Türk Edebiyatı’nın yazı emekçisi Orhan Kemal, “durup dinlenmeden yazdı. Kafasında ekmek kaygısı, sırtında çok nüfuslu bir ailenin sorumluluğu. Ağırdan almayı, kendini pahalıya satmayı bilmiyordu. Ya da tenezzül etmiyordu.” 
Asıl adı Mehmet Raşit Öğütçü’dür. 15 Eylül 1914’te Osmanlı İmparatorluğu’nun Adana vilayetinde dünyaya gelir. Babası Abdülkadir Kemali Bey, seferberlik ilan edildiğinden Dardanos’ta topçu teğmeni olarak vazifesini yapar. Annesi Azime Hanım ise rüştiye mezunu bir öğretmendir.
Öğütçüler, Adana’nın Fransızlar tarafından işgal edilmesiyle Niğde’ye ve Konya’ya, Kemali Bey’in Birinci Meclis’te milletvekilliği yapmasıyla Ankara’ya taşınır. İkinci Grup’un “yaman” isimlerinden Kemali Bey’in ikinci seçimlerde parlamento dışında kalmasıyla Adana’ya geri döner.
Kemali Bey, Adana’ya döner dönmez Toksöz gazetesini çıkarır. Toksöz, Takrir-i Sükun Kanunu ile 1929’da kapatılır. 1930’da Ahali Cumhuriyet Fırkası’nı kurar ve Ahali gazetesini çıkarır. Çok partili demokrasi denemesi başarısız olunca partisi feshedilir, gazetesi kapatılır.
Yargılanmamak için Suriye’ye geçen Kemali Bey’in peşinden giden Öğütçüler Beyrut’a yerleşir. Azime Hanım’ın bileziklerini bozdurarak bir lokanta açarlar. Eğitimini yarıda bırakan Orhan Kemal bulaşıkçılığını yaptığı lokantaya gitmek için her gün, gün ağarmadan yola koyulur.
“O saatte Beyrut’un yeşil tramvayları bile seyrek işlerdi. Yalnız işçiler, o, dünyanın her tarafında, herkesten az uyuyan, kadınlı erkekli çoluklu çocuklu kalabalık, onlar kümeler halinde ve yollarda olurlardı. Aralarına katılırdık...” (Babaevi’nden)
Orhan Kemal, 1932’de Adana’ya döner. Bugün “kültür varlığı endüstri mirası” olarak tescillenen Adana’nın çırçır fabrikası Millî Mensucat’ta işçilik, dokumacılık, katiplik ve ambar memurluğu yapar. 1937’de yine aynı fabrikada bir işçi olan Nuriye Hanım ile evlenir.
1938’de Niğde’de askerliğini yaparken “yabancı rejimler lehinde propaganda ve isyan muharriki” suçundan beş yıl hüküm giyer. Kayseri Cezaevi’nde ilk şiiri Duvarlar’ı yazar. 1940’ta Bursa Cezaevi’ne nakledilir. Burada Nazım Hikmet ile tanışır. tustav.org/gorsel-isitsel…
Orhan Kemal, aynı koğuşu paylaştığı Nazım Hikmet’in talebesi olur. Şiirlerini “berbat” bulmasıyla nesir türünde eser vermeye yönelir, hapishanedeyken öykülerini yayımlamaya başlar. İkili Fransızca, edebiyat ve felsefe çalışır.
Kemal Sülker, sıkıyönetimin soruşturmalarını atlatabilsin diye Asma Çubuğu öyküsünü yayımlarken Orhan Raşit’i son dakikada değiştirerek Orhan Kemal yapar. Mehmet Raşit bu imzayı “kıyak” bulur ve bu öyküsünden itibaren eserlerini Orhan Kemal olarak imzalar. 1943’te serbest kalır.
İlk romanı Baba Evi 1949’da yayımlanır. 1951’de İstanbul’a yerleşir. Roman, öykü, film senaryosu ve oyun yazarak ekmeğini kazanır. 1952’de Murtaza’yı, 1954’te Bereketli Topraklar Üzerine’yi yazar. 1958’de pek sevdiği Sait Faik’in hikâye ödülünü Kardeş Payı ile alır.
Edebiyat camiası futbol oynayan Orhan Kemal ile 1964 yazında Edebiyatçılar Birliği ile Tiyatrocular arasında yapılan bir maça kadar tanışmamıştı. Oysa gençliğinde futbola meftundu. Adanaspor’da top koşturur, Golcü Raşit olarak bilinirdi. Maçın hakemi Halit Kıvanç’tan dinliyoruz:
7 Mart 1966’da komünizm propagandası yaptığı ihbarıyla Sultanahmet Cezaevi’ne gönderilir. 7 Nisan’da Türk Edebiyatçılar Birliği 30. sanat yılı dolayısıyla Melih Cevdet Anday, Yaşar Kemal ve James Baldwin'in konuşmalarıyla yer aldığı bir jübile düzenler. 13 Nisan’da serbest kalır.
Reşat Kemali, Bacaksız Orhan, İlhan F. Demir, Yıldız Okur isimleriyle camiaya giren, dönemin en ünlü yazarları arasındaki Orhan Kemal durmadan yazmasına ve Yeşilçam'a hayat vermesine rağmen dört çocuğuna bakabilecek parayı zar zor denkleştirir.
Yalova Kaymakamı oyununda Boyacı Bayram olarak sahneye çıkar. O yazar, Fikret Otyam çizer. Fırsat buldukça Sait Faik ile durmaksızın şakalaşır. Soluğu İkbal Kahvehanesi'nde alır.
1970’te Bulgar Yazarlar Birliği’nin davetiyle gittiği Sofya’da beyin kanaması geçirir. 2 Haziran’da bir kağıda “eşe dosta selam” diye çiziktirdikten sonra hayata gözlerini yumar. Birkaç gün sonra bir konvoyla getirilerek Zincirlikuyu Mezarlığı’na defnedilir.
Kemal Tahir'in, Yaşar Kemal'in, Doğan Hızlan'ın ve Tahir Alangu'nun Orhan Kemal'i uğurlarken yazdıklarını ve Orhan Kemal hakkındaki bir soruşturmayı incelemek için buraya bakabilirsiniz 👇🏻 earsiv.sehir.edu.tr:8080/xmlui/handle/1…
Halit Kıvanç'ın Orhan Kemal'in futbol hünerlerini anlattığı kesitin alındığı, Adana Büyükşehir Belediyesi tarafından hazırlanan belgeselin tümü için buraya bakabilirsiniz 👇🏻
Zincirimizin açılış cümlesinin sahibi Haldun Taner'den dostu Orhan Kemal'i okumak için Ölürse Tenler Ölür Canlar Ölesi Değil'in İkbal'de Sabah Kahvesi bölümüne bakabilirsiniz 👇🏻kitap.ykykultur.com.tr/kitap
Gündelik yaşamın hercümercini aydınlık bir gerçeklikle işleyen Türk Edebiyatı'nın usta kalemi Orhan Kemal'i saygı ve rahmet ile anıyoruz.
• • •
Missing some Tweet in this thread? You can try to
force a refresh
