Thread by @iuefsosyoloji

“Bu roman çoktan yazıldı. Bu roman benim rüyalarımda.”

Gündelik gerçekliğin ötesine geçmeye çalışan eserleriyle 20. yüzyıl Latin Amerika edebiyatının en önemli isimlerinden Julio Cortázar'ı (26 Ağustos 1914-12 Şubat 1984) yakından tanıyalım.😎

Tam adıyla Julio Florencio Cortázar Scott, 26 Ağustos 1914'te Belçika'nın başkenti Brüksel'de, Arjantin konsolosluğunda memur olarak çalışan Bask kökenli Julio José Cortázar ile Fransız-Alman kökenli María Herminia Scott'un çocuğu olarak dünyaya gelir.

1918 yılına kadar Belçika, İsviçre ve İspanya'da yaşayan aile sonrasında Arjantin'e kesin dönüş yaparak bir kenar mahallesi olan Bánfield'a taşınır. Ancak Cortázar 6 yaşına geldiğinde babası evi terk eder ve aile maddi açıdan zor durumda kalır.

Hastalıklı ve içe kapanık bir çocukluk geçiren Cortázar, daha dokuz yaşındayken Jules Verne, Victor Hugo ve Edgar Allan Poe'nun kitaplarını okumuş, Petit Larousse'un sayfalarında kaybolmuştur. Anılarından bahsederken ilk romanını dokuz yaşında yazdığını belirtmektedir.

"Poe’yu ilk okuduğumda dokuz yaşındaydım. Kitabı gizlice alıp okudum çünkü annem onu okumamı istemiyor, bunun için fazla küçük olduğuma inanıyordu. Haklıydı da. Kitap beni gerçekten korkutmuştu, üç ay boyunca hasta gibi dolaşmıştım; çünkü yazılanların gerçek olduğuna inanmıştım."

1935 yılında ortaokul öğretmenliği diploması kazanan Julio, 1936 yılında Buenos Aires Üniversitesi'nde başladığı Edebiyat eğitimini maddi imkânsızlıklar dolayısıyla yarıda bırakır.

Cortázar'ın kendi dönemlendirmesiyle yazarlığı boyunca birbirinden farklı ama birbiri ile iç içe geçmiş üç aşama vardır: Estetik-Metafizik-Tarihsel.

I-Estetik Aşama: Cortázar'ın dilin azami potansiyelini keşfettiği, Borges'in eserlerine hayranlık beslediği, estetikçi, imgesel türde ve fantastik öyküler yazdığı gençlik dönemidir. "Takipçi" adlı eseri, estetik döneminin bir ürünüdür.

İlk şiir kitabı "Presencia" (Varlık) 1938 yılında Julio Denis takma adıyla yayımlanır.

1944 yılında Mendoza şehrindeki Universidad Nacional de Cuyo'ya Fransız edebiyatı dersleri vermek üzere davet edilen Cortázar, 1946 yılında Juan Domingo Perón'un seçimleri kazanmasıyla görevinden istifa eder.

Kendisini Arjantin çapında tanınır bir yazar yapacak olan öyküsü "Ele Geçirilen Ev", Jorge Luis Borges'in editörlüğünü yaptığı Los Anales de Buenos Aires dergisinde 1946 yılında, Borges'in kız kardeşi Norah Borges'in iki illüstrasyonuyla birlikte yayımlanır.

Bugün hâlâ en bilinen öykülerinden biri olan Casa Tomada (Ele Geçirilen Ev) aslında Cortázar'ın bir yaz sabahı gördüğü kâbustur: "Bütün ayrıntılarını mükemmelen hatırlıyorum ve kâbus daha sonra hiçbir değişikliğe uğramadan o öyküye dönüştü."

Cortázar'ın ilk şiir kitabı Los Reyes (Krallar) 1949, ilk öykü kitabı Hayvanlar Kitabı 1951 yılında basılır. Aynı yıl Perón hükümetinin uygulamalarından duyduğu rahatsızlıkla Paris'e yerleşir ve UNESCO'da çevirmen olarak çalışmaya başlar.

Çevirmen olarak çalıştığı yıllarda çocukluk kahramanı Edgar Allan Poe'nun bütün öykülerini İspanyolcaya kazandıran Cortázar, 1956 yılında "Final del juego" (Oyunun Sonu) ve 1959 yılında "Las armas secretas" öykü kitaplarını yayımlar.

Cortázar'a göre öykü; harici noktalarının her birinin merkeze eşit uzaklıkta olduğu, hiçbir şeyin fazlalık olmadığı bir küredir. Öykü mecburiyettir, alın yazısıdır: "Öykülerimi, sanki onları bana içimdeki bir şey söyleyip yazdırıyormuş gibi yazarım, sorumlusu ben değilimdir."

Roman ise tıpkı bir ağaç gibi dal verip budaklanır, dallara ayrılır. Roman sonsuza kadar genişleyebilecek ucu açık bir edebi oyundur.

II-Metatafizik Aşama: Cortázar'ın insanoğluyla alakalı olarak yavaş, zorlu ve çok temel bir sorgulamaya giriştiği dönemdir. Önceki eserlerinde yalnızca fantastik kurgunun bir parçası olan karakterler, metafizik aşamada merkezî bir konum işgal etmeye başlar.

