Thread by @The_Lion_10_

आत्मनिर्भर आणि छ्त्रपती श्री शिवाजी महाराज!

कोरोना नंतर मध्यंतरी एक शब्द बराच गाजला, #आत्मनिर्भर
तर आत्मनिर्भर म्हणजे स्वावलंबी, स्वयंसिद्धता, स्वदेशी.
एखादा राज्यकर्ता स्वदेशी वस्तूंबद्दल जागरूक असेल तरच देशाची आर्थिक स्तिथी मजबूत असते.

#Thread #धागा

१/१५

शिवकाळात ह्याच आत्मनिर्भरतेचा उपयोग महाराजांनी कसा केला होता ह्याबद्दल आज जाणून घेऊया.
दोन वेळेचं जेवण मिळावं म्हणून आपण मेहनत घेतो आणि त्याच जेवणाला चव देणारा पदार्थ म्हणजे #मीठ

होय, विषय आहे मिठाचा!
शिवस्वराज्यातील मिठाचा!

२/१५

शिवकाळात, मीठ हे कोकण किनारपट्टीवर तयार होऊन, घाटाघाटातून देशावर विक्रीसाठी जात असे.
मिठाचे व्यापारी उत्तरेतून दक्षिणेत मिठाच्या व्यापराकरिता येत असत.
कुलाबा, ठाणे, पेन, पनवेल नागोठणे, रेवदंडा आणि ठाणे शहरातील मिठबंदर प्रसिद्ध होती.

३/१५

तत्कालीन इंग्रज बंदरावरून आपल्या बंदराकडे मीठ घेऊन जाण्यासाठी शिवरायांनी खास जहाज बांधली होती. त्याला Salt Fleet म्हणजे मीठ जहाजांचा ताफा असं म्हणतात.
समुद्रावर सिद्धींचा जरब होता आणि इंग्रज व इतर फिरंग्यांची त्याच्याबरोबर हातमिळवणी होती.

४/१५

त्यामुळे पेशवे मोरोपंत ह्यांनी एकदा महाराजांना सुचवले होते की मिठाची नेआन, इंग्रजांच्या जहाजातून करावी म्हणजे सिद्धी त्या जहाजांना आडवणार नाही, उपद्रव करणार नाही. त्यासाठी महाराजांनी इंग्रजांकडे जहाजांची मागणी केली होती व ती नाकारली होती,

५/१५

हे मुंबईच्या इंग्रजांनी सुरतकर इंग्रजांना पाठवलेल्या पत्रात आढळून येते.
त्याच बरोबर फिरंगी तारिख १३ एप्रिल १६७० च्या पत्रात हे सुद्धा आढळून येते की शिवरायांचे २५० टन मिठाचे जहाज मुंबई ते ट्रॉमबेला नांगरायला पाठवलेले आहेत.

६/१५

मुंबईचे अनेक व्यापारी महाराजांसोबत मिठाचा व्यापार करत आणि त्यामुळे मुंबईकर इंग्रजांना त्यांचेच मीठ विकण्यास अडचण येत होती असे त्याच पत्रात उल्लेख आहे. स्पर्धेमुळे मुंबईकर इंग्रजांना मिठाचा भाव कमी करून विकावा लागला होता.

७/१५

त्याचकाळात गोव्यातील बारदेस मध्ये उत्तम मीठ तयार होऊ लागले आणि उत्तरेतून येणारे व्यापारी घाटातून कोकणच्या ऐवजी बारदेसला जाऊ लागले. मिठाच्या व्यापारात स्वराज्याला जकात मिळत असे आणि जकातीतून उत्पन्न. अश्याने स्वराज्यातील मीठबंदरांना फटका बसू लागला.

८/१५

स्वराज्यातील मिठाच्या विषयी महाराज जाणकार आणि जागरूक होते. त्यामुळे स्वराज्याला आणखी जास्त फटका बसू नये म्हणून एक तोडगा महाराजांनी काढला.
कुडाळचे सुभेदार आनंदराव नरहरी ह्यांना फिरंगी तारीख ६ डिसेंबर १६७१ रोजी पत्र लिहून कळवले की,

९/१५

उत्ततेतून येणाऱ्या व्यापाऱ्यानकडून तुम्ही घाटात खूप जकात घेणे. जे मीठ बारदेशात मिळतंय आणि तिथपर्यंत जाण्यास जो खर्च लागतोय त्यापेक्षा स्वराज्यातील मिठाची किंमत व होणारा खर्च कमी आहे हे त्या व्यापाऱ्यांना लक्षात यायला हवे.

१०/१५

महाराजांना अंदाज होता की स्वराज्यातल्या मिठाची किंमत जर बारदेसच्या मिठापेक्षा कमी आहे आणि जर येण्याजण्याचा खर्च बारदेसहुन कमी होणार असेल तर हे व्यापारी बारदेस ऐवजी स्वराज्यात येऊन मीठ विकत घेतील.

११/१५

अश्याने जकात जास्त मिळेल आणि त्यातून स्वराज्याला उत्पन्न ही. परिणामी स्वदेशी मीठ हे जास्त निर्यात होईल आणि त्याने मीठबंदरे, स्वराज्य फायद्यात राहील.
ह्याखेरीज महाराज आनंदरावांना हे ही सांगतात की कोणताही मुलाहिजा न करणे, जबर जकात घेणे.

१२/१५

ह्यात एक प्रामुख्याची गोष्ट म्हणजे स्वदेशी गोष्टींचे रक्षण करून, स्वदेशी गोष्टींच्या स्पर्धेत असणाऱ्या परदेशी गोष्टींवर जकात लावून, त्या परकीय गोष्टींची स्पर्धा कमी करायचे धोरण, स्वराज्याला किती उपयोगी होणार होते हे महाराजांनी जणू त्याकळीच ओळखले होते.

१३/१५

एकूण काय, तर स्वराज्याची अर्थव्यवस्था उत्तम होती आणि स्वराज्याला आत्मनिर्भर बनवून एक सक्षम राज्य महाराजांनी निर्माण केले होते.
परदेशी गोष्टींना बंद करायचे असेल तर राज्यकर्त्यांनी स्वदेशी गोष्टींचा पर्याय ही जनतेला दिले पाहिजे.

१४/१५

समर्थांच्या पत्रात त्यांनी महाराजांना म्हंटलंय,
" सर्वज्ञपणे सुशील, सकळा ठायी " हे का म्हंटले असावे आपण ह्या उदाहरणावरून समजू शकतो.

हा धागा कसा वाटला किंवा तुमच्याकडे ह्याखेरीज अजून काही माहिती असेल तर नक्की सांगा.

#जय_शिवराय
#हर_हर_महादेव

१५/१५