir bilgi vereyim. Biz unutkan bir millet olduğumuz için çok önemli bir detayı kaçırıyoruz. O da şu:

Geçen yıl 1921 anayasası zaten gündeme gelmişti. Hatırlıyor musunuz?

20* İktidar mensubu bir bakan, yeni anayasanın tartışıldığı dönemde anayasanın "1921 ruhuyla taçlanması gerektiğini" ifade etmişti.

İktidar açısından 1921'in kerameti malum: Laiklik ve milliyetçiliğin olmadığı, halifeliğin korunduğu, tarikatların yasaklanmadığı bir anayasaydı.

21* Şimdi sıkı durun. Hafızaları biraz daha tazeleyelim. Geçen yıl bu açıklama yapıldıktan hemen sonra hiç beklenmedik bir yerden daha 1921 kutsaması gelmişti. HDP'den:

22* HDP'nin 1921 anayasasını ilham verici bulması çok daha açık. HDP'yi cezbeden 1921'in dönemsel ve geçici "adem-i merkeziyetçi" yapısıdır. Ama tabi bir farkla: Kalıcı olması kaydıyla...

HDP için milliyetçiliğin olmadığı, üniter olmayan bir anayasa pekala kabul edilebilir.

23* Şimdi, ortada tuhaf bir durum var. AKP ve HDP farklı nedenlerden ötürü 1921 Anayasası'nı arzuluyor. İşin ilginç yanı CHP-İyi Parti-Saadet-Gelecek-Deva-DP altılısı da mutabakat metninde 1921 anayasasına kapsayıcılık kavramı üzerinden göz kırpıyor.

24* Bunun adı tam mutabakattır. Türkiye'deki tüm partiler halihazırda Kemalizm'in olmadığı, üniter olmayan ve milliyetçi çizgiden uzak bir anayasa lehine ağırlık koyuyor. Tüm partiler... Nadiren gerçekleşen bir doğa olayı gibi.

25* Acaba hepsi bu konuda anlaşmış olabilir mi? CHP bile?

Değişik günlerden geçiyoruz. Bekleyip göreceğiz.

26* Dipnot olarak eklemek gerekir:

MHP'yi bu noktada ayırmak gerekiyor. Onlar bizzat bir anayasa taslağı oluşturdu ve cumhuriyetin temel ilkeleri ile kurucu felsefesini taslağa olduğu gibi geçirdi.

27* Açıkçası size bu bilgileri vermenin dışında bu bilgilerin ne manaya geldiğini söyleyemeyeceğim. Çünkü ben de tam olarak anlayamadım. Oldukça paranormal bir durum. Benden hatırlatıyorum, parçaları birleştiriyorum ve yorumu geleceğe bırakıyorum.

Bilgisel bitmiştir.

İnkılapların korunduğu, üniter, milliyetçi ve çoğulcu demokrasiyle taçlanmış bir anayasa diliyorum.

Okuduğunuz için teşekkür ederim. Patreon sayfamda desteklerinizi beklerim. patreon.com/consinov

Dipnot: Tüm partiler ifadesiyle kastedilen ittifaklarda bulunanlar ile yüksek oy oranına sahip belirleyici partilerdir. MHP'nin durumu istisna olarak belirtilmiştir. Diğer partiler hariç tutulmuştur.