Bu anlamda yazarın ilk romanı olan "Los premios"u (Ödüller), farklı okuma tercihleri sunan, açık uçlu bir roman olarak Rayuela (Seksek) takip eder. Yerleşik edebî biçim ve yazım tekniklerini yerle bir eden roman, edebiyat tarihinin en dikkat çekici eserlerinden biri kabul edilir.

Seksek romanının başkarakteri Horacio Oliveira, "insanın derin varlığına dokunan ontolojik unsurlar yüzünden" endişelidir ve bir tür daimî iç sıkıntısından muzdariptir.

III-Tarihsel Aşama: Yazarın Küba Devrimi sonrasında Latin Amerikalı kimliğini keşfettiği dönemdir. Bu dönemde Cortázar, edebiyattan ve estetikten ödün vermeksizin halkının jeopolitik süreçlerine giderek daha büyük bir sorumlulukla iştirak eder.

II. Dünya Savaşı sonrasında Pablo Neruda, García Márquez, Asturias, Vargas Llosa, Lezama Lima, Carlos Fuentes ve Roa Bastos gibi pek çok Latin Amerikalı yazar gibi Cortázar da edebiyat dışı gerçeklikle doğrudan bir yüzleşme yaşayarak "daha bilge ve daha kederli" uyanmıştır.

1977 yılında kaleme aldığı "Alguien que anda por ahí" (Oralarda Yürüyen Biri) adlı eseri, içindeki Solantiname'de Kıyamet ve İkinci Kez başlıklı öyküler yüzünden Arjantin’de yasaklanarak Meksika ve İspanya'da yayımlanır.

Bu üçüncü döneminde Julio Cortázar, Che Guevara ve Fidel Castro'yu buluşturan "Şeytanın Salyaları" öyküsünü kaleme almanın yanı sıra Kuzey Amerika emperyalizmine karşı Nikaragua'daki sandinist harekete açıktan destek verir.

1980 yılında California Berkeley Üniversitesi’nde, hem edebiyata hem de kendi yazarlık tecrübesine ilişkin bir dizi konferans verir.
(Bu konferans metinleri nihayet ve ne mutlu ki artık Türkçe'de🙂) @EverestKitap, @zen_saadet

Ömürünün büyük bölümünü Fransa'da geçirmiş olmasına rağmen (mektuplaşmalar dışında) bütün eserlerini İspanyol dilinde kaleme alır. Onun için İspanyolcayı savunmak, Latin Amerika'daki uzun ve varoluşsal mücadelenin bir parçasıdır.

Fantastik edebiyatın önde gelen isimlerinden kabul edilen Julio Cortázar için fantastik, yerleşik gerçekliğin tamamen dışında yer almaz. Bilakis "daha büyük, daha esnek, daha yayılmış, içine her şeyin girdiği" bir gerçeklik anlayışıdır.

İşte eserlerinde gerçekliğin bu dar tanımını ve kalıbını aşmaya yönelik sürekli bir çabayla Julio Cortázar; Gabriel García Márquez, Carlos Fuentes ve Mario Vargas Llosa ile birlikte "boom latinoamericano"nun en önemli temsilcilerinden biri kabul edilir.

Pablo Neruda'ya göre: "Cortázar okumamış insan bir kader kurbanıdır. Eserlerini okumamak korkunç sonuçları olan, sinsi ve ölümcül bir hastalıktır. Kişi yavaş yavaş mutsuzlaşır...ve büyük bir ihtimalle azar azar saçları dökülür."

Gabriel García Márquez'e göre ise Cortázar "neredeyse hiç çaba göstermeden, kendini tüm dünyaya sevdiren tek Arjantinli"dir.😅

Julio Cortázar başka birisinin rüyasını mı gördü?

Ele Geçirilen Ev, Ötekinin Rüyası, Koruların Sürekliliği, Gözlemevi ve Seksek gibi eserleriyle zihnimize kazınan büyük yazar, 12 Şubat 1984’te Paris’te hayata veda eder. Kendisini saygıyla anıyoruz.💐

Cortázar'ın öykülerinin derinlemesine analizi için önemli bir kaynak olarak Mehmet İlgürel'in "Julio Cortázar'ın Öykülerinin Sembolik İmgelemi" çalışmasına bakılabilir.

İtalyan yönetmen Michelangelo Antonioni’nin 1966 yılında Cortázar’ın “Cinayeti Gördüm” öyküsünü senaryolaştırarak çektiği Blow-Up filmi için bkz.: imdb.com/title/tt006017…

Cortázar’la yapılan “Avrupa’da Bir Latin Amerikalı” başlıklı röportaj için bkz.:

Jason Weiss’in Julio Cortázar’la yaptığı söyleşinin metni için bkz.: oggito.com/icerikler/juli…

Julio Cortázar paylaşımını Ş. Sevde TUNÇBİLEK arkadaşımız hazırladı.

Çok teşekkür ediyoruz.
Emeğine sağlık.

Sevde Tunçbilek arkadaşımızın sayfamıza katkıları sürecek.