Thread by @razor0fOccam

su gibi ömrümüz olsun. ortalama yasam beklenti sürelerimizi 150-200 senede ikiye katlayan en ciddi 50 icadimiz. tuvaletten su klorlamaya, kan naklinden antibiyotiklere, asilara ve pastorizasyona tam liste.
bilim de bilim. neymis bu bilim?
visualcapitalist.com/50-important-l…

neymis bilim. ben size söyleyeyim. en basta gözlemci yanilgisi (observer’s bias)
bakin üstad feynman, gerceklesip bitmis seyler üzerine ihtimal hesaplamak basitce naifliktir der. biraz naiflik yapalim. lakin sonunda nasil da “yapmamiz gerekiyormus bazen a aa😱” sonucuna gelecegiz

üçlerce, hatta beşlerce sene önce tek hucreliler, sonra cok hucreli yasama gecis (cok partili yasamdan tam 600 milyon yil once).. bir takim ciddi badireleri atlatip canliligin en kafasi calisan dingabaklari olarak su an burada duruyoruz.
hic olmama ihtimalimiz var miydi? eet :D

hic olmazsa zil zurna sarhos bi higgs bozonunun cikaracagi çıngardaki vakum bozunmasi ihtimalinden, ya da onu da gectim gama isimalarindan biliyoruz. resmi ben cizdim bu arada nasi olmus? 😇 (paintteki divit ucuyla cizmek inanilmaz zevkli)
neyse civimayayim.. ne diyorduk?

o ihtimaller gibi, vur patlasin cal oynasin bi “buraya kadar gelme ihtimali” de makul ve olasilik icindeydi. demek ki bizim 3,5 milyar sene önce gorunen tek hucreli atalarimiz icin iki yol olacakti. bu, su an TESS gezegenlerinde devam eden bi surec de olabilir bu arada kim bilir?

neyse, badire atlatma ihtimaline B diyelim. tek hucreli, dictyostelium purpureum, tribolitler, tikaalik rosae, cro magnon vs derken bes tane tur yok olus atlatilacak orada. rasyonel gozlemci olabilecek kerteye gecme sureci B ihtimali ile bitmiyor elbet. bunlar cepte kalsin once..

ötekisi de olabilirdi. sabahlar olmasin vur patlasin cal oynasin modunda da gelinebilirdi. tur yok olussuz, misal belki tabby’nin yildizini dyson kuresi eylemis medeniyet bu sekil gelmistir? hünovz?
ben izninizle ötekisine 1-B diyorum. yani ya badirelidir bir gidis, ya badiresiz!

ancak badirelerin bir de babasal versiyonlari var. onlar öyle basalt patlamasina, ask acisina yahut super volkan patlamasina benzemiyor. onlar yok olus. bir varmis, bir yokmus. ben yazarken bile olabilir. vacuum decay; LHC tikirinda yurudukce hep ihtimal dahilinde (spekulatif)..

gamma ray; kendi icine patlayasicanin X bi yildizi -ki zaten oyle oluyor- evreni supernovayla senlendirdigi surece her saniye ihtimal dahilinde.
e ama buradayiz, ve gozlemliyoruz bu gecmisi. sonuc: badireler cesitlidir. 1)gozlemciyi kayiranlar,
2)martin skertel

kayirma 1-A ihtimalli olacak. buraya gelisimiz yani. Kayrilmayan durum martin’in A’si. şimdi bütün bu şerait içinde hucrelerin bizim gibi gozlemci olmasi ihtimalini o yol boyunca carpip, laylaylom ihtimali eklenmis toplama bolecegiz. felaket olasiligi hesabi.
B.(1-A)/1-B+B.(1-A)

bu, gozlemci olarak bizim A ihtimalinden haberimiz olmayan halimiz. yani badire atlatma olasiliklarini biz bu sekilde goruyoruz. nasil? fosil kayitlari, jeolojik veriler ve belki biraz da astrofizik. son denklem ilginc. B parantezine alinca soyle oluyor B. (1-A)/1-BA

(B-parantezi=badireli hal) bu, anders sandberg’e gore su demek; B ihtimalinden bagimsiz (cunku onun faktorune gidecegiz simdi), felaket ihtimali hesaplarken A degeri (-baba badireler) gercekte ne kadar buyuk ihtimaldeyse, felaketlerin gerceklesme olasiligini o kadar az goruyoruz

yani doga gercekte “ölümcül anlamda” ne kadar tehlikeliyse (bizi bitirme ihtimali), biz dingiller, kurtulduklarimiz üzerinden yürüyüp dünyayi o kadar yüksek derecede güvenli goruyoruz.

gelmis gecmis en büyük gerizekalilik bu olsa gerektir. suradan;
fhi.ox.ac.uk/wp-content/upl…

bu da aslinda yakinen tanidigimiz survival bias diye bilinen gözlemci yanilgisinin matematigi. ikinci dünya savasi sirasinda istatistikci abraham wald’in dikkat çektigi yanilgi.
en.m.wikipedia.org/wiki/Survivors…